نگاهی به انتخابات زودهنگام ایتالیا؛ احتمال پیروزی چه ائتلافی بیشتر است؟

ایتالیا خود را برای برگزاری یک انتخابات عمومی «زودهنگام» در روز یکشنبه ۲۵ سپتامبر آماده می‌کند. این انتخابات، ابتدا برای بهار سال آینده برنامه‌ریزی شده بود اما استعفای ماریو دراگی، نخست‌وزیر این کشور در ۲۱ ژوئیه و فروپاشی دولت ائتلافی او که شامل احزاب چپ، راست و میانه‌رو بود، باعث گردید که تاریخ انتخابات تغییر کند و زودتر از موعد مقرر برگزار شود.

دولت ماریو دراگی پس از آن بر سر کار آمد که دولت ائتلافی پیش از آن به نخست‌وزیری جوزپه کونته، در ژانویه ۲۰۲۱ میلادی سقوط کرد. درنهایت نیز اقدام حزب کونته یعنی «جنبش پنج ستاره» در خودداری از حمایت از فرمان کمک اقتصادی دراگی بود که منجر به استعفای ماریو دراگی و سقوط دولتش شد.

اختلاف «جنبش پنج ستاره» با دراگی بطور مشخص درباره میزان حمایت‌های ارائه شده از سوی دولت به خانواده‌ها، همچنین طرح دراگی برای ساخت یک کارخانۀ تبدیل زباله به انرژی با هدف مدیریت بحران زباله در شهر رم بود که «جنبش پنج ستاره» به دلیل نگرانی از پیامدهای زیست محیطی اجرای این طرح، با ساخت چنین کارخانه‌ای مخالفت می‌کرد.

اما آیا برگزاری انتخابات زودهنگام می‌تواند به مشکلات سیاسی که چندین دهه است گریبانگیر ایتالیا شده پایان دهد؟

سیستم انتخابات «قدیمی و ناکارآمد» ایتالیا

سیستم انتخاباتی ایتالیا پیچیده است و قوانین انتخاباتی بسیار قدیمی و پنهان‌کاری‌های سیاسی در این کشور که گاه در شکل رسوایی‌هایی سیاسی نمایان می‌شود نیز بر این پیچیدگی افزوده است.

علاوه بر این، احزاب نوظهور ایتالیا عمدتا با همان سرعتی که شکل می‌گیرند، ناپدید می‌شوند و فساد سیاسی نیز دهه‌ها است که سیاستمداران این کشور را از انجام اقدامی موثر باز داشته است.

نظام سیاسی ایتالیا، یک نظام پارلمانیِ دومجلسی است. به همین دلیل در انتخابات عمومی این کشور، رای دهندگان باید نمایندگانی را هم برای مجلس سفلی، هم مجلس نمایندگان و هم سنای این کشور برگزینند.

اگرچه ایتالیایی‌ها از سن ۱۸ سالگی می‌توانند در انتخابات عمومی این کشور شرکت کنند اما نمی‌توانند مستقیما و با رای خود نخست‌وزیر را برگزینند. در این کشور، نخست‌وزیر پس از تشکیل پارلمان جدید (متشکل از هر سه مجلس) انتخاب می‌شود و در نهایت نیز فردی می‌تواند بر این جایگاه تکیه بزند که هم رای اعتماد پارلمان و هم تایید رئیس جمهور را به دست آورد.

اصرار به کسب تایید رئیس جمهور برای تعیین نخست‌وزیر نیز در حالی است که برخلاف فرانسه و ایالات متحده، مقام رئیس جمهوری در ایتالیا عمدتا یک مقام تشریفاتی است و فرد رئیس جمهور قدرت اجرایی چندانی ندارد.

علاوه بر این، قوانین انتخاباتی ایتالیا به کرات تغییر کرده است؛ حتی پس از همه‌پرسی سال ۲۰۲۰ میلادی تعداد کرسی‌های پارلمان کاهش یافت و ایتالیایی‌ها اکنون به ۴۰۰ نماینده (در مقابل ۶۳۰ نمایندۀ پیشین) رای می‌دهند و تعداد سناتورها نیز از ۳۱۵ به ۲۰۰ نفر کاهش یافته است.

دیگر اینکه در سال‌های اخیر و در چهارچوب این سیستم انتخاباتی، حمایت از ائتلاف‌ها در مقابل نامزد‌های منفرد و مستقل بیشتر بوده و این اتفاق نیز باعث شده است که یک سیستم سیاسی بی‌ثبات شکل بگیرد.

