ویراست تازه‌ای از «جریان‌شناسی شعر دیداری - شنیداری» عرضه شد

به گزارش خبرنگار مهر، چاپ دوم (ویرایش جدید) تازه کتاب «جریان‌شناسی شعر دیداری- شنیداری» نوشته مزدک پنجه‌ای در ۳۹۰ برگ به قیمت ۱۵۶ هزار تومان توسط انتشارات دوات معاصر با رفع کاستی‌ها و افزایش برخی گونه‌ها نسبت به چاپ اول، منتشر شد.

در این کتاب گونه‌هایی از شعر دیداری-شنیداری نظیر: شینما، شعر دیجیتالی، ویدئو هایکو، توشیح، چیستان دیداری، شعر اجرایی، خواندیدنی، شعرتوگراف، مربع جادویی، وسط چین، دموکراسی صدا در شعر، مستندشعر، فوتوشعر، شعر کلاژ، طراشعر، شعر رنگ، شعرپستال، شعر نرم افزار، شنودیداری، شعرهای دیداری با الفبای جاجیمی، کاردستی شعر، شعر شنودیداری، چهارجوابی، عکاشی، کانکریت، غزل کانکریت، شعرگرافی، فتوشعر حجمی و … تحلیل و بررسی شده است.

همچنین نمونه شعرهایی از شاعرانی چون احمدرضا احمدی، هوشنگ صهبا، محمد حسن نجفی، فرهاد فزونی، افشین شاهرودی، عباس صفاری، مهرداد فلاح، علی‌رضا پنجه‌ای، محمد آزرم، علی عبدالرضایی، داریوش معمار، سولماز نراقی، ژازه تباتبایی، علی عبدالرضایی، لیلا صادقی، عباس حبیبی بدرآبادی، سمیه طوسی، امیدنقیبی نسب، باوند بهپور، آنیما احتیاط، کورش کرمپور، مزدک پنجه‌ای، حبیب پیام، حسین فاضلی، فرزین هومان فر، ایرج زبردست، احمد بیرانوند، کیوان مهرگان، مهرگان علیدوست، امین افضل پور، مهتاب رشیدیان، ونوس جلالوندی و… در این کتاب گرد آمده است.

مزدک پنجه‌ای شاعر و روزنامه نگار در بخشی از مقدمه کتاب نوشته است: «سال‌ها پیش در عرصه مطبوعات و فضای مجازی باگونه‌هایی از شعر مواجه می‌شدم که رویکردی دیداری - شنیداری داشتند. این موضوع به شکل برجسته‌ای از دهه هفتاد بیشتر شد و مخاطبانِ خاصی را به خود معطوف کرد، مخاطبانی که بخشی از آنها را دانشجویان و استادهای حوزه ادبیات، و البته مخاطبان حرفه‌ای شعر تشکیل می‌دادند. نیز در این بین کتاب‌هایی در قالب جریان‌شناسی شعر معاصر منتشر شده که نویسندگانش در روند بررسی آن جریان‌ها به برخی از گونه‌ها یا روش‌های نوشتاری شعر دیداری با رویکرد هنجارگریزی نوشتاری پرداخته‌اند. بنابراین جای خالی کتابی که به‌طور همه‌جانبه به انواع شعرهای دیداری- شنیداری پرداخته باشد، احساس می‌شد.

در این کتاب سعی شده است علاوه بر بررسی گونه‌های شعر دیداری - شنیداری، به معرفی آن دست از تجربیات شاعرانی پرداخته شود که در ارائه این فرم از شعر به صورت حرفه‌ای تلاش کرده‌اند یا
دغدغه‌مند بوده‌اند. توجه مخاطبان را به این مهم جلب می‌نمایم: این کتاب قصد دارد آئینه گونه‌های دیداری – شنیداری باشد و ممکن است در این بین گونه‌هایی وجود داشته باشند که از دید ِ نگارنده پوشیده مانده باشند اما بهتر است این نکته را نیز در نظر بگیرید که این کتاب در پی ارائه آنتولوژی شعر دیداری- شنیداری نیست بلکه ضمن شرح، بررسی و شناخت انواع شعر دیداری- شنیداری، به گونه‌هایی که جنبه‌های دیداری یا شنیداری دارند، می‌پردازد. در واقع باید همین ابتدا این سو تفاهم را بر طرف کرد که در این کتاب قرار نیست همه «تجربیات نوشتاری» که بعضاً رویکردی دیداری- شنیداری دارند، منعکس شود. برای نمونه برخی کلمه «باران» را شکسته نوشته‌اند و معتقدند این تجربه در حوزه شعر دیداری گروه می‌شود، در حالی که هر شعر نوشتاری‌ای که نیاز به دیدن دارد، لزوماً شعر دیداری نیست.

مطلب دیگر، منابع بسیار پراکنده و اندک پیرامون موضوع این کتاب است؛ چرا که تنها بخشی از شعرهای دیداری سِبقه در ادبیات ِکهن دارند و در سال‌های اخیر به واسطه پیشرفت تکنولوژی و فن‌آوری، امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری شاهد حضور گونه‌ای در شعر دیداری – شنیداری هستیم که با نمونه‌های ایرانی و خارجی خود در ۵۰ سال اخیر تفاوت بسیار دارد. ضمن اینکه در این حوزه، شعر به مدد خلاقیت شاعران، هنرِ گرافیست‌ها، دانشِ تکنسین‌های علوم رایانه‌ای و مخابراتی بسیار پیشرفت کرده است، اما منابعی که به ارائه نمونه و تحلیل ساختاری این گونه‌ها در ایران بپردازد یا نیست یا اگر هم هست، بسیار اندک است و متأسفانه به روز نیست. اگر منابعی هم در این رابطه موجود است، در کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌های خارجی است که به دست آوردن آنها بیشتر از طریق فضای مجازی خاصه ویکی‌پدیا و چند سایت دیگر مقدور است که تهیه آنها نیز رنج مضاعف می‌طلبد و نیازمند ترجمه است. بعضاً برخی از کتاب‌ها هم به زبان‌هایی غیر انگلیسی است که امکان بهره‌برداری را سخت کرده است.

با این حال آنچه واقعیت دارد، در حال حاضر بیشترین اتفاق در شعر دیداری- شنیداری در میان شاعران خارجی به وقوع پیوسته است و به نوعی شاعران وطنی متأثر از داده‌ها و امکانات آنان هستند، و چون تکنولوژیِ پدیدآوررنده این تجربیات نیز غیربومی است، عملاً این تأثیرپذیری غیرقابل اجتناب و انکار است.»