نوبل ادبیات را کدام نویسنده به خانه می‌برد؟

آکادمی سوئد که مسئولیت انتخاب برنده نوبل را در رشته ادبیات دارد، برنده سال ۲۰۲۲ این جایزه معتبر ادبی را روز پنج‌شنبه ۱۴ مهر (۶ اکتبر) در استکهلم معرفی خواهد کرد و باید منتظر ماند و دید پس از «عبدالرزاق گورنا» نویسنده نه چندان شناخته شده تونسی در سال ۲۰۲۱ و «لوئیس گلیک» شاعر ناآشنای آمریکایی در سال ۲۰۲۰، چه کسی برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۲ خواهد بود.

بنگاه شرط‌بندی «NicerOdds» که طبق روال هرساله اقدام به معرفی شانس‌های کسب نوبل ادبیات می‌کند امسال نیز فهرستی از این نویسندگان منتشر کرده که چون سال‌های گذشته، شاهد حضور چندین شانس همیشگی نوبل چون «هارو کی موراکامی» ژاپنی و چندین چهره ادبی کمتر شناخته شده است.

با همه این تفاسیر به این فهرست‌ها خیلی نمی‌توان اعتماد کرد، چرا که اغلب رای کمیته شش نفره آکادمی سوئد با آرای بنگاه‌های شرطبندی متفاوت است. به عنوان مثال سال گذشته، «عبدالرزاق گورنا» در حالی فاتح نوبل ادبیات شد که نامش حتی در این فهرست حاضر نبود یا در سال ۲۰۲۰، «لوئیز گلیک» تنها از شانس ۲۵/۱ برخوردار بود و برای برندگان ۲۰۱۸/۲۰۱۹ که به طور مشترک در سال ۲۰۱۹ اعلام شدند هم «اولگا توکارچوک» شانس ۱۰/۱ و «پیتر هاندکه» شانس ۲۰/۱ داشتند.

بر اساس فهرست منتشر شده امسال «NicerOdds»، «میشل ولبک» نویسنده فرانسوی برنده جایزه گنکور که او را مهمترین نویسنده نسل جدید ادبیات فرانسه می‌دانند با شانس ۷/۱، بیشترین بخت را برای کسب نوبل ادبیات دارد و پس از آن «سلمان رشدی» نویسنده و مقاله‌نویس بریتانیایی-آمریکایی متولد هند در شانس ۸/۱ قرار دارد که البته اعطای شانس بالا به این نویسنده بیشتر به دلیل حمله به وی با چاقو در تاریخ ۱۲ اوت ۲۰۲۲ هنگام سخنرانی در نیویورک است. چندین وبسایت نیز کمپین‌هایی را برای اعطای نوبل ادبیات امسال به این نویسنده راه‌اندازی کرده‌اند. حال باید در انتظار باشیم تا ببینیم اعضای کمیته نوبل آکادمی سوئد امسال اهالی ادبیات را شگفت‌زده‌ خواهند کرد یا دست به انتخابی کمتر حاشیه‌ساز خواهند زدغ اتفاقی که البته در چند سال گذشته شاهد آن نبودیم و چرایی انتخاب برندگان نوبل ادبیات مورد نقد جامعه ادبی بوده است.

