کتاب «عدالت در عداوت» روانه بازار نشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «عدالت در عداوت» (بایسته‌های اخلاقی تعهد به عدالت در تخاصم و دشمنی) اثر مهدی مسائلی است که به همت پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۳۸۱ صفحه منتشر شد.

یکی از بزنگاه‌ها عدالت، هنگام دشمنی و مخالفت است. بسیاری از مردم فقط در وضع عادی می‌توانند عدالت را رعایت کنند؛ اما در امتحان دوستی و دشمنی، از سر غفلت یا عمد، عدالت را پایمان می‌کنند. برخی هم در عرصه دشمنی، عدالت را به رسمیت نمی‌شناسند؛ ولی باطل بودن جبهه مقابل، مستلزم مشروعیت همه روش‌های مبارزاتی نیست ….

دشمنان و مخالفان نیز حقوقی دارند که حفظ عدالت در گرو توجه به آنهاست. بعضی از روش‌های اظهار دشمنی نیز با برخی از دستورهای اخلاقی یا مصالح دینی در تزاحم هستند. این روش‌ها هر چند تعدی به حقوق دشمن به حساب نیایند، ولی از نظر اسلام غیر اخلاقی اند و با ارزش‌های دینی قابل جمع نیستند.

‌ساختار اثر

این کتاب در شش فصل تألیف شده است؛ در فصل اول پس از بیان معنا و مفهوم عدالت و ظلم، به تقسیم بندی عدالت در فلسفه اخلاق پرداخته شده و رابطه عدالت و حق و همچنین نسبت اخلاق و عدالت تبیین شده و جایگاه عدالت در تعالیم اسلامی تشریح شده است.

در ادامه این فصل، نویسنده پس از تبیین معنا و مفهوم دشمن و علل و ریشه‌های دشمنی، تفاوت دشمن با مخالف و همچنین تقسیم بندی دشمنان (داخلی و خارجی) مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس دشمنی در دین و مراحل تبرّی را تشریح و در ادامه ضمن تبیین اهمیت عدالت در عداوت، به جوانب عدالت در عداوت از نگاه اخلاقی می‌پردازد و علل سرپیچی از عدالت در عداوت را مطرح می‌کند.

«بایسته های عدالت ورزی در برابر مطلق دشمنان» عنوان دومین فصل از کتاب مذکور است که این بایسته‌ها عبارتند از: توجه به اصل هدایت دشمنان، توجه به ادب دینی در گفتار، به وفای عهد و رعایت حقوق بشر.

در سومین فصل از این کتاب به «بایسته های عدالت ورزی در گستره داخلی (احزاب سیاسی)» پردخته شده که در این راستا به برهیز از تکفیر، تلاش برای رفع دشمنی، پرهیز از بهانه جویی برای تصفیه حساب، و پرهیز از خشونت گفتاری مورد تأکید قرار گرفته است.

در فصل بعدی، «بایسته های عدالت ورزی در گستره خارجی و بین المللی (سیاست خارجی)» مورد بحث و بررسی قرار گرفته که این بایسته‌ها اعم از تلاش بر ایجاد صلح و جلوگیری از جنگ، پرهیز از ترور، ممنوعیت کشتار غیر نظامیان، توجه به محیط زیست و عدم استفاده از سلاح‌های نامتعارف است.

فصل پنجم به «بایسته های عدالت ورزی در گستره اعتقادی (تقابل با صاحبان ادیان و فرق گوناگون)» می‌پردازد که نهی از بدزبانی و خشونت گفتاری و همچنین توجه به جنبه هدایتگری تبلیغات دینی، از این بایسته‌ها به شمار می‌رود.

ششمین و آخرین فصل از کتاب حاضر با عنوان «روش ها و سازوکارهای درونی سازی بایسته‌های عدالت» تألیف شده که در این میان، سازوکارهای فردی و اجتماعی تشریح شده است.

‌روش‌ها و سازوکارهای درونی سازی بایسته‌های عدالت

تخطی از عدالت در دشمنی می‌تواند ریشه‌های فردی و اجتماعی داشته باشد. برای نهادینه کردن عدالت در دشمنی باید با این عوامل مقابله کرد. اما افزون بر این، راهکارها و دستورهایی نیز برای تقویت بنیان عدالت وجود دارد. بعضی از این امور جنبه فردی دارد و باید روحیات فردی آن را در جامعه تقویت کرد که بسته به جایگاه اجتماعی و سیاسی و حکومتی افراد، کسب آنها مهم و حساس می‌شود. از سازوکارهای فردی می‌توان به توجه به جایگاه مدارا و تقویت آن و وظیفه شناسی اخلاقی و توجه به مرز عدالت و ظلم اشاره کرد.

قسمتی دیگر از این راهکارها جز مسائل اجتماعی و سیاسی هستند که برای تحقق عدالت در دشمنی باید آنها را در بستر جامعه و قوانین عمومی تدارک دید. این راهکارها عبارتند از: تقدم عدالت بر مصالح شخصی و گروهی، تبیین حقوق سیاسی مخالفان، ابهام زدایی از قوانین جزایی درباره دشمنان، و محدودکردن قدرت‌ها و نظارت بر آنها.