عکس | خجالت‌آورترین گاف‌های ناسا

اشتباهی که مهندسان در صیقل دادن آینه تلکسوپ فضایی هابل مرتکب شدند، باعث شد نخستین تصاویر این تلسکوپ به‌صورت تار ثبت شود؛ یا انهدام مدارگرد اقلیمی مریخ با هزینه ساخت ۳۲۷ میلیون دلار به‌خاطر استفاده از واحد اندازه‌گیری انگلیسی به جای سیستم متریک ناسا اتفاق افتاد. در ادامه با برخی از مهم‌ترین گاف‌های ناسا آشنا خواهید شد.

افتضاح آینه هابل

۲۷ ژوئن ۱۹۹۰، وایلر، دانشمند ارشد برنامه تلسکوپ فضایی هابل دربرابر جمعی از خبرنگاران حاضر شد تا به آن‌ها بگوید آینه‌ی اصلی ۹۴٫۵ اینچی پروژه‌ی ۱٫۵ میلیارد دلاری ناسا که به‌تازگی به فضا پرتاب شده بود، با مشخصات نادرستی صیقل داده شده است. این «انحراف کروی» بسیار ناچیز بود؛ درواقع، کمتر از ۱/۵۰ عرض یک تار موی انسان؛ اما همین انحراف ناچیز کافی بود تا بسیاری از عکس‌های هابل تار شود و به‌جای ۷۰ درصد، تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از نور ستارگان را ثبت کند.

تا چند ماه بعد، تلسکوپ هابل در سرتاسر آمریکا دست انداخته می‌شد و حتی یکی از جلدهای مجله نیوزویک آن را «اشتباه ۱٫۵ میلیارد دلاری» نامید. ناسا برای تجربه اتفاقات خوب باید تا دسامبر ۱۹۹۳ منتظر می‌ماند؛ یعنی زمانی که گروهی از دانشمندان برای رفع این انحراف، نوعی لنز تماسی به نام کواستار (COSTAR) روی هابل نصب کردند که پرتو ساطع‌شده از آینه معیوب را می‌گرفت، نقص آن را برطرف می‌کرد و بعد پرتو اصلاح‌شده را برای تجزیه و تحلیل به مرکز آینه بازمی‌تابید.

آرتمیس؛ ۲۳ میلیارد دلار دور ریخته‌شده

برنامه آرتمیس (Artemis) قرار است با گذشت بیش از نیم قرن پا جای برنامه آپولو گذاشته و فضانوردان را با فضاپیمای اوراین و موشک ۹۸ متری اسپیس لانچ سیستم (SLS) که جانشین برنامه شاتل فضایی شده، به سطح ماه برگرداند. البته نخستین مأموریت با نام آرتمیس ۱، پرواز آزمایشی بدون سرنشینی است که پرتاب آن تاکنون بارها به تأخیر افتاده است. این موشک ابتدا قرار بود هفتم شهریور ۱۴۰۱ پرتاب شود، بعد ۵ مهر و حالا تا اواخر آبان و در صورت مهیا بودن شرایط، تأخیر خورده است.

اولین تلاش ناسا برای پرتاب SLS به دلیل نقص یکی از موتورهای این موشک، در دقایق پایانی لغو شد. در دومین تلاش، مهندسان ناسا موشک را با سوخت هیدورژن مایع فوق‌سرد پر کردند؛ اما بعداً به دلیل نشت سوخت ناسا مجبور شد پرتاب SLS را مجدداً به تعویق بیندازد. در آخرین نمونه، ناسا به دلیل نگرانی از وضعیت جوی نامناسب به دلیل وقوع توفند استوایی ایان پرتاب را لغو کرد.

از نظر برخی، برنامه آرتمیس چیزی جز دور ریختن پول نیست و آنقدر در زمان پرتاب و به ثمر رسیدنش تأخیر ایجاد خواهد شد که شرکت‌های خصوصی مدلی پیشرفته‌تر از آن را ساخته و به ماه خواهند فرستاد. البته این افراد تقصیر را از چشم سیاست‌های کنگره آمریکا می‌بینند و نه ناکارآمدی دانشمندان و مهندسان ناسا؛ چراکه مأموریت‌های بازگشت انسان‌ به ماه به‌خاطر هزینه‌های گزافی که به دولت تحمیل می‌کرد، یکی پس از دیگری منحل می‌شد. بااین‌حال، اسپیس لانچ سیستم تاکنون حدود ۲۳ میلیارد دلار طی ده سال گذشته هزینه داشته است. در همین مدت، شرکت‌های فضایی خصوصی از جمله اسپیس ایکس نشان دادند که می‌توان تنها با صرف ۵۰ میلیون دلار برای هر پرتاب، فضانوردان و محموله را به فضا فرستاد. این رقم برای SLS چیزی حدود ۲ میلیارد دلار تخمین زده شده است.

مدارگرد اقلیمی مریخ

شش سال پس از ناپدید شدن فضاپیمای دیدبان مریخ، مدارگرد اقلیمی مریخ (Mars Climate Orbiter) نیز به همان سرنوشت دچار شد؛ البته این بار ناسا دقیقاً می‌دانست مشکل از کجا بود.