«نگوگی وا تیونگو» (۱۰/۱)، «استفن کینگ» (۱۰/۱)، «آنی ارنو» (۱۲/۱)، «گاریل لوتز» (۱۲/۱)، «پیر میشون» (۱۲/۱)، «رابرت کوور» (۱۲/۱)، «هاروکی موراکامی» (۱۴/۱)، «آن کارسون» (۱۶/۱)، «هلن سیکسو» (۱۶/۱)، «جامائیکا کینکید» (۱۶/۱)، «یون فوسه» (۱۶/۱)، «لیودمیلا اولیتسکایا» (۱۶/۱)، «مارگارت اتوود» (۱۶/۱)، «ماریز کنده» (۱۶/۱)، «میرچا کارتارسکو» (۱۶/۱)، «پیتر ناداس» (۱۶/۱)، «ریشارد کرینیکی» (۱۶/۱)، «دان دلیلو» (۲۰/۱)، «دوبراوکا اوگرشیچ» (۲۰/۱)، «خاویر ماریا» (۲۰/۱)، «میا کوتو» (۲۰/۱)، «نورالدین فرح» (۲۰/۱)، «کان ژو» (۲۵/۱)، «ادنا اوبراین» (۲۵/۱)، «جرالد مورنان» (۲۵/۱)، «هومرو آریجیس» (۲۵/۱)، «ایوان ولادیسلاویچ» (۲۵/۱)، «کارل اوه کناسگور» (۲۵/۱)، «اسکولاستیک موکاسونگا» (۲۵/۱)، «یان لیانکه» (۲۵/۱)، «باتهو اشتراوس» (۳۳/۱)، «چارلز سیمیک» (۳۳/۱)، «کورمک مک کارتی» (۳۳/۱)، «هیلاری منتل» (۳۳/۱)، «کو اون» (۳۳/۱)، «لینتون کوسی جانسون» (۳۳/۱)، «مرلین رابینسون» (۳/۱)، «ژی ژی» (۳۳/۱)، «یو هوآ» (۳۳/۱)، «زو ویکوم» (۳۳/۱)، «مارتین آمیس» (۵۰/۱)، «میلان کوندرا» (۵۰/۱)؛ به ترتیب دیگر شانس‌های دریافت نوبل امسال در شاخه ادبیات هستند.

«خاویر ماریا» رمان‌نویس معروف اسپانیایی و «هیلاری مننتل» نویسنده بریتانیایی برنده دو جایزه بوکر، هر دو اخیرا درگذشته‌اند و بدین ترتیب برای دریافت نوبل ادبیات دیگر شانسی نخواهند داشت.

آکادمی نوبل هیچگاه نشانه‌ای از این که چه کسانی شانس اصلی دریافت جایزه هستند اعلام نمی‌کند و فهرست نامزدهای هر سال را ۵۰ سال دیگر منتشر می‌کنند، بنابراین به عنوان مثال کسی که امسال (۲۰۲۲) نامزد جایزه نوبل ادبیات باشد، در سال ۲۰۷۲ متوجه این موضوع خواهد شد.

اهدای جایزه نوبل ادبیات در دوره‌های مختلف با حاشیه‌ها و شگفتی‌هایی هم همراه بوده است. برای مثال اهدای جایزه نوبل به «پیتر هاندکه» نویسنده اتریشی در سال ۲۰۱۹ با انتقادات بسیاری از افراد روبه‌رو شد که او را به دلیل حمایت‌های پیشین از «اسلوبودان میلوشویچ»، رییس‌جمهور سابق صربستان و ابراز همدردی با صرب‌ها در جنگ یوگسلاوی در دهه ۹۰ میلادی، شایسته دریافت مهم‌ترین جایزه ادبی جهان نمی‌دانستند. همچنین از برندگان غیرقابل پیش‌بینی این جایزه به «وینستون چرچیل» نخست‌وزیر سابق بریتانیا می‌توان اشاره کرد. این جایزه در سال ۱۹۵۳ به «چرچیل» اهدا شد.

جایزه نوبل ادبیات از سال ۱۹۰۱ تاکنون ۱۱۴ بار اعطا شده و تاکنون تنها ۱۶ نویسنده زن برده این جایزه شده‌اند. نوبل ادبیات دوره در سال‌های ۱۹۱۴، ۱۹۱۸، ۱۹۳۵، ۱۹۴۰، ۱۹۴۱، ۱۹۴۲ و ۱۹۴۳ اهدا نشد. اهدای مشترک جایزه نوبل در یک سال در شاخه‌های دیگر نوبل معمول‌تر است با این حال نوبل ادبیات تاکنون چهار دوره مشترکا به دو نفر اهدا شده است: در سال ۱۹۰۴ به طور مشترک به «فردریک میسترال» و «خوزه اچه‌خارای» اهدا شد. در سال ۱۹۱۷ نیز «کارل آدولف گیلروپ» به همراه «هنریک پونتوپیدان» به عنوان برنده برگزیده شد. در سال ۱۹۶۶، «شموئل یوسف آگنون» و «نلی زاکس» برنده این جایزه شدند. «ایویند جانسون» و «هاری مارتینسون» نیز برگزیدگان سال ۱۹۷۴ بودند.

۵۷۵۷