حیات مؤسسه لغتنامه متوقف بر چند فرد نیست

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: در پی مسائلی که اخیرا برای موسسه دهخدا پیش آمد، این‌موسسه گزارشی از فعالیت‌های خود آماده کرده که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته است.

مشروح متن این‌گزارش در ادامه می‌آید:‌

تدوین لغتنامه دهخدا حدود ۵۰ سال پیش پایان یافته و از آن هنگام به بعد مؤسسه‌ای که مأموریت تدوین لغتنامه را به‌عهده داشته، نه تنها هیچ لغتنامه کاربردی جدیدی بر مبنای تغییرات زبان فارسی تدوین و آماده نکرده، بلکه حتی در انتشار چاپ‌های جدید، کاربردی و تک جلدی از همان لغتنامه ۵۰ سال پیش هم موفقیت چندانی حاصل نکرده است.

تغییرات کلان مدیریتی در کشور و نیز عملکرد ضعیف تیم مدیریت پیشین مؤسسه لغتنامه دهخدا در پاسخگویی به نیازهای جامعه در عرصه لغتنامه نویسی منجر به تغییرات مدیریتی در این مؤسسه شد. بلافاصله پس از آن برخی تحرکات رسانه‌ای علیه این تغییرات رایج و معمول مدیریتی در بعضی رسانه‌های خاص تحت تأثیر تحریکات نرم تعدادی از مدیران معزول و معدود اخراجی‌های دانشکده ادبیات بالا گرفت و در نهایت نظر رسانه‌های بیگانه را بعنوان یک خوراک ضدتبلیغی علیه نظام دانشگاهی ما جلب کرد. حتی تعدادی از شبکه‌هایی که هزینه‌های هنگفت‌شان از طریق دشمنان ملت تأمین می‌شد، با تیترهایی نظیر «نابودی لغتنامه دهخدا» تلاش کردند اذهان عمومی را نسبت به شرایط موجود بگونه‌ای کاملاً منفی سازماندهی کنند؛ غافل از آنکه سرانجام ماه پشت ابر باقی نمی‌ماند و حقایق مثل همیشه برای ملت ایران روشن خواهد شد.

پس از پایان کار لغتنامه مرحوم علامه دهخدا که اکنون حدود ۵۰ سال از آن می‌گذرد، مؤسسه لغتنامه دهخدا که عملاً مأموریت تدوین و تأمین نیازهای کشور به لغتنامه را بعهده دارد، عملاً از تولید لغتنامه‌ای جدید که بر پایه تغییرات زبانی اخیر باشد، ناتوان بوده و لغتنامه‌ای که از آن بعنوان «لغتنامه بزرگ فارسی» یاد می‌شود، پس از ۴۰ سال که از آغاز تدوین آن می‌گذرد، تنها در چند حرف از ۳۲ حرف خط و زبان فارسی آماده شده و با این روند، طبیعی است که دهها سال طول می‌کشد تا چنین لغتنامه بزرگی که تبلیغات گسترده‌ای هم برای آن انجام شده، تکمیل شود (!) این همان لغتنامه‌ای است که عده‌ای از قهر کردن چهره‌های متولی تألیف آن چنان سخن می‌گفتند که گویی در عرصه لغتنامه نویسی، آسمان به زمین آمده است؛ چهره‌هایی که با مصاحبه‌های مکرر حتی بعضاً با رسانه‌های بیگانه و با نوشتن نامه‌های سرگشاده (و البته بدون امضا) از فاجعه بزرگی که با قهر کردن ایشان از مؤسسه لغتنامه برای لغتنامه نویسی ایران در شرف وقوع است، سخن می‌گفتند و در پاسخ منتقدانی که به حرکت لاکپشتی تدوین آن لغتنامه انتقاد داشتند، تنها به این بسنده می‌کردند که کار لغتنامه نویسی یک کار علمی و زمان‌بر است و نمی‌گفتند لغتنامه‌ای که ده‌ها سال بعد کامل شود، اصلاً لغاتش بجز متخصصان زبان‌های باستانی به درد چه کسی می‌خورد.

