روز آغاز امامت امام علی(ع)/با مطالعه نهج‌البلاغه، تجدید بیعت کنیم

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: همه منابع تاریخ اسلام (چه منابع مورد قبول شیعیان و چه منابع مورد قبول اهل سنت) متفق‌القولند که پیغمبر مکرم اسلام (ص) در بازگشت از آخرین سفر حج‌شان به تاریخ هجدهم ذی الحجه سال دهم هجری در محلی به نام غدیرخم توقف کردند تا دستوری الهی را اجرا کنند.

روایت است که در این روز آیه ۶۷ سوره مبارکه مائده به این شرح نازل شد: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ» (ای پیامبر آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنی پیامش را نرسانده‏‌ای (و رسالت را به پایان نرسانده‌ای) و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه می‌دارد آری خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند.)

پیامبر مکرم اسلام (ص) پس از اقامه نماز آیه را ابلاغ فرموده و ضمن گواه گرفتن از مردم بر ولایت خود بر ایشان، ادامه دادند که: «هرکسی را که من ولی و صاحب اختیارش هستم، پس از من علی بن ابی‌طالب (ع) ولی و صاحب اختیار اوست و مکان و منزلت او باید مثل مکان و منزلت من نزد شما باشد. آنگاه فرمودند که بارالها هرکسی را که علی (ع) را دوست می‌دارد دوست‌دارش باش و هرکسی را که دشمن اوست، دشمن بدار. حضرت (ص) سپس فرمودند که حاضران به غایبان این امر مهم را برسانند.

پس جملگی حاضران و همه صحابه پیامبر (ص) به امیرمومنان علی (ع) تبریک گفتند و با او به عنوان جانشین پیغمبر (ص) با زبان و دست بیعت کردند. زنان نیز از طریق ظرف آبی که دست حضرت (ع) و دست خودشان در آن قرار می‌گرفت، به بیعت با امیرالمومنین (ع) پرداختند.

حضور برخی از زنان پیامبر (ص) در رخداد غدیر خم

ابوعبدالله محمد بن سعد بن منیع که از عالمان متعصب اهل سنت قرن سوم هجری است در کتاب مشهور خود یعنی «الطبقات الکبری» که به نام خودش یعنی «طبقات ابن سعد» هم شهرت دارد، اشاره کرده که در حجةالوداع بجز عمده صحابیون پیغمبر (ص)، حضرت صدیقه طاهره (س) و برخی از همسران پیامبر (ص) از جمله بانو عایشه، بانو حفصه و بانو ام السلمه نیز حضور داشتند.

ابن سعد در «طبقات الکبری» اشاره کرده است که پیامبر (ص) در ساعات (یا روزهایی) پیش از وفاتشان دوات و قلمی طلبیدند تا وصیت‌نامه‌ای را بنویسند که مانع گمراهی مسلمانان پس از وفاتشان شود

بنابراین همسران پیامبر (ص) نیز رخداد غدیرخم را از نزدیک دیده و خطبه ایشان (ص) در تعیین جانشین خودشان را که از طرف خداوند ابلاغ شده بود، شنیده‌اند. برخی از منابع شیعی از جمله «بحارالانوار» روایت کرده‌اند که بانو عایشه نیز در غدیرخم و هنگام بیعت زنان با علی بن ابیطالب (ع) به عنوان جانشین پیغمبر (ص) بیعت کرد.

راویان رخداد غدیر

واقعه غدیر و معرفی امام علی (ع) به خلافت و جانشینی رسول خدا در آن روز، از چنان عظمتی برخوردار است که آن رویداد تاریخی را ۱۱۰ نفر از صحابی پیامبر (ص) نقل کرده‌اند. خلفای راشدین سه تن از این روایان هستند.

طلحه، زبیر، عبدالله بن جعفر، عباس بن عبدالمطلب، عبداللّه بن عبّاس، ابوایوب انصاری، ابوذر غفاری، سلمان فارسی، ابوقتاده، ابوهریره، زید بن ارقم، عدی بن حاتم، سهل بن حنیف و حسان بن ثابت از دیگر صحابی پیامبر هستند که حدیث غدیر را روایت کرده‌اند. از میان بانوان راوی حدیث نیز می‌توان به: حضرت صدیقه طاهره (س)، ام سلمه، عایشه، ام هانی، فاطمه بنت حمزه و...

پس از صحابه نیز ۸۴ نفر از تابعین، از جمله ابو راشد، ابو سلمه، ابو سلیمان و… نیز این حدیث را روایت کرده و پس از آن نیز عمده علمای شیعه و سنی این حدیث را در قرون متعدد با اسناد صحیح روایت کرده‌اند و تعدد علمای اهل سنت در روایت این حدیث نیز نکته قابل ذکری است.

