«چهارده ترکیب بند آئینی» منتشر شد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، کتاب «چهارده ترکیب بند آئینی» سروده نغمه مستشار نظامی با مقدمه غلامعلی حداد عادل توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.

این کتاب پانزدهمین مجموعه شعر نویسنده است؛ که در چهارده ترکیب‌بند با موضوع‌های آئینی و ملی سروده شده است و عمده این اشعار - بنا بر نذر وی - عاشورایی و زینبی است.

مستشار نظام درباره این اثر می‌گوید: ترکیب‌بند نبوی از لحاظ تاریخِ سرایش، اولین اثر این مجموعه است که در سال ۱۳۷۷ سروده شده و «ترکیب‌بندی تقدیم به حضرت «حمزه سیدالشهداء» جدیدترین ترکیب‌بند سروده شده از این مجموعه به‌شمار می‌رود.

وی افزود برخی از اشعار این مجموعه مورد عنایت رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای قرار گرفته است و ایشان تعدادی از این اشعار مانند «زینبیه اول»، «گل شش ماهه» که به یک تار نخ از قنداقه خونین حضرت علی اصغر (ع) تقدیم شده است، «حماسه‌های مادرانه» در وصف مادر شهید محمد معماریان و ترکیب‌بند «حضرت حمزه سیدالشهداء» را پیشتر خوانده‌اند و نظر لطف‌شان به‌قلم این حقیر، در راه سرودن از پاکان و عزیزان دو عالم برکت داده است.

مستشار نظامی همچنین درباره علت استفاده از قالب ترکیب‌بند در سرایش اشعار گفت: ظرفیت عظیم زبان فارسی موجب پدید آمدن قالب‌های متنوعی در شعر شده است، رباعی، دوبیتی، سه‌گانی، نوخسروانی، غزل، قطعه، قصیده، مثنوی و… و هر یک از این قالب‌ها نیز به نوبه خود ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که قابلیت پذیرش مضامین ویژه‌ای را به آن‌ها داده و می‌دهد، اما قالب ترکیب‌بند یکی از قالب‌های شعر فارسی است که از ظرفیت‌های خوبی برخوردار است، قالبی شریف که بیشتر اوقات ظرف مضمون‌های عالی بوده و ترکیب‌بند‌های زیادی با مضمون‌های شریف مذهبی و آئینی و اخلاقی سروده شده است.

وی که این مجموعه را به محضر مبارک حضرت‌مهدی (عج) تقدیم کرده، با بیان این که قالب ترکیب‌بند اغلب در شعر فارسی به نام اهل بیت عصمت و طهارت متبرک شده است در عین‌حال محدود نکردن شاعر در یک قافیه و ردیف و ایجاد فرصت روایت و مضمون‌پروری برای سراینده را از ویژگی‌های بارز و شاخص این قالب ادبی برشمرد که برای شرح روایت و سرودن منظومه‌های آئینی کارایی ویژه‌ای دارد.

در بخشی از مقدمه این کتاب به قلم غلامعلی حداد عادل می‌خوانیم:

«شاعران در انقلاب اسلامی، هرچند خود را به قالب‌ها و انواع شعر‌های سنتی مقید ساختند از حیث لفظ و زبان و مضمون پردازی به زبان شعر سنتی و خصوصاً زبان شعر قاجاری بازگشتند چنان که می‌توان گفت زبان شاعران انقلاب آن اندازه که به زبان شعر نو نزدیکی و شباهت دارد به زبان شعر کهن نزدیک نیست شاعران انقلابی از تحول زبانی پدید آمده در فضای شعر پس از مشروطه و شعر نو روی گردان نشدند و شعر فارسی را در مسیر همان تحول که دوری از مضمون‌های تکراری و زبان کلیشه‌ای شعر قاجاری بود به پیش بردند این تحول زبان در نثر فارسی نیز از مشروطه به بعد پدید آمده و همچنان ادامه دارد.

