شعر شهریار خواص‌پسند و عامه‌فهم است

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از روابط عمومی ششمین کنگره بین المللی شعر و ادب فارسی و پاسداشت مقام استاد شهریار، این مراسم بزرگداشت، امروز (یکشنبه، ۲۷ شهریور ماه) با حضور جواد وندنوروز رئیس بنیاد فرهنگی مقبره الشعرا استاد شهریار، غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، غلامرضا منتظری نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، محمود شالویی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و جمعی از شاعران در سالن همایش‌های بین‌المللی برج میلاد برگزار شد.

غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با بیان این‌که دو روز در تقویم جمهوری اسلامی به بزرگداشت زبان و شعر فارسی اختصاص یافته است، گفت: روز ۲۷ شهریورماه روز شعر فارسی مقارن با پاسداشت شهریار و ۲۵ اردیبهشت‌ماه روز پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و بزرگداشت فردوسی است و چنین تکریم و انتخابی شایسته است. من قبل از اینکه درباره شخصیت ادبی و ملی شهریار سخن بگویم اندکی درباره روحیات شخصی او حرف می‌زنم.

به گفته حداد عادل شعر شهریار دلنشین، صمیمی و ساده است و به همین دلیل شعر فارسی او در همه ایران زبانزد است. شعر «علی ای همای رحمت» نمونه‌ای از شعری است که در تاریخ معاصر ایران مانند آن را نداریم که یک شاعر در دوره حیاتش شعری از آن بدین گستردگی رواج یافته باشد. من نخستین بار که این شعر را در تهران شنیدم ۱۰ ساله بودم و با گذشت ۶۸ سال از آن دوران هنوز به یاد دارم که این شعر را کی و کجا و توسط چه کسی شنیدم. کدام شاعر این اندازه می‌تواند در دل مردم نفوذ کرده باشد. در همه مناطق ایران از بندرعباس تا ماکو و از سرخس تا آذربایجان، شعر او را می‌خوانند و حفظ می‌کنند و درباره اشعار او کرامت‌ها نقل می‌شود.

شعر شهریار آبی بر آتش شد

او با اشاره به اینکه اشعار شهریار به ضرب‌المثل نیز تبدیل شده است، عنوان کرد: خاطرم هست زمانی که رئیس مجلس شورای اسلامی بودم، اختلاف میان دولت و مجلس رخ داد و قرار بود که رئیس جمهور در مجلس حضور پیدا کند اما به تأخیر طولانی ایشان جلسه مجلس به تشنج و دعوا کشیده شد و وقتی که رئیس جمهور به مجلس آمدند من این شعر شهریار را قرائت کردم که «آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا» و این بیت مانند آبی بر آتش بود و جلسه متشنج آن روز سامان داد. چندی بعد در قم خدمت آیت‌الله مشکینی که آذربایجانی بود رسیدم و ایشان به من گفت که آن جلسه مجلس را از رادیو گوش می‌داده و چه اندازه از استفاده به جای من از این شعر شهریار لذت برده است.

رئیس فرهنگستان و زبان ادبیات فارسی در بخش دیگری از سخنانش درباره شعر شهریار توضیح داد و افزود: شعر شهریار زبانی روشن دارد و همه آن را می‌فهمند. خواص پسند است و عامه فهم. وقتی شعر شهریار خوانده می‌شود نیاز به آن نیست که آن را برای مردم معنا کنیم چون از دل برخاسته و بر دل می‌نشیند. پیچیدگی در زبان شهریار نیست و هنر او به آوردن اصطلاحات شعری خاص دوران قجری و قبل از آن نیست بلکه تحول ادبی‌ای که در زبان، شعر و نثر فارسی پس از مشروطه پدید آمد و به عبارت دیگر تجدد ادبی که قلم شاعران و نویسندگان آن دوره را به مردم نزدیک کرد در شعر شهریار در روشن‌ترین وجه آن دیده می‌شود.

حداد عادل با اشاره به نقل قولی از استاد شفیعی کدکنی درباره شعر شهریار، گفت: استاد شفیعی کدکنی می‌گوید یک ضابطه و ملاک برای سنجش پایه شاعران وجود دارد و آن این است که شاعری موفق است که شعرش زبانزد مردم شود. از این منظر شعر شهریار در حافظه ایرانیان ثبت شده و او یک شاعر موفق است.

