این بیماری دست از سر جهان برنمی‌دارد؛ آیا دلیلی برای نگرانی وجود دارد؟

الهه جعفرزاده: وزارت بهداشت اسپانیا از کشف یک مورد انتقال سویه H5N1 - آنفولانزای پرندگان یا مرغی به انسان در اواخر سپتامبر در این کشور خبر داد. طبق اعلام وزارت بهداشت، فرد مبتلا، کارمند یک مرغداری در مرکز اسپانیا بوده است.

ویروس آنفولانزای مرغی یا آنفولانزای پرندگان با منشأ آسیایی بسیار مسری و (به ویژه در بین طیور) کشنده است. آنفولانزای مرغی اولین بار در سال 1996 در غازها در چین و در سال 1997 برای اولین بار در انسان در بحبوحه شیوعی که منشأ آن در طیور در هنگ کنگ بود، شناسایی شد.

ویروس H5N1 [هنوز] از فردی به فرد دیگر منتقل نشده است

انتقال از پرندگان به انسان نادر است و گزارشی مبنی بر انتقال از انسان به یک انسان دیگر تا کنون منتشر نشده است. با این حال، از آنجایی که این ویروس باعث بیماری جدی در انسان می‌شود و از آنجا که ویروس‌های آنفولانزای پرندگان می‌توانند جهش پیدا کنند و به راحتی از فردی به فرد دیگر سرایت یابند، آنفولانزای مرغی یک تهدیدِ همه‌گیر قابل‌توجه محسوب می‌شود.

همچنین ویروس آنفولانزای H5N1 در سطح بسیار بیماری‌زا در گونه‌های پستانداران وحشی در اروپا و آمریکای شمالی نیز شناسایی شده است.

در سطح جهان، از ژانویه 2003، 866 مورد آلودگی انسانی به واسطه ویروس آنفولانزای A (H5N1) در 21 کشور گزارش شده است. از این 866 مورد، 456 مورد مرگ و میر بودند. آخرین مورد در جولای 2021 در هند گزارش شد.

انواع ویروس آنفولانزای مرغی

چهار نوع ویروس آنفولانزای فصلی وجود دارد به نام‌های: «ویروس آنفولانزای A، ویروس آنفولانزای B، ویروس آنفولانزای C و ویروس آنفولانزای D».

ویروس آنفولانزای A، مربوط به پرندگان آبزی است؛ به ویژه راسته‌ی غازسانان (Anseriformes)، شامل غازها یا اردک‌ها، و راسته Charadriiformes که شامل مرغان دریایی می‌شود. تمام همه‌گیری‌های شناخته‌شده‌ی آنفولانزا به واسطه ویروس‌ آنفولانزای A ایجاد شده‌اند.

ویروس‌های آنفولانزای مرغی A به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• ویروس آنفولانزای مرغی کم بیماری‌زا (LPAI)
• ویروس آنفولانزای مرغی بسیار بیماری‌زا (HPAI)

این طبقه‌بندی به خصوصیات مولکولی ویروس و توانایی ویروس در ایجاد بیماری و مرگ و میر در مرغ‌ها بستگی دارد.

ابتلای پرندگان به ویروس‌های LPAI ممکن است علائم خاصی را ایجاد نکند و یا در صورت بروز، منجر به علائم خفیفی شود که در این شرایط حتی امکان دارد بیماری تشخیص داده نشود. اما ابتلا به ویروس HPAI می‌تواند باعث بیماری شدید و مرگ و میر بالایی شود.

هر دو ویروس HPAI و LPAI می‌توانند به سرعت در بین پرندگان انتشار یابند. با این حال، برخی از اردک‌ها بدون هیچ گونه علائمی از بیماری ممکن است آلوده شوند.

ویروس آنفولانزای A تنها عامل ایجاد آنفولانزای مرغی است. ویروس‌های آنفولانزا نرخ جهش بالایی دارند و پدیده‌ای به نام «طبقه‌بندی مجدد ژنتیکی» به ویروس اجازه می‌دهد تا ترکیب‌های مختلفی تولید کند.

منشأ بیشتر زیرسویه‌های ویروس آنفولانزا، که سبب بیماری در انسان می‌شوند، پرندگان و خوک‌ها هستند. در پرندگان آبزی، ویروس آنفولانزای A تکثیر شده و از دستگاه گوارش پاک می‌شود و امکان انتقال از طریق آب را فراهم می‌کند. در مدل‌های ابتلای انسانی، خوکی و سایر پستانداران، ویروس‌های آنفولانزا در دستگاه تنفسی فوقانی یا تحتانی به دلیل وجود گیرنده‌های اسید سیالیک لازم تکثیر می‌شوند و انتقال از طریق هوا را تسهیل می‌کنند.

ویروس H5N1 در پرندگان وحشی اروپا بومی شده است

تداوم مشاهده‌شده ویروس H5N1 [در سطحِ بسیار بیماری زا] در پرندگان وحشی از زمان موج همه‌گیری در سال‌های 2020-2021 نشان می‌دهد که این ویروس ممکن است در جمعیت پرندگان وحشی در اروپا بومی شده باشد. در این صورت، خطر بیشتری برای سلامت پرندگان، انسان‌ها و حیات وحش اروپا در طول سال وجود دارد و این خطر در فصول پاییز و زمستان افزایش می‌یابد.

عوامل خطر آنفولانزای مرغی

ویروس H5N1 می‌تواند در طولانی‌مدت زنده بماند. پرندگان آلوده به H5N1 ممکن است تا 10 روز بعد از ابتلا به ویروس، آن را در مدفوع و بزاق خود آزاد کنند. لمس سطوح آلوده به ویروس هم می‌تواند یک عامل خطر برای ابتلا به این بیماری باشد.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به ویروس H5N1 قرار دارند؟

افرادی با شرایط زیر بیشتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار دارند:

• کارگران مرغداری
• اعضای خانواده بیمار
• قرار گرفتن در معرض پرندگان آلوده
• خوردن مرغ و تخم مرغ خام یا نیمه پخته

علائم آنفولانزای مرغی

آنفولانزای مرغی علائمی شبیه به آنفولانزای معمولی دارد که عبارتند از:

ضعف، سرفه، اسهال، گلو درد، سردرد، آبریزش بینی، دردهای عضلانی، اختلالات تنفسی، تب بالای 38 درجه.

در صورت ابتلا به این ویروس چه باید کرد؟

آنفولانزای مرغی با توجه به انواع مختلف آن، می‌تواند علائم متفاوتی را ایجاد کند که بر همین اساس، روش‌های درمانی به علائم احتمالی بیماری بستگی دارند؛ در اکثر موارد، درمان با داروهای ضد ویروسی، در کاهش شدت بیماری مؤثر است؛ طوری که پس از بروز علائم، دارو باید ظرف 48 ساعت مصرف شود.

ویروسی که باعث ایجاد آنفولانزا در انسان می‌شود، می‌تواند در برابر دو شکل رایج از داروهای ضد ویروسی، آمانتادین و ریمانتادین (فلومادین) مقاومت کند؛ به همین دلیل این داروها نباید برای معالجه بیماری استفاده شود.

خانواده فرد بیمار و یا سایر افرادی که در تماس نزدیک با بیمار هستند (حتی اگر علائم بیماری را ندارند)، بهتر است به عنوان یک اقدام پیشگیرانه، داروهای ضد ویروس مصرف کرده و خودشان را قرنطینه کنند.

در شرایط عفونت شدید، پزشک ممکن است استفاده از دستگاه تنفس و اکسیژن درمانی را تجویز کند.

منابع: healthline ، theglobalfrontier