لغت‌نامه‌ای که ۴۰۰ سال دیگر آماده شود، به کار نمی‌آید

عبدالرضا سیف رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به عنوان یکی از منتقدان اولیه شرایط پیشین مؤسسه لغتنامه دهخدا همواره توسط برخی کسانی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از تغییرات مدیریتی در این مؤسسه متضرر شده و یا از سوی معدود اخراجی‌های دانشکده ادبیات، مورد هجمه قرار گرفته و به گفته خودش به مصلحت آرامش محیط‌های دانشگاهی در برابر این هجمه‌ها سکوت پیشه کرده و اکنون برای روشنگری، برخی مطالب را مطرح می‌کند. او می‌گوید: «استاد انوری و استاد شایسته که از آنها به عنوان چهره‌های اصلی مؤسسه لغتنامه دهخدا یاد می‌شود و بنده هم به مصداق تکریم بزرگان در آستانه ۹۰ سالگی ایشان، سر تعظیم در برابرشان فرود می‌آورم، در سال‌های اخیر به مقتضای سن و سال‌شان، امکان فعالیت مؤثر در تدوین لغتنامه بزرگ فارسی را که حدود ۴۰ سال پیش تألیف آن آغاز شده بود، نداشتند. سوال بنده این است که در ۴۰ سال اخیر که حتی یک واژه به لغتنامه دهخدا افزوده نشده و تمام همّ و غمّ مؤسسه لغتنامه تدوین یک فرهنگ بزرگ از لغات فارسی بوده، عملاً در این زمینه چه کاری انجام شده است؟ آیا صرفاً تدوین لغات چند حرف فارسی کارنامه خوبی برای یک مؤسسه لغتنامه نویسی است؟ با این روند چند سال دیگر باید منتظر می‌ماندیم تا ۳۲ حرف زبان فارسی در این لغتنامه بزرگ کامل شود؟ بله بنده هم میدانم که کار تدوین لغتنامه یک کار فوری نیست؛ اما اینکه به طور متوسط برای تدوین هر حرف سال‌ها زمان بگذاریم آیا پس از تدوین آخرین حرف، اساساً لغاتی که جمع کرده‌ایم برای فارسی زبانان آن دوره قابل استفاده خواهد بود؟ آیا نباید به تجربه لغتنامه نویسی در جهان توجه کنیم و ببینیم چطور کشورهای پیشرو در این زمینه هر سال یک چاپ جدید از لغتنامه خود را با تغییرات روز آماده و منتشر می‌کنند؟ آیا اساساً اگر کسی بخواهد همان لغتنامه فقید سعید علامه دهخدا را به طور عمومی مورد استفاده قرار دهد، مؤسسه لغتنامه دهخدا چاپ مناسبی را از آن آماده کرده است؟ اعلام کردم این شکل از لغتنامه نویسی نمی‌تواند دردی از زبان فارسی در سطح عموم مردم، دوا کند و همین کافی بود که برخی عقده‌گشایی‌ها از سوی بعضی افراد معزول و معدود اخراجی‌های دانشکده آغاز شود.

لغتنامه‌نویسی امروزه متحول شده. مثلاً اکسفورد هر سال نسخه جدیدی منتشر می‌کند و ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم. امروز دیگر زمان آن نیست که برای تدوین لغتنامه کارهای بسیار تخصصی و زمان بر انجام دهیم؛ چرا که زبان فارسی در حال آسیب دیدن از سوی لغات بیگانه است و باید برای این مشکل در حوزه لغتنامه‌نویسی راهکاری داشته باشیم. قطعاً مأموریت مؤسسه دهخدا این است که بتواند کارهای کاربردی در حوزه لغات زبان فارسی و متون ادبی آن انجام دهد.»

حیات مؤسسه لغتنامه متوقف بر چند فرد نیست

حمیرا زمردی رئیس موسسه لغتنامه دهخدا درباره شرایط فعلی مؤسسه می‌گوید: «این طبیعی است که برخی از کسانی که تغییرات مدیریتی را برنمی‌تابند و عمر ابد برای مدیریت خود قائلند، این طرف و آن طرف حرف‌های نامربوط بزنند و برخی رسانه‌های خاص هم آن حرف‌ها را بازتاب دهند و اذهان بعضی از مردم عزیز را مغشوش کنند که نکند قرار است خدای ناکرده بلایی بر سر لغتنامه دهخدا بیاید. اما بنده به همه مردمی که با دلسوزی پیگیر موضوع هستند، عرض می‌کنم که لغتنامه دهخدا الان حدود ۵۰ سال است که کامل شده و هیچکس نمی‌تواند کوچک‌ترین آسیبی به این بنای معنوی و این میراث ماندگار ما بزند و یکی از اهداف ما ارائه هر چه بهتر این اثر ارزشمند تاریخ زبان و ادبیات معاصر به اقشار مختلف مردم است و البته برنامه‌های گسترده‌ای هم در حوزه تألیف و تدوین لغتنامه‌های کاربردی داریم که در حال کارشناسی آنها هستیم.