شهریار در دوران تحقیر شعر کهن، شعر می‌گفت

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به وجه دیگری از اهمیت شهریار اشاره کرد و گفت: اهمیت او بدین جهت است که در دوره‌ای شعر می‌گفت که جدلی میان شعر نو و شعر کهن در کشور ما برپا بود و بسیاری از جوانان گرایش به شعر نو داشتند و شعر کهن را تحقیر می‌کردند. دعوا شعر نو و کهن چندین دهه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشت و گفتمان مسلط فضای ادبی بود اما شهریار با وجود خودش برهانی بود که زنده‌بودن شعر کهن فارسی را اثبات می‌کرد. او ثابت کرد شعر کهن فارسی زنده است و نخواهد مرد. شهریار در زمانی با شعر کهن جلوه‌گری می‌کرد که عده‌ای تصور می‌کردند شعر کهن فارسی از بین رفته است اما او ثابت کرد که اگر شاعرش باشد شعر کهن زنده است و البته شهریار به شعر نو هم بی‌اعتنا نبود و لذا وجود او سبب شد جنگ و جدل میان شعر کهن و نو تضعیف شود و پس از آن نیز ما شاعرانی مانند شادروان ابتهاج را داشتیم که به شعر کهن و نو غزل می‌سرود.

او ادامه داد: بنابراین وجود شهریار برهانی بود که اگر شاعر خوب باشد می‌توان شعر نو و کهن سرود. یک جنبه دیگر شهریار نقش او در وحدت ملی بود و من البته این ویژگی و خصوصیات شاعری او جدا می‌کنم چون هرچه گفتم درباره زبان شهریار بود اما نقش او در وحدت ملی قابل اعتناست.

حداد عادل با اشاره به عواملی که شهریار را موجب وحدت ملی می‌کند گفت: نخستین علت مسلمان بودن اوست. شهریار یک مسلمان معتقد است و شما در صحبت‌هایش می‌دیدید که دائم وقتی یاد ائمه اطهار را می‌کند اشک می‌ریزد. شعر او برای حضرت علی (ع) برخاسته از یک دل گرم پرشور و با ایمان است و به همین دلیل بر دل می‌نشیند چون تا کسی آتش نگیرد شعر جانسوزی نمی‌گوید. از همین جهت شعر او درباره حضرت علی (ع) از ایمان برخاسته و خدا به برکت آن ایمان به این شعر ارزش داده است.

به گفته او شهریار یک ایرانی غیور است که بیش از هر چیز به استقلال، عظمت و پیشرفت ایران می‌اندیشد و از سوی دیگر یک آذربایجانی غیرتمند، واقعی و صمیمی است و تمامی این ویژگی‌ها در وجود شهریار به او جامعیتی داده که آن را نزد همه مردم محبوب کرده است.

حیدربابای شهریار یک حماسه‌ است

حداد عادل ادامه داد: شهریار هم شعر فارسی که او را با همه ایرانیان پیوند می‌دهد و هم شعر ترکی دارد که ابزاری برای ارتباطش با سایر آذری‌زبان‌هاست. حیدربابای او برای ترک زبان‌ها یک حماسه و شعر جاودانه است. مقام معظم رهبری به شهریار بسیار علاقه‌مندند و در دیدار با ایشان بارها دیده‌ام که شعر حیدربابا را برای من به ترکی خوانده‌اند و ترجمه کرده‌اند و همواره تاکید کردند که چون تو تُرکی نمی‌دانی، نمی‌توانی ظرافت‌های شعر ترکی شهریار را درک کنی.