نتیجه اینکه فروپاشی دولت‌ها در این کشور به امری عادی تبدیل شده است؛ بگونه‌ای که در ۷۶ سال اخیر یعنی از زمان برقراری جمهوری در ایتالیا، ۶۷ کابینه بر سر کار آمده است.

شکاف شدید شمال‌-جنوب و اتکا به حمایت‌های خارجی نیز این مشکل را تشدید کرده است.

روی کار آمدن سیلویو برلوسکونی، سرمایه‌دار جنجالی ایتالیا نیز بر این بحران دامن زد. او نوعی رهبری تفرقه‌انگیز داشت که پس از او، از سوی بسیاری از دولت‌های ائتلافی دنبال شد؛ دولت‌های ائتلافی با عمری کوتاه که هیچگاه نتوانستند کرسی‌های قابل توجهی در پارلمان به دست بیاورند.

• راست افراطی در ایتالیای دراگی؛ آیا جورجیا ملونی در چند قدمی پیروزی است؟
• انتخابات ایتالیا؛ راست افراطی با شعار «خدا، کشور، خانواده» جورجیا ملونی رو به پیروزی دارد
• پایان دولت ائتلافی ماریو دراگی در ایتالیا؛ سنگینی شبح راست‌گرایی بر سرزمین چکمه
• ایتالیا؛ دولت دراگی به دنبال تهدید به خروج جنبش ۵ ستاره ممکن است سقوط کند

احزاب و شخصیت‌های کلیدی انتخابات زودهنگام ایتالیا چه کسانی هستند؟

• «ائتلاف راست میانه»

در حال حاضر ائتلاف موسوم به «ائتلاف راست میانه» (coalizione di centrodestra) متشکل از احزاب «برادران ایتالیا» به رهبری خانم جورجیا ملونی، حزب «لگا نورد» به رهبری ماتئو سالوینی و حزب «فورزا ایتالیا» به رهبری سیلویو برلوسکونی در نظرسنجی‌ها پیشتاز است.

نظرسنجی‌ها همچنین نشان داده است که حزب «برادران ایتالیا» که یک حزب محافظه‌کار و ملی‌گرا محسوب می‌شود، احتمالا بزرگترین حزب عضو این ائتلاف خواهد بود. 

اما این حزب به دلیل ارتباطاتش با گروههای فاشیستی و رویکرد مثبتی که به رژیم موسولینی دارد، به شدت مورد انتقاد است. در واقع، دو تن از اعضای حزب «برادران ایتالیا» از نوادگان مستقیم بنیتو موسولینی، دیکتاتور پیشین این کشور هستند و با افتخار همچنان نام خانوادگی او را دارند.

همچنین اگرچه مانیفست کنونی حزب «برادران ایتالیا» هیچ اشارۀ مستقیمی به فاشیسم ندارد و از شدت برخی از برنامه‌های اجتماعی محافظه‌کارانه و افراطی خود کاسته است، اما خانم ملونی در اوایل تابستان امسال در جریان سخنرانی خود در یکی از تجمعات گروههای راست افراطی اسپانیا، از «لابی‌های» دگرباشان جنسی همچنین «خشونت اسلام‌گرایان» انتقاد کرد.

متحد جدی جورجیا ملونی در این ائتلاف، ماتئو سالوینی است که پیش‌تر در مقام‌هایی همچون معاون نخست‌وزیر و وزیر کشور ایتالیا فعالیت کرده است. او همچنان بر سیاست‌های ضدمهاجرتی خود اصرار دارد و وعده کاهش شمار مهاجران به این کشور را داده است.

سالوینی که همواره از تحسین‌کنندگان ولادیمیر پوتین بوده، ضمن مخالفت با حمله روسیه به اوکراین مدعی شده است که تحریم‌های اخیر علیه مسکو، به ایتالیایی‌ها بیشتر از روس‌ها ضربه زده است.

حزب راست میانۀ برلوسکونی نیز اگرچه رویکرد معتدل‌تری نسبت به دیگر متحدان این ائتلاف دارد، اما سابقۀ رسوایی‌های شخصی او از جمله فرارهای مالیاتی، دوستی چند دهه‌ای با ولادیمیر پوتین و اتهامات درخواست خدمات جنسی از یک دختر پایین‌تر از سن قانونی باعث شده که حضور او در این ائتلاف آیندۀ امیدبخشی را به ایتالیایی‌ها نوید ندهد.

شمار رای دهندگان حزب برلوسکونی در سال‌های اخیر بطور قابل توجهی کاهش یافته است؛ با این وجود به نظر می‌رسد حمایت برلوسکونی از ملونی و سالوینی، بیشتر راهی برای کسب آرای لازم در انتخابات و تضمین پیروزی آنها باشد.