در مورد مؤلفان لغتنامه بزرگ فارسی که طی ۴۰ سال فقط چند حرف را تألیف کرده و به بهانه جابجایی چند کارمند از مؤسسه لغتنامه قهر کرده‌اند باید عرض کنم کسانی که دستی بر آتش علم و ادب دارند و محیط‌های فرهنگی را می‌شناسند، می‌دانند که با قهر چند نفر هر چند هم که مؤثر باشند، یک مجموعه معظم متوقف و راکد نخواهد شد و مؤسسه لغتنامه دهخدا هم از این قاعده کلی مستثنی نیست. روند فعالیت مؤسسه ادامه دارد. طرح‌های متعددی که جلوه کاربردی داشته و برای اقشار مختلف مردم مؤثر و مفید باشند، هم‌اکنون در حال بررسی هستند و پس از جمع‌بندی، کارشناسی و مشورت با بزرگان زبان و ادبیات فارسی و صاحبنظران لغتنامه نویسی، تصمیمات جدیدی برای تألیف، تدوین و تولید لغتنامه‌های جدید و تهیه چاپ‌های تازه و کاربردی از لغتنامه زنده یاد علامه دهخدا اتخاذ شده و در فرایند اجرا قرار خواهد گرفت.

لغتنامه دهخدا حدود ۵۰ سال است که کامل شده و هیچکس نمی‌تواند کوچک‌ترین آسیبی به این بنای معنوی و این میراث ماندگار ما بزند و یکی از اهداف ما ارائه هر چه بهتر این اثر ارزشمند تاریخ زبان و ادبیات معاصر به اقشار مختلف مردم است و البته برنامه‌های گسترده‌ای هم در حوزه تألیف و تدوین لغتنامه‌های کاربردی داریم

در خصوص قهر کردن اساتید با مؤسسه لغتنامه لازم است توضیح داده شود از مدت‌ها پیش حضور فیزیکی اساتید گرانقدر، استاد انوری و استاد شایسته در مؤسسه لغتنامه تحت تأثیر شرایط سنی این عزیزان قرار داشته و همانطور که استاد انوری در مصاحبه اخیر به ایسنا گفتند، بعد از ۶۰ سال فعالیت در مؤسسه لغتنامه، توان ادامه آن را نداشتند. البته برخلاف تبلیغات سوئی که با محوریت «قهر کردن چند نفر از اعضای هیأت پیشین تألیف لغتنامه بزرگ فارسی» در برخی سایت‌های خاص داخلی و رسانه‌های بیگانه صورت گرفت، در پرتو هوشمندی اساتید گرانقدری چون استاد انوری و استاد شایسته، این دو عزیز با رسانه‌های بیگانه و همراهان داخلی ایشان در هجمه به نظام دانشگاهی کشور همراه نشدند و بی‌شک آن تعداد انگشت شمار از همکاران پیشین که همه تلاش خود را برای به چالش کشیدن مجموعه به خرج دادند، بخوبی می‌دانند که چهره‌های پرانگیزه اعم از افراد باسابقه و همچنین نیروهای جوان، دانشمند و مخلص از میان فرهیختگان، متخصصان، فارغ‌التحصیلان و حتی دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی در رشته‌های مرتبط جای آنها را به شایستگی پر خواهند کرد.

سیاسی کردن لغتنامه دهخدا

مدیریت‌ها در هیچ کشوری دائمی و ابدی نیستند؛ اما در کمتر کشوری پس از پایان دوره مدیریت، افرادِ کنار رفته تبدیل به مهره‌هایی برای ضربه زدن به همان مجموعه می‌شوند. در کشور ما متأسفانه عرف دیگری جا افتاده که در این میان فرصت طلبان سیاسی هم به بهترین نحو از فضا سوءاستفاده می‌کنند.

