وویجر؛ یادگاری باستانی برای آینده‌ای نامعلوم پس از ۵ میلیارد سال

۴۵ سال پیش در ۲۰ اوت سال ۱۹۷۷، فضاپیمایی خارق‌العاده برای آغاز سفری منحصر به فرد، زمین را ترک کرد. وویبجر ۲ قصد داشت برای اولین بار خارج از منظومه شمسی را به ما از نزدیک نشان دهد. این کار مثل این بود که مگسی را به نیویورک بفرستید و از او بخواهید به شما گزارش دهد.

وویجر ۱ ۱۶ روز پس از وویجر ۲ و در ۵ سپتامبر به فضا پرتاب شد. به هرکدام از این وویجرها صفحه ضبط شده طلایی بود که حاوی پیام‌ها، صداها، تصاویر و موسیقی‌هایی از زمین بودند. 

این دو فضاپیما کم و بیش دوقلو بودند اما مسیر و ابزار علمی متفاوتی در اختیار داشتند. اگرچه هردو به سمت سیاره‌های مشتری و زحل پرواز کردند اما وویجر ۱ سپس به مت فضاهای بین ستاره‌ای پرواز کرد و وویجر ۲ به بازدید غول‌های یخی یعنی اورانوس و نپتون شتافت. 

• سفر ۴۵ ساله و ۲۳ میلیارد کیلومتر دور از زمین؛ آیا عمر وویجرهای ناسا به سر رسیده است؟

دنیاهای رنگارنگ

وویجر ۲ در سال ۱۹۸۶ به محض رسیدن به اورانوس، نقشه ابرهای آبی-سبز کم رنگ و یک "لکه سیاه" احتمالی را ترسیم کرد. این ترسیم‌ها بعدها توسط تلسکوپ فضایی هابل تایید شدند. در آن‌جا یک میدان مغناطیسی پیش‌بینی نشده وجود داشت که در حین چرخش سیاره در مدار خود، باعث کشیده شدن دنباله‌ای از ذرات را به پشت سیاره می‌شد. ده قمر جدید، از جمله خاکستری، پاک دهانه‌ای و دو حلقه جدید سیاه‌رنگ نیز کشف شد.

سه سال بعد وویجر ۲ به نپتون رسید و عکس‌هایی از ابرهای آبی و کبالتی که توسط بادهایی با سرعت ۱۸ هزار کیلومتر بر ساعت در حال چرخیدن هستنند را به زمین ارسال کرد. در این تصاویر یک لکه سیاه عظیم با رنگ ثابت دیده می‌شد که نمایان‌گر گردبادی با قطری هم اندازه زمین بود. تریتون، بزرگترین ماه نپتون، به خاطر وجود یخ‌هایی از جنس متان و چشمه‌هایی از نیتروژن یخ زده، به رنگ صورتی در‌آمده بود.  

از آن زمان تا به امروز، هیچ‌کدام از فضاپیماها به زمین بازنگشته‌اند.

• اسطوره های فضا؛ چهل سالگی کاوشگرهای فضایی «وویجر» دورترین اجرام ساخت بشر در اعماق فضا

پیامی به آینده

چیزی که در رابطه با وویجرها حتی بیش از این اطلاعات اجمالی راجع به سیاره‌های یخی دوردست‌ مردم را مجذوب خود می‌کند، صفحه‌های ضبط شده طلایی هستند. گروهی به رهبری کارل ساگان، اخترشناس نظری بیش از یک سال برای جمع آوری پیام‌ها، صداها و تصاویری که معرف زمین باشد کار کرد. جذاب ترین این معرف‌ها موسیقی بود. 

یکی دیگر از صداهای معرف زندگی بر روی زمین، صدای ساختن ابزار سنگی است. این صدای بادوام ترین فناوری است که انسان‌ها و اجدادشان ابداع کرده‌اند و از حدود ۳ میلیون سال پیش تا امروز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای بیشتر انسان‌ها، این صدا جزئی از حافظه شنیداری روزانه است. در صداهای ضبط شده‌ای که توسط وویجر به فضا فرستاده شد، صدای ابزار سنگی در برابر صدای قلب قابل شنیدن است.