• «ائتلاف چپ میانه»

در طرف دیگر این طیف سیاسی نیز «ائتلاف چپ میانه» (coalizione di centrosinistra) قرار دارد که بزرگترین نیروی آن حزب دموکراتیک (Partito Democratico; PD) است و چند حزب کوچک با دیدگاههایی مترقیانه نیز آن را حمایت می‌کند.

این ائتلاف در حال حاضر توسط انریکو لتا، استاد دانشگاه و نخست‌وزیر پیشین ایتالیا در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ میلادی رهبری می‌شود.

«ائتلاف چپ میانه» موضعی معتدل و طرفدار اتحادیه اروپا دارد و بشدت با پوتین و جنگ روسیه در اوکراین مخالف است. این ائتلاف همچنین آشکارا از حقوق دگرباشان جنسی همچنین ازدواج همجنس‌گرایان و قانون‌گذاری برای مبارزه با همجنس‌گرا‌هراسی حمایت می‌کند.

• «جنبش پنج ستاره»

«جنبش پنج ستاره» نیز بار دیگر به عنوان یک حزب مستقل در این انتخابات حضور دارد و جوزپه کونته، نخست‌وزیر پیشین ایتالیا آن را رهبری می‌کند.

این حزب پوپولیست که جهت‌گیری سیاسی آن همیشه تا حدودی مبهم بوده، توسط بپه گریلو (کمدین) و جیانروبرتو کازالجو (کارآفرین دیجیتال) در سال ۲۰۰۹ میلادی به عنوان یک نیروی مردمی ضد ساختار و با هدف مبارزه با فساد سیستمی در این کشور تأسیس شد و همواره بر داشتن یک دموکراسی دیجیتال و داشتن یک محیط زیست پایدار تاکید داشته و مواضع آن نیز ترکیبی از مواضع اجتماعی مترقی و محافظه کارانه بوده است.

این حزب در دهه ۲۰۱۰ میلادی، در بحبوحۀ بحران در منطقه یورو و شرایط نامساعد اقتصادی و اجتماعی ایتالیا پدیدار شد و در هر دو انتخابات عمومی ۲۰۱۳ و ۲۰۱۸ میلادی نیز به بزرگترین حزب واحد این کشور تبدیل گردید. با این وجود انشعاب‌های داخلی در این جنبش از جذابیت پوپولیستی آن کاسته است و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که بیش از نیمی از رای دهندگان خود در سال ۲۰۱۸ میلادی را نیز از دست داده است.

• «ائتلاف قطب سوم»

آخرین نیروی سیاسی اصلی در این انتخابات، «ائتلاف قطب سوم» است؛ یک ائتلاف میانه‌روی متشکل از نیروهای جدا شده از حزب دموکرات و حزب ماتئو رنتسی، نخست‌وزیر پیشین این کشور.

این ائتلاف حامی اقتصاد لیبرال و اتحادیه اروپاست و دیجیتالی کردن تجارت در ایتالیا را سرلوحۀ برنامه‌های خود قرار داده است.

در کنار این چهار ائئلاف، چند حزب کوچک دیگر نیز در این انتخابات حضور دارند؛ از اتحادیه مردمی (چپ افراطی) گرفته تا Italexit که به دنبال خروج ایتالیا از اتحادیه اروپا است و از آنجایی که این احزاب کوچک احتمالا درصد پایین و تک رقمی از آرای این انتخابات را به دست خواهند آورد، بعید است که بتوانند کرسی‌های زیادی در پارلمان داشته باشند.

نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟

اگر قرار باشد به نظرسنجی‌ها اعتماد کنیم، احتمالا این جورجیا ملونی است که به عنوان اولین نخست‌وزیر زن ایتالیا بر سر کار خواهد آمد. بر اساس نظرسنجی‌ها، او که بزرگترین حزب «ائتلاف راست میانه» را رهبری می‌کند احتمالا ۴۶ تا ۴۸ درصد آراء را به دست خواهد آورد که بسیار بالاتر از آستانۀ ۴۰ درصدی مورد نیاز برای کسب «اکثریت آراء» است.

با این وجود، نظرسنجی‌ها از وجود شمار قابل توجهی رای دهندۀ بلاتکلیف خبر می‌دهند و تخمین زده می‌شود ۴۱ درصد از رای دهندگان قصد رای دادن نداشته باشند.

در چنین اوضاعی حزب دموکراتیک به ویژه در تلاش است تا رأی دهندگان جوان را جذب کند و معتقد است که هنوز هم می‌تواند نتایج انتخابات را به نفع خود تغییر دهد.