ماجرا از تغییر یک مدیریت در مؤسسه لغتنامه دهخدا شروع شد. مدیری پس از مدتی فعالیت به صلاحدید مدیریت رده بالا جای خود را به مدیری دیگر داد. یک مدیر رفت و یک استاد دانشگاه در بالاترین سطح دانشگاهی در رشته ادبیات جایگزین وی شد. در این تغییر و تحول یکی دو کارمند مؤسسه با صلاحدید مدیر جدید به بخش دیگری از مجموعه دانشگاه منتقل شدند و همین کافی بود که برخی جوسازی‌های رسانه‌ای آغاز شود. در این میان چند نفر از اعضای هیأت تالیفِ لغتنامه‌ای که ۴۰ سال طول کشیده بود تا فقط چند حرف آن کامل شود، به این نقل و انتقالات معترض شدند و خودشان اعلام کردند که «به طور موقت» از حضور در مؤسسه لغتنامه خودداری می‌کنند. البته با این تدبیر، آنها، هم می‌خواستند با عدم حضورشان، نام خود را در جوسازی رسانه‌ای در رسانه‌ها حفظ کنند و هم راه را برای برگشت خود در دوره مدیریت جدید باز بگذارند که به نظر می‌رسد با واکنش مدیریت جدید نسبت به ایشان، اینک قافیه را باخته‌اند.

اما این جوسازی رسانه‌های خاص داخلی علیه تغییرات مدیریتی مؤسسه لغتنامه دهخدا تمام ماجرا نبود. همه میدانیم کشور ما به دلیل اعتقاد به «استراتژی مقاومت»، هدف فعالیت‌های رسانه‌ای مخرب بوسیله نظام رسانه‌ای سلطه است و در شرایط عادی صدها شبکه تلویزیونی با امکانات و بودجه آن‌چنانی علیه تمامیت کشور ما عملیات پیچیده و مخرب رسانه‌ای انجام می‌دهند. طبیعی است که این سیستم عریض و طویل پیوسته به دنبال خوراک مناسب برای تبلیغات مخرب علیه کشورمان باشد و وقتی شرایطی مثل جوسازی‌های رسانه‌های خاص داخلی علیه تغییرات رایج مدیریتی در مؤسسه لغتنامه پیش می‌آید، فرصت را مغتنم شمرده و در چارچوب اهداف خود، بر آتش این جو حسابی می‌دمند و تعدادی از سایت‌های داخلی را هم به دنبال خود می کشند و شرایط را بگونه‌ای جلوه می‌دهند که گویی بحرانی بزرگ در عرصه فرهنگ و ادب گریبانگیر جامعه ما شده و متأسفانه برخی افراد که از آگاهی‌های لازم بی‌بهره‌اند، فریب این تبلیغات گسترده و دروغین را بخورند. نتیجه چنین فضایی این می‌شود که گروهی از مخاطبانِ هدف در داخل کشور، تحت تأثیر این فضا تصور می‌کنند واقعاً لغتنامه دهخدا در معرض خطری بزرگ واقع شده و لغتنامه نویسی در ایران به کل تعطیل شده است. کار به جایی می‌رسد که دوستی از فارغ‌التحصیلان کارشناسی رشته ادبیات دانشگاه تهران در این جنجال تبلیغاتی می‌پرسد: «حالا که لغتنامه دهخدا نابود شده، ما بدون لغتنامه باید چه کنیم؟!»

حمید عابدی‌ها عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور و عضو هیأت تألیف لغتنامه بزرگ فارسی درباره ورود رسانه‌های بیگانه به موضوع نقل و انتقال‌های مدیریتی در مؤسسه لغتنامه دهخدا می‌گوید: «باید ببینیم انگیزه ورود رسانه‌های بیگانه به یک موضوع صرفاً علمی در حوزه داخل کشور چیست. من معتقدم این مشکلات باید با همدلی در درون محیط‌های علمی و به دور از جنجال‌های رسانه‌ای که برخی از نمودهای آن را شاهد بودیم، حل شود. ما باید هشیار باشیم و ببینیم وقتی مثلاً شبکه‌های نشان‌داری مثل بی‌بی‌سی یا صدای آمریکا یا ایران اینترنشنال وارد این عرصه می‌شوند، چه هدفی را دنبال می‌کنند. واقعاً ساده انگاری است اگر فکر کنیم دل آنها به حال فرهنگ ما میسوزد.»