او با بیان اینکه وجود شهریار نماد وحدت ملی و خنثی‌کننده نقشه‌های شوم بیگانگان برای تفرقه‌افکنی است عنوان کرد: بیگانگان به هر بهانه‌ای دنبال تفرقه‌افکنی و دوگانه‌سازی‌های موهوم هستند اما شهریار نشان می‌دهد که مردم ایران فراتر از اختلاف زبان و فرهنگ یک کلیت یگانه‌اند و در ایران تمامی اقلیت‌ها اعم از ترک، فارس، عرب، عجم، لر، بلوچ و ... کنار هم حضور دارند و این تنوع‌ها مانند تارها یک پر طاووس زیباست که کثرت آن‌ها در کنار هم یک وحدت زیبا و دلنشین به نام ایران ایجاد کرده و شهریار وجودش بیانگر این وحدت است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با تأکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران به همه زبان‌ها قومی احترام می‌گذارد و هیچ تصمیم، برنامه و قانونی برای تضعیف زبان‌های محلی، مادری و قومی در نظام وجود ندارد افزود: با همه این‌ها برای حفظ وحدت کشور نیاز به یک زبان مشترک داریم که آن زبان فارسی است و بیش از ۱۲۰۰ سال قدمت دارد. زبان فارسی امروزی فرزند فارسی میانه و فارسی میانه فرزند فارسی باستان است که یک زبان چندین هزار ساله است و به وجهی از پختگی و کمال رسیده که فردوسی توانسته شاهنامه را با ۶۰هزار بیت بسراید از آن سو قطران تبریزی از شاهنامه استفاده می‌کرده و از سوی دیگر شاعرانی مانند حافظ و سعدی هم اشعار شاعران فارسی دیگر را می‌خواندند بنابراین در حالی که هر شاعری در دیار خودش به زبان مادری سخن می‌گفته اما زبان فارسی ابزار وحدت آنها بوده و جمهوری اسلامی ایران این تنوع فرهنگی را محترم می‌شناسد و به آن ارزش می‌گذارد.

حداد عادل تأکید کرد: به عنوان خدمتگذار شما در فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی صریحا می‌گویم هر پدر و مادر ترک‌زبانی باید در منزل با فرزندان خودش به زبان ترکی حرف بزند اما ما معتقدیم در مدرسه باید به زبان فارسی سخن گفته شود در فرهنگستان نیز استادانی وجود دارند که مایه فخر ایران‌زمین‌اند اما آذری هستند استاد محمدعلی موحد که امسال ۱۰۰ ساله شدند عمر خود را به شرح مشکلات مثنوی می‌گذارند و پیش از این هیچ ایرانی وجود نداشت که مثنوی مولوی را تصحیح انتقادی کرده باشد و پیش از همه چاپ‌ها از نیکلسون بود اما استاد موحد تصمیم گرفت برپایه نسخه‌های خطی قدیمی به عنوان یک ایرانی مسلط بر زبان فارسی مثنوی را تصحیح کنند.

او ادامه داد: استاد انوری نیز که صاحب فرهنگ سخن است و طی چهاردهه گذشته این فرهنگ‌نامه بهترین خود در حوزه‌اش بوده است اصالتا متعلق به سراب آذربایجان هست. ژاله آموزگار نیز که استاد زبان‌های باستانی است زاده شهرستان خوی است و همه این پرچمداران زبان فارسی امروز مانند دیروز از آذربایجان برخاستند. وجود شهریار علاوه بر اینکه باعث پیوند ایرانیان شده در سراسر جهان ترک‌زبانان را به هم متصل کرده و به عبارتی او یک سفیر فرهنگی در کشورهایی است که زبان‌ ترکی دارند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در بخش پایانی سخنانش گفت: روز شهریار بدین جهت با روز شعر و ادب فارسی مقارن است که هیچ شاعر دیگری به اندازه او در زمان حیاتش اشعارش گسترش نیافته است.

درخواست برای افتتاح خانه‌موزه شهریار

در بخش دیگری از مراسم وند نوروز انتخاب روز پاسداشت مقام شهریار مقارن با روز پاسداشت شعر و ادب فارسی را انتخابی شایسته دانست و از شورای اسلامی شهر تهران درخواست کرد تا با توجه به تصویب افتتاح خانه موزه شهریار این فرایند را تسریع کنند و گفت: متأسفانه منزل شهریار در تهران ۱۶ سال دایر بود اما اقدامی برای تبدیل کردن آن به خانه موزه نشد. بنابراین از شورای اسلامی شهر تهران درخواست می‌کنیم تا هرچه سریع‌تر شاهد تاسیس این خانه موزه باشیم.

او در بخش پایانی سخنانش با تأکید بر حمایت از فعالان حوزه زبان و ادبیات فارسی یادآور شد: متاسفانه در گذشته کار غلطی صورت گرفت و ادبیات از دروس کنکور حذف شد که امیدواریم تجدید نظری در این باره صورت گیرد. همچنین شایسته است که صدا و سیما به زبان و فرهنگ اقلیت‌ها توجه بیشتری کند.