از جمله نشانه‌های تعلق خاطر شاعران پس از انقلاب به قالب‌ها و انواع شعر کهن یکی گرایش آنان به قالب‌های فراموش شده یا در شرف فراموشی شعر کهن _ نظیر قصیده و رباعی و قطعه و ترکیب بند _ است. شاعران قبل از انقلاب، حتی آنان که در فضای شعر کهن شعر می‌سرودند، از میان قالب‌های شعر فارسی عموماً به غزل توجه بیشتری داشتند و در سایر قالب‌ها چندان طبع آزمایی نمی‌کردند؛ فی المثل شهریار و رهی معیری _ برخلاف بهار که اندکی پیشتر از آنان علاوه بر غزل به قصیده نیز توجه داشت یا پروین که بیشتر در قالب مثنوی و قصیده و قطعه شعر می‌سرود _ بیشتر غزل سرایی می‌کردند.

اما پس از پیروزی انقلاب، رباعی دوباره جان گرفت سرودن ترکیب بند (مخصوصاً در شعر آئینی) مرسوم شد، و قصیده نیز با قامت بلند و استوار خود پای به میدان نهاد بعضی شاعران انقلابی مانند سید حسن حسینی از چهره رباعی غبار زدایی کردند و آن را از تاریخ به جغرافیای شعر امروز ایران آوردند. ترکیب بند نیز، چنان که گفتیم، دوباره جان گرفت و سربرآورد: شاعران شعر آئینی، با اقتدا به قله بلند شعر آئینی کهن، یعنی محتشم کاشانی، بار دیگر به سرودن تکریب بند پرداختند و آن را در عرصه‌ای وسیع‌تر از عرصه‌ای که در شعر محتشم آمده بود رونق و رواج دادند.»

مستشار نظام در پیشگفتار این کتاب در خصوص قالب ترکیب بند نوشته است: «ترکیب بند یکی از قالب‌های شعر فارسی است که از ظرفیت خوبی برخوردار است _ قالبی شریف، که بیشتر اوقات ظرف مضامین عالی بوده است. شاعران ترکیب بند‌های زیادی با مضامین شریف مذهبی و آئینی و اخلاقی سروده اند. این قالب، علاوه بر ویژگی تبرک و تیمن به نام اهل بیت عصمت و طهارت به دلیل محدود نکردن شاعر در یک قافیه و ردیف، فرصت روایت و مضمون پروری به وی می‌دهد و برای شرح روایت و سرودن منظومه‌های آئینی کارآیی ویژه‌ای دارد.

قالب ترکیب بند، با پیدایش شعر نو و گرایش شاعران به آن، در ۱۰۰ سال اخیر مهجور مانده بود، اما پس از انقلاب، بار دیگر مورد توجه اهل ادب واقع شد و با سرایش ترکیب بند فاخر «با کاروان نیزه» توسط دکتر علیرضا قزوه جان تازه‌ای به خود گرفت.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

«عمه ام، شاهد گل‌های شناور در خون

عمه این گل شش ماه پر پر در خون

عمه ام، صد مژه در دست بلا می‌سوزم

در غم خم شدن قامت اکبر در خون

زینبم، مویه کنان می‌روم و می‌آیم

بین این قافله با چادر مادر در خون

زینبم، دختر حیدر، به پدر خواهم گفت

از غم دیدن حلق تو و خنجر در خون

شرح این واقعه با واژه بسی دشوار است

اهل بیت حرم امن پیمبر در خون

واژه از شرم درین قافیه جان خواهد داد

نعل اسبان و تن بی سر سرور در خون

هرچه را دیده ام از روز عزا خواهم گفت

یک به یک بعد محرم همه را خواهم گفت

****

روز غم، روز عطش، روز عزا عاشورا

روز گریان شدن عرش خدا عاشورا

روز پر پر زدن خیل ملایک در خون

روز نالان شدن ارض و سما عاشورا

هر زمینی ست همان کرب بلا با عشقت

نام هر روز به تقویم ولا عاشورا

خواهر از هر جهتی روی تو را می‌بیند

شده تکثیر در این آینه‌ها عاشورا

جاودان است غمت، جان جهان است غمت

زخم خونین مرا مهر شفا عاشورا

از کجا آمده این شور حسینی در دل؟

به کجا می‌برد این نوحه مرا عاشورا؟

زینبم، زینب و اندوه جهان بر دوشم

کوه اندوهم و فریاد اگر خاموشم

کتاب «چهارده ترکیب بند آئینی» در ۲۰۰ صفحه با شمارگان هزار نسخه و با قیمت ۹۰ هزار تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.