مؤسسه لغتنامه تعطیل نشده

واقعیت این است که نه تنها مؤسسه لغتنامه دهخدا تعطیل نشده، بلکه حتی کار تألیف لغتنامه هم ادامه دارد. تعداد انگشت شمار نیروهایی که مؤسسه را ترک کردند، غالباً رابطه استخدامی با مؤسسه نداشته و بعضاً به صورت پاره وقت در مؤسسه فعال بوده‌اند. جالب اینجاست که این تعداد از افراد با نامه‌های سرگشاده و بدون امضا که خوراک رسانه‌های بیگانه را برای ادامه دادن به این سوژه فراهم می‌کند، مدام بر این موضوع اصرار دارند که ما میدانیم کار تعطیل شده؛ حال آنکه آنها اساساً در مؤسسه لغتنامه ورود و حضوری ندارند و درباره جایی که به آن دسترسی ندارند، خبر می‌دهند؛ خبری عاری از واقعیت.

با بالا گرفتن این فعالیت‌های رسانه‌ای «دکتر حمیرا زمردی»، رئیس جدید مؤسسه لغتنامه دهخدا در واکنش به مطالب برخی رسانه‌ها در خصوص شرایط مؤسسه لغتنامه و تلاش برای مختل نشان دادن اوضاع در این مجموعه علمی رسماً اعلام می‌کند: «برخلاف آنچه برخی رسانه‌ها اعلام کرده‌اند، بنده از ابتدای فعالیتم در مؤسسه هیچ استعفای دسته‌جمعی و فردی را دریافت نکرده‌ام و مؤسسه طبق معمول به فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود ادامه می‌دهد و به طور مرتب هم نشست‌های آموزشی و توجیهی هیأت تألیف که از دیرباز زیر نظر اساتید پیشکسوت در مؤسسه دهخدا فعال بوده، برگزار می‌شود. این مؤسسه از گذشته تا امروز یک مجموعه علمی و ادبی و پژوهشی بوده و امیدوارم کسانی که درصدد بهره‌برداری های خاص سیاسی از این مجموعه هستند، اجازه دهند این مؤسسه به همان مسیر علمی خود ادامه دهد.»

بهروز صفرزاده از مؤلفان مؤسسه لغتنامه دهخدا در سال‌های گذشته و سرپرست فعلی بخش تألیف لغتنامه نیز درباره شایعات اخیر پیرامون مؤسسات لغتنامه دهخدا می‌گوید: «اصلا این طور نیست که مؤسسه لغتنامه دهخدا تعطیل شده باشد. حتی کار تألیف لغتنامه نیز تعطیل نشده و فعالیت‌ها با وجود عدم حضور تعدادی اندک از همکاران ادامه دارد. مردم نباید به این جنجال‌های رسانه‌ای که با اهداف خاص ایجاد می‌شود، توجه کنند. مردم نگران مؤسسه لغتنامه دهخدا نباشند. اینجا مثل همیشه مامن عالمان لغت و ادب فارسی خواهد بود. البته طبیعی است که بعضی افراد که منافعی را در اینجا از دست داده‌اند، بعضی حرف‌های نگران کننده را اینجا و آنجا بزنند و از بعضی اساتید پیشکسوت هم در این مورد سوءاستفاده کنند و برخی رسانه‌ها و مؤسسات هم بر اساس اهداف خود با آنها همراهی کنند.»

تألیف لغتنامه دهخدا دهه ۵۰ تمام شده

شهیدی، استادیار دانشکده ادبیات دانشگاه تهران درباره این شایعه که لغتنامه دهخدا تعطیل شده، می‌گوید: «کار تألیف لغتنامه دهخدا که لغتنامه گردآوری شده توسط علامه فقید دهخدا بود، در سال‌های دهه ۵۰ به پایان رسید و طبعاً لغتنامه‌ای که متعلق به علامه بود و طبق وصیت ایشان باید کامل می‌شد، کامل شد و از آن هنگام تا امروز یک واژه هم به لغتنامه دهخدا اضافه نشده و نباید هم بشود؛ چون شاکله آن کار مربوط به گذشته است و ساختار لغتنامه نویسی در دوره جدید کاملاً تغییر کرده و هر تغییری در لغتنامه دهخدا منجر به ناهمگونی ساختار در آن خواهد شد. لغتنامه دهخدا یک بنای تاریخی در حوزه فرهنگ ایران است که باید با تمام وجود برای حفظ و صیانت از آن تلاش کرد. اما عرض بنده این است که رسانه‌هایی که یا نادانسته و یا تحت تأثیرات سیاسی چنین موضوعی را به جامعه القا کردند که لغتنامه دهخدا تعطیل شده، حرف غلطی را رواج دادند. مردم بدانند که لغتنامه مرحوم علامه دهخدا حدود ۵۰ سال پیش کامل شده و از آن روز تا به حال چیزی بر آن افزوده نشده است.