محمود شالویی نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه روز شعر و ادب فارسی مقارن با پاسداشت شهریار است، گفت: امروز با یاد مرحوم سیدمحمدحسین شهریار تبریزی نامگذاری شده کسی که نمی‌توان درباره شاعران معاصر و قهرمانان این دوره از شعر و ادب فارسی سخن گفت اما از او یاد نکرد.

شهریار در غزل فارسی و ترکی پیشگام بود

او با بیان این‌که شهریار در هر دو عرصه غزل‌های فارسی و ترکی پیشگام و پیش‌قراول بوده گفت: شهریار توانسته به قله‌های این دو عرصه دست یابد و توانسته به اوج درجه عرفانی نائل شود و در دوره معاصر عرفان را با شعر به پیوند برساند. شهریار برای ما چنان اهمیتی دارد که روز شعر و ادبیات فارسی مقارن با پاسداشت اوست و امیدوارم که شرایطی فراهم شود که هرچه بیشتر در جهت اعتلا و رشد بالندگی زبان و ادبیات فارسی بکوشیم، چون زبان و ادبیات فارسی مانند رود زلالی است که هر فرد تشنه‌ای در سراسر دنیا می‌تواند از آن بنوشد.

منتظری نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه فرهنگ می‌تواند انسان را به شوربختی سوق دهد اگر سرچشمه‌اش آلوده باشد گفت: فرهنگ هویت بخش است و اگرچه تعریف مشخص و واحدی درباره آن وجود ندارد و نظریه پردازان این حوزه درباره تعریف فرهنگ متحد نیستند اما جلوه‌هایی از فرهنگ را می‌توان در هنر، ادبیات، فلسفه، کلام، آداب و رسوم و ... دید.

او با اشاره به اینکه فرهنگ نیازمند یک نیروی قوی برای انتقال مفاهیم فرهنگی است افزود: بهترین ابزار برای این انتقال ادبیات است که می‌تواند ما را با پدران‌مان متصل کند آن هم زبان و ادبیات فارسی که به دلیل ویژگی‌هایش بهترین گزینه برای این انتقال است. جاذبه‌های زبان فارسی بدلیل زیبایی و کشش آن می‌تواند عامل موثری برای ترویج آن باشد از سوی دیگر گستردگی زبان و ادبیات فارسی آن را به سفره رنگارنگ فرهنگی مبدل کرده که هر فردی می‌تواند از آن بهره ببرد.

منتظری با اشاره به اینکه زبان فارسی، زبان دوم جامعه اسلامی و زبان نخست فرهنگ و تمدن ایرانی است عنوان کرد: اینکه شماری از ایرانیان گوهری از تلاش‌های خود را به ترجمه، تصحیح و تحریر آثار ادبیات اختصاص دادند، نشان‌دهنده اهمیت این زبان است و به نظر می‌رسد برای پاسداشت آن نیازمند اقدامات بیشتری بیش از برگزاری این همایش‌ها و جلسات هستیم.

او در همین‌باره راهکارهایی را برای ترویج زبان و ادبیات فارسی پیشنهاد کرد و گفت: نشر و گسترش ادبیات فارسی در مقیاس ملی و بین‌المللی و ساخت آثار فاخر سینمایی برگرفته از این منابع ارزشمند می‌تواند در این باره راهگشا باشد، همانگونه که می‌بینیم کشور کره علی‌رغم افسانه‌های محدود خود توانسته صنعت سینمایی‌اش را رشد بدهد و ما نیز باید با وجود کم‌نظیر متون زبان و ادب فارسی برای تولید آثار سینمایی استفاده کنیم.

منتظری با تأکید بر ترسیم چشم‌انداز و ترسیم راه در ترویج زبان و ادبیات فارسی عنوان کرد: باید در این چشم‌انداز سهم هر نهاد و اهدافش مشخص شود و در پایان هر سال معیارهایی برای سنجش رشد و پیشرفت در این باره مشخص شود. بنابراین ضروری است با همکاری نهادهای مختلف در جمع بزرگان و مفاخر ادبی از این چشم‌انداز رونمایی کنیم.

براساس این گزارش بخش‌های دیگر این مراسم به شعرخوانی شاعرانی چون مرتضی امیری اسفندقه، عبدالجبار کاکایی، سیدمحسن حسینی و ... اختصاص داشت. همچنین در این مراسم نشان عالی زبان و ادبیات فارسی به استاد شهبازی اهدا شد.

۵۷۵۷