روزهای پایانی عمر پیغمبر مکرم اسلام (ص)

با وجود آنکه پیغمبر مکرم اسلام (ص) برای دوران پس از خود بر ضرورت زمامداری جامعه اسلامی توسط حضرت امیرالمومنین (ع) تاکید کرد، اما از همان روزهای پایانی عمر شریف ایشان (ص) زمزمه‌هایی مبنی بر مخالفت بلند شد. ابن سعد در «طبقات الکبری» اشاره کرده است که پیامبر (ص) در ساعات (یا روزهایی) پیش از وفاتشان دوات و قلمی طلبیدند تا وصیت‌نامه‌ای را بنویسند که مانع گمراهی مسلمانان پس از وفاتشان شود. چنین نقلی در مجلد اول «صحیح بخاری» و دیگر منابع حدیثی اهل سنت هم آمده است. اما یکی از اصحاب مانع اینکار شد.

پیغمبر مکرم اسلام پیشتر نیز از سرنوشت جامعه پس از خودشان خبر داده بودند. تاریخ اسلام ثابت می‌کند که چنددسته‌گی در امت واحده پیامبر (ص) مهم‌ترین معضل و مشکلی بود که پس از وفات آن وجود شریف رخ داد. بنابراین می‌توان تشخیص داد که قلم و دوات طلبیدن برای نگارش وصیتی بود که مانع از چنددستگی در امت واحده می‌شد.

به شهادت بسیاری از منابع مورد وثوق اهل سنت و شیعه از جمله «تاریخ یعقوبی»، «تاریخ دمشق»، «المغازی» و… پیامبر مکرم اسلام در بیست و ششمین روز از ماه صفر سال یازدهم هجری سپاهی را به امیری اسامه بن زید تشکیل دادند و به عموم صحابه (بجز امیرالمومنین امام علی بن ابیطالب و تنی چند دیگر) امر فرمودند که که ذیل این سپاه همراه شوند و برای جنگ با رومیان از مدینه بروند و در ادامه نیز خاطیان از این فرمان را لعن فرمودند.

۲۸ صفر سالروز آغاز امامت حضرت امیرالمومنین (ع) است. شیعه در این روز ضمن آنکه به دلیل وفات پیامبر (ص) محزون است، باید بیعت خود با امیرالمومنین (ع) را نیز تجدید کند و به تأمل در هندسه فکری و سیره ایشان بپردازد

با تمام این اوصاف اما زمانی که پیغمبر مکرم اسلام (ص) به روز ۲۸ صفر سال یازدهم هجری از دنیای فانی رحلت فرمود، برخی از صحابه بجای آنکه علی بن ابی‌طالب (ع) را در امر غسل و تدفین پیغمبر (ص) یاری کنند، تصمیم گرفتند تا خلاف بیعتی که در روز غدیرخم کرده بودند، جانشینی برای رسول خدا تعیین کنند. در قرون بعد برخی از علما تصمیم گرفتند تا به دلیل این باور که همه صحابه پیغمبر (ص) عاری از خطا هستند، دلیلی بر این بیعت شکنی بتراشند و کلمه «مولی» را به معنی محبوب و… تأویل کردند و این حدیث را ناظر به ضرورت دوست داشتن امیرالمومنین (ع) دانستند.

این در صورتی است که این علما به طور طبیعی و عقلانی باید به این نکته می‌رسیدند که دوست داشتن پسرعموی پیامبر، یعنی همان شخصیتی که در خانه پیغمبر (ص) بزرگ شد و پیش از همه صحابه دعوت پیامبر به اسلام را پذیرفت و شخص پیغمبر (ص) با او عقد اخوت بست و بعدها نیز او را به دامادی خود پذیرفت و همین شخصیت همیشه همراه پیامبر بود و در عمده جنگ‌های سخت صدراسلام دلیرترین سلحشور سپاه پیغمبر (ص) بود و… یک امر اخلاقی لازم است و آنها اگر ایمان واقعی به پیغمبرشان دارند باید بدون هیچ دستوری چنین شخصیتی را دوست داشته باشند. بماند اینکه حوادث پس از وفات پیغمبر (ص) نشان داد که حتی مولی به معنی دوست داشتن و محبوب بودن نیز توسط بسیاری رعایت نشد.

۲۸ صفر سالروز امامت امیرالمومنین

۲۸ ماه صفر سالروز وفات حضرت رسول اکرم محمد مصطفی (ص) است. پیغمبر مکرم اسلام (ص) پس از آنکه تاریخ بشریت را از مرحله اساطیری به مرحله عقلانیت وارد کرد، به دیدار معبود شتافت. بر همگان مسلم است که ایشان به امر پروردگار زعامت جامعه پس از خود را به پسرعمویش حضرت علی بن ابیطالب (ع) سپرد. بنابراین ۲۸ صفر سالروز آغاز امامت حضرت امیرالمومنین (ع) است. شیعه در این روز ضمن آنکه به دلیل وفات پیامبر (ص) محزون است، باید بیعت خود با امیرالمومنین (ع) را نیز تجدید کند و به تأمل در هندسه فکری و سیره ایشان بپردازد. علامه مجلسی در بحارالانوار احادیثی را گردآوری کرده که بر استحباب زیارت بارگاه حضرت امیر (ع) در این روز تاکید دارند. می‌توان کلمات حضرت (ع) در نهج البلاغه را، این روز مطالعه کرد و در فهم آن کوشید. باشد که با این کار راه و روش حضرت (ع) بر همه شیعیان بیش از پیش روشن شود.