مطالعات باستان‌شناسی چهارباغ اصفهان ناتمام ماند

محسن جاوری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان کاوش‌های باستان‌شناسی در محور میانی چهارباغ (حد فاصل خیابان آمادگاه تا میدان امام حسین ع) آذر ماه ۱۳۹۸ آغاز شد، اظهار داشت: کاوش‌های ما و آنچه که مد نظر تیم پژوهشی در این محور تاریخی بود، انجام شد اما در ادامه مطالعات ما نیمه تمام ماند.

وی افزود: زمستان ۹۸ در کاوش‌های ما نزدیک به پنج هزار قطعه شیء شامل سفال، کاشی، سکه، قطعات فلزی، شیشه و … به دست آمد که همه باید مطالعه، مستندسازی و طراحی شود اما متأسفانه از بهمن ماه همان سال مطالعات متوقف شد و این بخش به انجام نرسید.

این باستان شناس ادامه داد: ۶ ترانشه برای انجام کاوش‌ها در محور میانی چهارباغ ایجاد کردیم که طول این‌ها از هفت تا ۱۵ متر متغیر بود و جاهایی که باید برای کاوش به طول ترانشه اضافه می‌شد تا سطح بیشتری از خیابان چهارباغ مورد اکتشاف قرار گیرد، به طول ترانشه‌ها اضافه شد و آنچه مد نظر بود در این کاوش‌ها بدست آمد.

جاوری اضافه کرد: در بخش ترانشه عمقی گمانه لایه نگاری در این محور، تعداد قابل توجهی بقایای استخوانی کشف شد که حاوی اطلاعات مهمی درمورد گونه‌های حیات وحش و افرادی بود که ۶ هزار سال پیش زندگی می‌کردند.

وی با بیان اینکه این بقایای استخوانی در تحتانی‌ترین لایه گمانه عمقی کشف شد، ابراز داشت: این بقایای استخوانی مربوط به بز، گوسفند، گاو و اسب بود که این‌ها را جمع آوری کردیم و اکنون برای مطالعات به آکادمی علوم فرانسه فرستاده شده است.

این باستان شناس درخصوص علت توقف مطالعات کاوش‌های باستان‌شناسی محور میانی چهارباغ، خاطرنشان کرد: مسئولان وقت نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان که قرار بود و متعهد شده بودند ادامه این مطالعات را تأمین اعتبار کنند به دلایلی اعلام کردند که اعتبار مورد نیاز را نتوانستند تأمین کنند و این مطالعات روی زمین ماند هرچند اکنون قول دادند که این کار به انجام برسد.

شواهد خشکی فصلی زاینده‌رود در ۱۵ هزار سال پیش

جاوری با بیان اینکه پیشینه شهر اصفهان براساس یافته‌های تاکنون باستان‌شناسی و بقایای کشف شده، به هزاره چهارم پیش از میلاد و ۶ هزار سال قبل می‌رسد، گفت: زاینده رود در طول تاریخ یکی از رودخانه‌هایی بوده که بسیاری از محوطه‌های آن مورد توجه جوامع شهری و گروه‌های انسانی بوده و استقرارهای متعددی در کنار آن شکل گرفته است که این‌ها از ۶۰ هزار سال پیش تاکنون است.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از شهرها و روستاها در طول مسیر این رودخانه از منشأ تا تالاب گاوخونی به دلیل وجود این رودخانه شکل گرفته، اظهار داشت: شواهد تاریخی نشان می‌دهد که زاینده رود در طول تاریخ هم خشکسالی داشته و براساس شواهدی داریم که خشکسالی در حوضه زاینده رود در دوره‌های تقریباً ۱۵ هزار سال پیش هم به صورت فصلی اتفاق افتاده و حتی خشکسالی فصلی بوده که گاوخونی را کامل خشک و محدود کرد اما باید توجه داشت که شرایط اکنون شدید تر شده و در طول تاریخ خشکی به این شکل نبوده است.

عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان با اشاره به شروع خشکی زاینده‌رود در اصفهان در سال ۱۳۷۹، افزود: در سرمنشا زاینده رود در شهرستان چادگان یک تپه پیش از تاریخی وجود دارد که یکی از کلیدی ترین تپه‌ها است و قدمت آثار آن به هزاره ششم پیش از میلاد برمی گردد و یک نقطه فرهنگی و چهارراه تمدنی است؛ در این تپه آثاری متعلق به فرهنگ‌های پیش از تاریخی فلات مرکزی وجود دارد، سال ۱۳۷۹ که سر این تپه که ۲۰ متر ارتفاع دارد از آب بالا آمده بود که با قایق برای نمونه برداری به آنجا رفتم اکنون کیلومترها تا این تپه اثری از آب نیست و زاینده‌رود ثروت ملی که در این سال‌ها از بین رفت در حالی که نیاکان ما می‌دانستند چطور آب را نگهداری کنند.

این باستان شناس با اشاره به تأثیر فرونشست اصفهان بر آثار تاریخی این شهر تاریخی، ابراز امیدواری کرد که آب اصفهان جبران و فرونشست و دیگر مسائل زیست محیطی اصفهان برطرف شود.

جاوری با بیان اینکه اصالت چهارباغ اصفهان باید حفظ می‌شد، خاطرنشان کرد: گذر تونل مترو از عمق ۱۴ متری این خیابان تأثیر چندانی بر بافت تاریخی ندارد اما مساله ما این است که از ابتدای کار مترو هم بارها اعلام کردیم اصلاً چهارباغ به عنوان یک فضای مهم دوره تاریخی نباید دست بخورد چون هر کدام از این ایستگاه‌های مترو یک تخریب سطح الارضی و تحت الارضی خیلی بزرگ دارد و می‌گفتیم مترو نباید بگذزد و باید اصالت چهارباغ حفظ شود و اگر خط یک مترو اصفهان از محور خیابان شمس آبادی عبور می‌کرد قاعدتاً بهتر از وضعیت فعلی بود.

به گزارش مهر، سال ۱۳۹۸ به دنبال کاوش‌های باستان شناسی که با سرپرستی محسن جاوری در کف تاریخی خیابان چهارباغ، درست روبه روی خیابان آمادگاه و میدان انقلاب صورت گرفت، داده‌ها و مستنداتی متعلق به دوره صفوی ازجمله کف فرش آجری و هم چنین سنگفرش آجری دوره قاجار که روی بخش صفوی اضافه شده بود، بدست آمد ضمن اینکه در یکی از ترانشه هایی که در چهارباغ ایجاد شد، گمانه‌ای تا عمق چهار متر حفر شد که این لایه نگاری عمیق در چهارباغ، اطلاعات بسیار مهمی را آشکار کرد.

طی این عملیات بقایایی از هزارۀ چهارم پیش از میلاد یعنی شش هزار سال قبل و همچنین بقایایی از دوره ساسانی در چهارباغ کشف شد که برای شفاف شدن تاریخ شهرسازی اصفهان اهمیت بسیاری دارند، اما این دو کاوش، تنها به محور طولی خیابان چهارباغ محدود بود، در حالی که کل محدوده چهارباغ و نه فقط محور طولی به کاوش‌های باستان شناسی نیاز جدی دارند.

شامگاه چهارشنبه نشستی در خصوص کاوش‌های باستان‌شناسی در محور میانی چهارباغ با حضور علاقه مندان در مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل برگزار شد.