بحران موشکی کوبا؛ جزئیات جدیدی از نزدیکی جهان به فاجعه هسته‌ای

به نوشته روزنامه گاردین، بسیاری از مورخان هسته‌ای موافقند که ۲۷ اکتبر ۱۹۶۲، معروف به "شنبه سیاه"، روزی بود که جهان به فاجعه هسته‌ای نزدیک شد، زیرا نیروهای آمریکایی برای توقف تحویل موشک‌های شوروی، کوبا را محاصره کردند. در همان روز یک هواپیمای جاسوسی U-۲ بر فراز این جزیره سرنگون شد و یک هواپیمای جاسوسی دیگر که خلبانش مسیر خود را گم کرده بود، بر فراز سیبری ناپدید شد.

با گذشت شش دهه از "خطرناک‌ترین روز جهان"، افشاگری هفته گذشته مبنی بر شلیک موشک توسط یک هواپیمای جنگی روسی در نزدیکی هواپیمای جاسوسی مشترک بریتانیایی ریوت بر فراز دریای سیاه، بار دیگر این نگرانی را افزایش داد که اشتباه محاسباتی یا تصادف می‌تواند باعث تنش غیر قابل کنترل شود.

در اکتبر ۱۹۶۲، ایالات متحده نیروهای ضد زیردریایی خود را برای شکار زیردریایی‌های شوروی که سعی در عبور از "قرنطینه" تحمیل شده بر کوبا داشتند، فرستاد. خطرناک‌ترین لحظه زمانی بود که یکی از آن زیردریایی‌ها، B-۵۹، مجبور شد تا اواخر شب در دریای سارگاسو برای شارژ باتری‌های خود به سطح آب بیاید و خود را در محاصره ناوشکن‌های آمریکایی و هواپیماهای ضد زیردریایی که بالای سرشان می‌چرخیدند، ببیند.

براساس یک گزارش تازه ترجمه شده از یکی از افسران ارشد حاضر در آنجا، کاپیتان واسیلی آرخیپوف، صحنه را شرح می‌دهد.

کاپیتان آرخیپوف که رئیس ستاد کارکنان تیپ ۶۹ زیردریایی شوروی بود، می‌گوید: پروازهای بیش از حد هواپیماها فقط ۲۰-۳۰ متر بالاتر از برج اتصال زیردریایی، استفاده از چراغ‌های جستجوگر قدرتمند، آتش توپ‌های اتوماتیک، برش جلوی زیر دریایی توسط ناوشکن‌ها در فاصله خطرناک و کم و نشانه‌ رفتن سلاح‌ها به سمت زیردریایی.

گفته‌های این عضو نیروی دریایی شوروی برای اولین بار در سال ۱۹۹۷ ارائه شد، اما برای اولین بار به زبان انگلیسی توسط بایگانی امنیت ملی در دانشگاه جورج واشنگتن منتشر می‌شود. طبق گفته او، فرمانده زیردریایی که والنتین ساویتسکی بود، عصبی شد.

کاپیتان آرخیپوف گفت که یکی از هواپیماهای ایالات متحده "چراغ‌های جستجوگر قدرتمند را روشن کرده و مردم را روی پل کور کرد تا چشمانشان صدمه ببیند." او افزود: شوکه‌کننده بود. به لحاظ فیزیکی، فرمانده نمی‌توانست دستوری بدهد؛ اصلا نمی‌دانست چه اتفاقی افتاده است. خطر این بود که فرمانده می‌توانست به طور غریزی دستور "شیرجه اضطراری" را صادر کند؛ بعد از آن که دوباره به زیر آب فرو می‌رفتیم، این سوال به وجود می‌آمد که آیا هواپیما به این زیردریایی یا اطراف آن شلیک می‌کند یا خیر و این به ذهن هیچکس نمی‌رسید. این جنگ است.

در این مرور خاطرات، آرخیپوف نقش خود را و اینکه چقدر فرمانده این زیردریایی بی‌۵۹ به شلیک یکی از اژدرهای هسته‌ای خود نزدیک بود، کم‌اهمیت دانست. با این حال سوتلانا ساورانسکایا، مدیر برنامه‌های روسیه در آرشیو امنیت ملی روسیه در مصاحبه با یکی دیگر از فرماندهان زیردریایی از همان تیپ به نام ریووریک کتوف گفت که ساویتسکی متقاعد شده بود که تحت حمله قرار دارند و جنگ با آمریکا شروع شده است.

این فرمانده شوروی وحشت کرد و خواستار "شیرجه فوری" شد و اژدر شماره یک با کلاهک هسته‌ای به حالت آماده‌باش درآمد. با این حال، از آنجا که مأمور سیگنالینگ در راه بود، ساویتسکی نتوانست بلافاصله از پله باریک از طریق برج اتصال پایین بیاید و در آن چند لحظه تردید، آرخیپوف فهمید که نیروهای آمریکایی به جای حمله، سیگنال می‌دهند و عمداً به کنار زیردریایی شلیک می‌کنند.

او این موضوع را به ساویتسکی اطلاع داد و آنها هم به طور متقابل سیگنال ارسال کردند. وی افزود: دو افسر دیگر قبل از راه‌اندازی اژدر هسته‌ای مجبور به تأیید هرگونه دستور از ساویتسکی بودند.

تام بلانتون، مدیر بایگانی امنیت ملی آمریکا گفت که تاکتیک‌های تهاجمی که توسط شکارچیان زیردریایی آمریکایی استفاده می‌شد، از خطر قسر در رفتند.

310310