بازگرداندن فیلسوفان زن به تاریخ

وقتی دبورا بویل برای نخستین بار روی فلسفه پیشامدرن به عنوان حوزه مورد علاقه پژوهشی خود تمرکز کرد، هرگز انتظار نداشت که شیوه بیان تاریخ فلسفه را تغییر دهد. به هر حال، پیشگام بودن در موضوعی که تقریبا ۴۰۰ سال به طور گسترده در مورد آن مطالعه و نوشته شده، دشوار است. اما وقتی او با مارگارت کاوندیش، شاعر، نمایشنامه‌نویس، نویسنده علمی تخیلی و فیلسوف دهه ۱۶۶۰ آشنا شد، فهمید که چیزی جدید، هیجان‌انگیز و مهم پیدا کرده است.

این استاد فلسفه که کندوکاو در نوشته‌های کاوندیش، از جمله رمان «دنیای درخشان» یکی از نخستین آثار علمی تخیلی تا امروز برای درک فلسفه‌ او آغاز کرد، می‌گوید: «در آن زمان، تنها زنی در تاریخ فلسفه که من نامش را شنیده بودم، شاهزاده الیزابت، ملکه بوهمیا بود که به دلیل مکاتبات او با رنه دکارت با او آشنا شده بودم. او چنین راه‌های خلاقانه‌ای برای فلسفه‌ورزی پیدا کرده بود و من گیر کرده بودم. باید بیشتر می‌دانستم، موضوع جالبی بود، به ویژه که تحقیقات اندکی درباره فلسفه کاوندیش وجود داشت. فیلسوفان تقریبا هیچ کار علمی درباره او یا سایر فیلسوفان زن از قرن ۱۷ و ۱۸ انجام نداده بودند. این چیز دیگری بود که مرا به تکاپو وامی‌داشت.» البته این برای دبورا بویل، چالش‌برانگیز نیز بود.

او می‌گوید: «ورود به حوزه‌ای که پیش‌تر درباره آن نوشته نشده، سخت است، اما هرچه بیشتر می‌یافتم، مجذوب‌تر می‌شدم. من دریافتم که با نگاه کردن به متون مختلف، دیدی بسیار گسترده‌تر، جامع‌تر و دقیق‌تر از تاریخ فلسفه به دست می‌آورم. در طول تاریخ فلسفه، زنان فیلسوفی با دیدگاه‌های واقعا جالبی وجود داشته‌اند و باید در این مدت مورد مطالعه قرار می‌گرفتند. من به این موضوع که تاریخ فلسفه پیشامدرن چگونه نوشته شده علاقه‌مندم- به جز شش نفر و کانت همه را کنار گذاشتم. پاسخ صریح و ساده، تبعیض جنسیتی است. فلسفه در طول تاریخ با جنسیت مشکل داشته است- و من می‌خواستم با تبعیض جنسیتی در فلسفه، مبارزه و این تصویر تاریخی را اصلاح کنم.»

و به این ترتیب، بویل شروع به بازنویسی تاریخ، به معنای واقعی کلمه کرد. بویل که اکنون ویراستار مجموعه کتاب‌های جدید انتشارات هکت درباره جایگاه زنان در فلسفه پیشامدرن و مدرن است، می‌گوید: «نمایش بیشتر زنان در تاریخ فلسفه و داشتن کتاب‌هایی از آنان و درباره آنها برای دسترسی آسان مردم، چیزی است که من به شدت درباره آن احساس نیاز می‌کنم، بنابراین ویرایش برخی از نخستین نسخه‌های مدرن توسط زنان فیلسوف در تاریخ فلسفه، کاری است که به آن افتخار می‌کنم. وقتی هکت کتاب من شامل نامه‌های فلسفی کاوندیش را منتشر کرد، این نخستین نسخه مدرن آن کتاب از زمان انتشار اولیه در سال ۱۶۶۴ بود. چاپ چنین کتاب‌هایی واقعا توجه مردم را به این فیلسوفان جلب خواهد کرد. اولویت همیشگی من این است که بگویم زنان به فلسفه پرداخته‌اند و به فلسفه خواهند پرداخت و در حال حاضر نیز می‌پردازند.»

اکنون بویل با پنج کتاب و تعداد زیادی مقاله درباره زنان فیلسوف، نه‌تنها تاریخ ناگفته‌ای از فلسفه را منتشر، بلکه به عنوان یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران در زمینه زنان فیلسوف در فلسفه پیشامدرن شهرت پیدا کرده است. مشارکت‌های او در تاریخ فلسفه، گفت‌وگوی کاملا جدیدی را در میان دانشمندان فلسفه آغاز کرده است.

بویل که اوایل امسال یک جایزه پژوهشی ممتاز دریافت کرد، می‌گوید: «وقتی ۲۰ سال پیش برای نخستین بار، بررسی فیلسوفان زن را آغاز کردم، یکی از نخستین موج‌های بسیار کوچک فیلسوفانی بودم که به این نوع فلسفه می‌پردازند، امروز تعداد بیشتری از جامعه فیلسوفان به این مساله علاقه نشان می‌دهند.»

بویل به عنوان سردبیر مجله تاریخ فلسفه- مجله پیشرو این رشته- می‌تواند دیدگاه‌های مختلف را بخواند و صداهای زیادی را بشنود. بویل با اشاره به اینکه او نخستین سردبیر زن این نشریه است، می‌گوید: «من می‌توانم در مورد حوزه‌های مختلف خارج از زمینه مورد علاقه‌ام بیاموزم که واقعا عالی است. همچنین میراث من یعنی نخستین ویراستار زن این مجله بودن، بیشتر قابل افتخار است. این وضعیت فرصت این را به من می‌دهد تا به پژوهشگران جوان‌تر در کارشان کمک و اطمینان حاصل کنم که گفت‌وگوهای پرباری در جریان است.»

البته چنین گفت‌وگوهایی اگر از ابتدا آموزش داده نشوند، نمی‌توانند ادامه یابند یا حتی آغاز شوند، به همین دلیل است که بویل می‌خواهد نوشتن درباره زنان حوزه فلسفه را بیشتر و بیشتر ترویج کند.
او می‌گوید: «وقتی من این کار را آغاز کردم، حوزه فعالیت محدود بود و اکنون می‌خواهم زمینه گسترده‌تری برای فعالیت افراد وجود داشته باشد. می‌خواهم تدریس درباره این زنان را آسان و فیلسوفان زن را به برنامه درسی اضافه کنم تا کار برای پژوهشگران، ساده شود. می‌خواهم دانش‌آموزان بدانند که اگر دیدی فراتر از ژانرهای فلسفی سنتی داشته و رمان‌ها، نمایشنامه‌ها و شعرها را در نظر بگیرند، خواهند دید که تعداد افرادی که به فلسفه پرداخته‌اند، بسیار بیشتر از هفت نفر اصلی هستند که در مورد آنها آموزش داده می‌شود و بسیاری از آنها زنان مبتکری بودند که در زمان خود، در فلسفه تاریخ‌ساز بودند.»

۶۵۶۵