در یکی از ۱۱۶ تصویر فرستاده شده، یک دانشمند سیاه‌پوست با کت آزمایشگاهی روی میکروسکوپ خم می‌شود و گوشواره‌های زیبایی از گوش‌هایش می‌افتند. در این تصویرگوشواره‌ها و این سوال که آیا بیننده بیگانه آینده مفهوم جواهرات را تشخیص می دهد؟ حائز اهمیت بودند. هدف این بود که با کمک این تصویر و تصویر شماره ۱۷ که ریزنگاری از سلول‌ها بود به بیننده احتمالی نشان دهد که به کارگیری میکروسکوپ در تحقیقات علمی در سیاره ما رایج است. 

مردم همچنین به ۵۵ زبان مختلف پیام‌هایی را ضبط کردند. برخی از این زبان‌ها مانند اکدی و هیتی زبان‌هایی باستانی بودند که هزاران سال است بر روی زمین شنیده نشده‌اند. بیشترین کلمات استفاده شده در این پیام‌ها «سلام»، «صلح» و «دوست» بود. پیام ساده‌ای که توسط ژانت استرنبرگ، دانشمند آمریکایی به زبان پرتغالی ضبط شد «صلح و شادی برای همه» بود. 

• معمای دانشمندان ناسا؛ «داده‌های عجیب» وویجر۱ از فاصله ۲۳.۳ میلیارد کیلومتری

بدرود طولانی

سرانجام در سال ۲۰۱۸ در جایی که بادهای خورشیدی توسط بادهای میان‌ستاره‌ای به عقب رانده می‌شوند وویجر۲ به وویجر۱ پیوست. طول کهکشان ما ۱۰۰ هزار سال نوری است و وویجر۲ اکنون تنها ۱۸ ساعت نوری با زمین فاصله دارد.  

سیستم‌های وویجر ۲ به این خاطر خاموش شده‌اند که تا حد امکان از اتلاف انرژی جلوگیری شود اما تا سال ۲۰۳۰ از انرژی این فضاپیما چیزی باقی نخواهد ماند. حتی پس از خاموش شدن سیستم ها، وویجر ۲ کاملا نمی‌میرد. نیمه عمرپلوتونیم موجود در منبع هسته‌ای آن ۸۷.۷ سال است در حالی که نیمه عمر قطعه کوچک اورانیم ۲۳۸ موجود در صفحه ضبط شده طلایی ۴.۵ میلیارد سال است. هر دو این عناصر به آرامی به سرب تبدیل می‌شوند.

روند دگرگونی رادیواکتیو عناصر نوعی کیمیاگری معکوس در مقیاس زمانی کیهانی است. این روند تا زمانی که چیزی در وویجر۲ برای دگرگونی باقی مانده باشد، به پایان نمی‌رسد.

اهمیت فرهنگی

اگرچه بمباران مداوم سطوح وویجر۲ توسط ذرات غبار به تدریج موجب فرسایش آن می‌شود. اما با این حال، صفحه طلایی ضبط شده آن باید حداقل تا حدی پس از ۵ میلیارد سال خوانا باشد. زمینی که در این صفحه‌ها  تصویر شده است، احتمالا حتی تا ۱۰۰ سال آینده هم کاملا ناآشنا به نظر می‌آید اما این فضاپیما و صفحه‌ها آثاری باستانی برای آینده ای نامعلوم خواهند بود. اگرچه این صفحه‌ها دارای جذابیتی جاودان هستند اما اهمیت فرهنگی واقعی وویجرها در مکان آنها نهفته است. این فضاپیماها نشانگر‌ مرزی برای نمایش میزان درگیری فیزیکی انسان با کیهان است.