این مدارگرد در تاریخ ۱۱ دسامبر ۱۹۹۸ برای مطالعه اقلیم و جو مریخ و تغییرات سطحی این سیاره و به‌عنوان رله ارتباطی برای مأموریت‌های آینده به فضا پرتاب شد؛ اما وقتی به مریخ رسید و مأموریت خود را شروع کرد، در تاریخ ۲۳ سپتامبر ۱۹۹۹ به یکباره در سکوت فرو رفت و دیگر خبری از آن نشد.

بیشتر بخوانید:

• عکس | نخستین شکار رسمی جنگنده پنهانکار روسیه با این موشک

• عکس | پهپاد نام شهر حیرت‌انگیز ۵۰۰۰ هزار ساله را سر زبان‌ها انداخت

بررسی داده‌های دریافتی از مدارگرد نشان داد که مهندسان شرکت صنایع هوافضایی لاکهید مارتین که ناسا برای ساخت این مدارگرد استخدام کرده بود، به جای سیستم متریک ناسا که نیوتن‌ثانیه است، از واحد اندازه‌گیری انگلیسی استفاده کرده بودند. این واحد اندازه‌گیری برای مدارگرد ناخوانا بود و به‌خاطر مشکلاتی که در مسیریابی ایجاد شد، فضاپیما در مسیر خود به سطح مریخ بسیار نزدیک شده یا در اتمسفر آن از بین رفته یا پس از خروج از اتمسفر وارد فضای خورشید مرکزی شده بود.

هزینه‌ی ساخت مدارگرد اقلیمی مریخ ۳۲۷ میلیون دلار بود، اما دست‌کم ناسا از این اشتباه گران‌قیمت درس گرفت تا واحدهای اندازه‌گیری‌اش را پیش از پرتاب فضاپیما بررسی کند.

قطب‌نشین مریخ

یک سال پس از ناپدید شدن مدارگرد اقلیمی مریخ، ناسا در مأموریت‌های مریخی خود با دو شکست دیگر مواجه شد. قطب‌نشین مریخ (Mars Polar Lander) در تاریخ ۳ ژانویه ۱۹۹۹ با هدف مطالعه خاک و آب و هوای دشت‌های قطب جنوب مریخ به فضا پرتاب شد. اما در حین فرود بر سطح مریخ در تاریخ ۳ دسامبر ۱۹۹۹ و درحالی‌که انتظار می‌رفت فازِ قابل توجهی از این مأموریت کامل شود، دیگر داده‌ای از سمت این کاوشگر به زمین ارسال نشد و مانند مدارگرد اقلیمی مریخ، در خاموشی کامل فرو رفت.

در رابطه با اینکه چه بلایی سر قطب‌نشین مریخ آمد، نظریه‌های بسیاری مطرح شده است. اما اکثرا بر این باورند که کامپیوترهای کاوشگر، ارتعاشات معمول را با برخورد با سطح سیاره اشتباه گرفتند، موتورهای فرود را خاموش کردند و باعث شدند کاوشگر از ارتفاعی بیش از ۳۰ متر سقوط کرده و به سطح برخورد کند. احتمالات دیگر شامل بروز نقص در چتر، فرود بر سطح ناهموار یا نقص محافظ حرارتی کاوشگر می‌شود. به گفته‌ی استیون دیک، تاریخ‌شناس ناسا، «یک نظریه تأیید نشده نیز وجود دارد که می‌گوید کار، کار پدافند هوایی مریخ بوده است!»

تا به امروز، هیچ کس به‌طور دقیق نمی‌داند چه عاملی باعث ناپدید شدن MPL شد. حتی تصاویری که بعدا از محل فرود آن ثبت شد نیز نشانی از این کاوشگر پیدا نکردند. ساخت این کاوشگر فضایی ۱۱۰ میلیون دلار هزینه داشت و موشک دلتا ۲ که آن را به فضا پرتاب کرد، ۱۰۰ میلیون دلار دیگر به برچسب قیمتی این مأموریت اضافه کرده بود.

کپسول جنسیس

کپسول جنسیس (Genesis) ناسا در تاریخ سپتامبر ۲۰۰۴ با نمونه‌هایی از باد خورشیدی به زمین برگشت که درواقع جریانی از الکترون‌ها و پروتون‌هایی بود که دانشمندان امیدوار بودند اسرار خورشید و منظومه خورشیدی را برملا کنند.

این کپسول قرار بود به کمک چتر فرود به آرامی به زمین بازگردد و پیش از آنکه هرگونه برخورد و ارتعاش باعث جابه‌جایی ذرات گرانبهایی خورشیدی شود، هلیکوپتری آن را در میانه راه بگیرد. بااین‌حال، چتر جنسیس باز نشد و کپسول همراه با محموله‌ی بی‌نهایت ارزشمندش وسط صحرای یوتا آمریکا افتاد. پژوهشگران ناسا بعدا دریافتند که دلیل باز نشدن چتر این کپسول وارونه نصب شدن حسگرهای کاهش سرعت آن بوده است!‌

۵۸۵۸