«یک بام و دو هوای هند»؛ سیاست متناقض دهلی‌نو در قبال جنگ روسیه و اوکراین

هنگامی که نارندرا مودی، نخست وزیر هند ماه پیش به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه گفت: «دوره زمانه جنگ به پایان رسیده است.» غرب از این اظهار نظر مودی استقبال کرد و آن را نشانه‌ای از موضع‌گیری بزرگترین دموکراسی جهان در برابر تهاجم نظامی روسیه به اوکراین دانست. 

امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه از مودی قدردانی کرد و کاخ سفید با «بیانیه اصول» خواندن سخنان مودی از آن تمجید کرد. اما به گفته تحلیلگران، واقعیت آن‌چنان سرراست نیست. 

هند به جای قطع روابط اقتصادی با مسکو با افزایش خرید نفت، زغال‌سنگ و کود از روسیه برای پوتین راه نجاتی حیاتی فراهم کرده و تحریم‌های غرب را تضعیف نموده است.

دهلی نو، بارها با دادن رای ممتنع به محکومیت روسیه در سازمان ملل به این کشور مشروعیت بین‌المللی داده است. همچنین دهلی نو ماه اوت در رزمایش نظامی بزرگ روسیه موسوم به وستوک همراه با چین، بلاروس ، مغولستان و تاجیکستان شرکت کرد. در این رزمایش مسکو زرادخانه عظیم خود را به نمایش گذاشت.  

• «اعتبارآفرینی» هند برای مسکو در رزمایش مشترک با روسیه و چین؛ آمریکا ناخرسند است

هند هفته گذشته نیز به پیش‌نویس قطع‌نامه‌ سازمان برای محکومیت روسیه رای ممتنع داد. در این قطعنامه سازمان ملل کرملین را برای برگزاری همه‌پرسی غیرقانونی با هدف الحاق قسمتی از خاک اوکراین به روسیه محکوم کرده بود.  

روچیرا کامبوج، نماینده دهلی نو در سازمان ملل گفت: «هند عمیقا از تحولات اوکراین آشفته است.» اما وی کسی را محکوم نکرد و خواستار آتش‌بس فوری و حل و فصل مناقشه شد. 

این تناقض آشکار نشان می‌دهد که موضع منحصر به فرد هند در جنگ فاصله‌گیری لفظی از روسیه در ضمن ادامه روابط محوری با روسیه است. 

دیپا اولاپالی، محقق و استاد دانشگاه جورج واشینگتن می‌گوید که موضع واقعی آقای مودی در قبال ولادیمیر پوتین را باید در چارچوب افزایش قیمت مواد غذایی، سوخت و کود مطالعه شود. این موضع‌گیری باعث بوجود آمدن مشقت‌های بسیاری برای دیگر کشورها می‌شود. او می‌افزاید: «با تشدید جنگ میان روسیه و اوکراین هند به سطحی از بی‌تابی رسیده است. به نظر می‌رسد ولادیمیر پوتین هند را وادار کرده است که از حدود خود پا فرا بگذارد زیرا موقعیت خود را از برخی جهات در خطر می‌بیند و موضع گیری برای هند در این شرایط کار آسانی نیست.»

داستان دو هند

هم‌زمان با تجمع نیروهای روسی در مرز اوکراین در دسامبر سال گذشته، ناریندرا مودی در قالب بیست و یکمین دوره نشست سالیانه هند و روسیه به میزبانی ولادیمیر پوتین در دهلی نو رفت. او در استقبال از رئیس جمهوری روسیه گفت: «ولادیمیر پوتین، دوست عزیز من، تعلق و تعهد شخصی شما به هند نماد اهمیت روابط هند و روسیه است و من از این بابت بسیار سپاسگزارم.»

قدمت روابط مستحکم میان دهلی نو و مسکو به دوران جنگ سرد می‌رسد. هند همچنان به تجهیزات نظامی روسی وابسته است. در حال حاضر با بالا رفتن تنش‌های مرزی هند و چین در هیمالیا، این روابط بسیار حیاتی به نظر می‌رسند. اما به گفته تحلیلگران، انزوای فزاینده پوتین می‌تواند مسکو را به پکن نزدیک‌تر کند و این مساله اقدامات محتاطانه‌تر هند را می‌طلبد. 

انحراف کنترل شده دهلی نو در مواضع خود در قبال تهاجم نظامی روسیه به اوکراین هنگامی که با همراهی چین در رزمایش نظامی وستوک روسیه شرکت کرد، مشخص شد. این انحراف موضع باعث واکنش شدید متحدان غربی هند به این کشور شد.

اولاپالی می‌گوید: «از سویی هند می‌خواهد پکن را به عقب براند و از سوی دیگر همراه با چین در رزمایش نظامی روسیه شرکت می‌کند و این موضوع تا حدی باعث مشروعیت بخشیدن به روسیه می‌شود. این سیاست دهلی نو به گونه‌ای می‌تواند به عنوان داستان دو هند به حساب بیاید.»  

 ظاهرا هند و چین در قبال جنگ روسیه و اوکراین موضعی یکسان دارند. هر دو به رغم اظهار مخالت‌های شفاهی موضع ناظر بی‌طرف اتخاذ کرده‌اند. در همین زمینه اگرچه هر دو خواستار صلح شده‌اند اما از محکوم کردن تهاجم امتناع می کنند. 

اما به گفته تحلیل‌گران مواضع این‌دو همچنین اختلافات عمده‌ای دارد. چین مکررا با تقبیح تحریم‌های غرب، آمریکا و ناتو را مسئول درگیری میان روسیه و اوکراین می‌داند. این دیدگاه چین بر نظر روسیه راجع‌به افزایش تنش در منطقه به دلیل پیشروی ناتو به سمت شرق صحه می‌گذارد. رسانه‌های چینی نیز نقطه نظرها و اخبار ساختگی کرملین را منعکس می‌کنند. اما در سوی دیگر، هند از انتقاد از ناتو خودداری کرده و مشخصا خواستار صلح بین طرفین درگیر شده است. اما علیرغم نزدیکی هند به غرب، دهلی نو خطرات موجود در حیاط خلوتش را اولویت خود می‌داند. 

سوشانت سینگ، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات سیاست دهلی نو می‌گوید: «چین همچنان تهدید بزرگی در مرزهای هند است و دهلی نو می‌خواهد مانع استحکام روابط میان چین و روسیه شود. روابط قوی میان چین و روسیه مورد علاقه هند نیست.»