آغاز جشن‌های ولادت پیامبر در سرزمین‌های اسلامی از چه زمانی بود؟

هادی کشاورز: محمد صالح حسینی خاتون آبادی که شوهر خواهر علامه مجلسی است و پس از درگذشت او شیخ الاسلام اصفهان شد، کتابی با عنوان «تقویم المؤمنین» نوشته که رساله‌ای درباره تقویم شرعی است. در آن کتاب از ابن طاوس چنین نقل شده که وقتی نصارا برای تولد حضرت عیسی جشن می گیرند، چرا ما مسلمانان نباید این کار را برای پیامبر (ص) خود انجام دهیم؟ خاتون آبادی می‌نویسد: سید بن طاووس قدس الله روحه گفته که گروه نصارا به غایت تعظیم و تکریم می نمایند روزی را که حضرت عیسی علیه السلام متولد شد، و پیوسته آن روز را عید می کنند، و حرمت آن را رعایت می نمایند، پس چرا اهل اسلام در احترام روزی که آفتاب عالمتاب نبوت و رسالت از افق هستی طالع و ساطع گردیده و عالم ایجاد را به ضیاء صوری و معنوی خود منوّر و روشن گردانید، تقصیر و کوتاهی می نمایند و این روز میمون مبارک را از اعظم اعیاد خود نمی دانند، و تعظیم و تکریم آن را کما ینبغی رعایت نمی نمایند؟

جشن های شیعی

در جهان تشیع خاتون آبادی عالم قرن یازدهم هجری و ابن طاووس متعلق به قرن هفتم است. اما سوابق تاریخی نشان می دهد که در قرن پنجم هجری نیز نه تنها صحبت درباره شادی و جشن در روز میلاد پیامبر اسلام مطرح بوده، که جشن‌های رسمی نیز برپا شده است. چنان که می‌دانیم در مصر و در دوره حاکمیت خلفای شیعه مذهب فاطمی، ولادت پیامبر را در کنار ولادت امام علی و حضرت فاطمه جشن می‌گرفتند. جشن‌هایی که به صورت اهدای هدیه و ایراد خطبه‌ها انجام می‌شد. هر چند این جشن‌ها پس از سرنگونی خلفای فاطمی به فراموشی سپرده شد و به خاطر همین توسط ابن طاووس در قرن هفتم هجری مجددا بحث آن مطرح می‌شود. با این حال مجددا ضرورت برگزاری جشن میلاد پیامبر توسط شیخ‌السلام رسمی در دوره حکومت صفویان بر ایران مطرح می‌شود و از همین قرن یازدهم است که شیعیان به طور گسترده و رسمی روز میلاد پیامبر را جشن می‌گیرند.

جشن‌های اهل سنت

هر چند گزارش‌های تاریخی از قرن چهارم قمری وجود دارد که سنی‌مذهبان روز میلاد را جشن می‌گرفتند، اما در جهان اهل سنت و جماعت جشن روز میلاد پیامبر یک قرن دیرتر از خلفای شیعه مذهب فاطمی در قرن پنجم شروع شد. به بیان دقیق تر در قرن ششم هجری جشن‌هایی از سوی مظفرالدین گوکبری که او هم شوهر خواهر صلاح‌ الدین ایوبی سردار نامدار مسلمان بود در مناطقی که شهر اربیل امروزی واقع است برگزار شد، اما این جشن‌ها شکل حکومتی داشت و به مدت یک ماه برگزار می شد و همراه با اصراف و بذل و بخشش های بی حساب و کتاب بود و به همین خاطر مورد تصدیق و استقبال عالمان قرار نگرفت. این عدم استقبال به گونه ای بود که تا امروز نیز تداوم یافته است و در دو کشور عربستان و قطر به عنوان دو کشور پادشاهی سنی، روز میلاد پیامبر اسلام تعطیل رسمی نیست. البته در عربستان به خاطر حاکمیت ایدئولوژی وهابی، برگزاری چنین جشن‌هایی حتی برای پیامبر اسلام بدعت محاسبه می‌شود. دلیل عالمان وهابی نظیر عبدالعزیز بن باز در بدعت دانستن جشن میلادالنبی این است که چنین مراسمی در زمان پیامبر اسلام و صحابه برگزار نشده است. در قطر اما چنین دیدگاهی تندی حاکم نیست و حتی یوسف قرضاوی عالم معاصر که مستقر در قطر بود و چندی پیش درگذشت، با استناد به آیات قرآن برگزاری جشن میلاد پیامبر را جائز دانسته است. قرضاوی معتقد است برگزاری مراسم برای میلاد پیامبر و وقایع دیگر اسلامی، در واقع یادآوری نعمت‌هایی است که خداوند به مسلمانان اعطا کرده و این یادآوری، نه تنها بدعت و حرام نیست بلکه مطلوب نیز هست.

با این حال این نظر عالم سنی مورد پذیرش عربستان قرار نگرفته و شیخ عبدالعزیز الشیخ، مفتی اعظم کنونی عربستان سعودی که از نوادگان محمد بن عبدالوهاب پایه گذار ایدئولوژی وهابیت در عربستان است، اعلام کرده که جشن گرفتن به بهانه میلاد پیامبراسلام (ص) به هر صورتی در این کشور گناه است.

۶۵۶۵