ساختار تدوین لغتنامه بزرگ فارسی اشکال داشت

کار تدوین و نگارش لغتنامه بزرگ فارسی از سال ۱۳۵۹ با حضور اعضای هیأت تألیف آغاز شد؛ اما کار بسیار کند پیش می‌رفت. بویژه در سال‌های اخیر بسیار کندتر شده بود. حتی برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که کار تدوین این لغتنامه از اواخر سال گذشته و ماه‌ها پیش از تغییر و تحولات مدیریتی به کلی متوقف شده بود و فعالیتی در این خصوص صورت نمی‌گرفت.

سرپرست بخش تألیف مؤسسه لغتنامه دهخدا می‌گوید: «سرپرست علمی بخش تألیف لغتنامه بزرگ فارسی که بعد از پایان کار تألیف لغتنامه دهخدا در دستور کار قرار گرفت، استاد شایسته، از اساتید پیشکسوت و بزرگان لغتنامه نویسی بودند؛ اما کهولت سن بخصوص در سال‌های اخیر امکان فعالیت عادی را از ایشان گرفته بود. ایشان در آستانه ۹۰ سالگی فقط هفته‌ای چند ساعت در مؤسسه حاضر می‌شدند و کار اعضای هیأت تألیف را ویرایش و اصلاح می‌کردند. ساختار مؤسسه لغتنامه در آن هنگام این طور بود که همه اعضای هیأت تألیف که حدود ۱۰ نفر بودند در طول یک هفته به تألیف مشغول بودند و کار همه آنها باید ظرف چند ساعتی که در یک هفته استاد شایسته در مؤسسه حاضر بودند، ویرایش و تأیید می‌شد و بجز این هیچ مجرای دیگری برای خروجی کار لغتنامه وجود نداشت. در سال‌های اخیر این موضوع بارها بوسیله اعضای هیأت تألیف مطرح شده بود که چنین ساختاری که همه خروجی، قائم به یک استاد (هر چند بزرگ) باشد، آن هم استادی به دلیل شرایط سنی دیگر توان کار عادی هم ندارند و هفته‌ای فقط چند ساعت می‌توانند در مؤسسه حاضر باشند، ساختار علمی مناسبی برای نگارش یک لغتنامه بزرگ آن هم در قامت لغتنامه بزرگ فارسی نیست و طبعاً همه منتظر بودیم که خروج از این بن بست اتفاق بیفتد.»

شهیدی نیز در این مورد چنین می‌گوید: «تا آنجا که بنده مطلعم اعضای هیأت تألیف لغتنامه بزرگ فارسی، پیش از این تغییر و تحولات مدیریتی، خودشان بر کُند بودن روند تألیف این لغتنامه صحه می‌گذاشتند و به موضوع «قائم به فرد بودن خروجی علمی یک لغتنامه بزرگ» ایراد می‌کردند و معتقد بودند که با توجه به کهولت اساتید باید روح جوانی در مؤسسه دمیده شود تا کار با سرعت بیشتری پیش برود. هیچ لغتنامه بزرگی با یک نیمروز در هفته نمی‌تواند به نتیجه برسد. بنابراین اگر می‌خواهیم حقیقت را بگوییم باید اذعان کنیم که در دوره مدیریت سابق و اسبق هم کار لغتنامه بزرگ فارسی پیشرفت آن‌چنانی نداشته. به نظر بنده اگر تغییر و تحولات مدیریتی اخیر هم انجام نمی‌شد، حتماً باید خلائی که مؤسسه لغتنامه در زمینه خروجی علمی کار با آن مواجه بود، در اولین فرصت رفع می‌شد تا کار از رکودی که دچارش شده بود، خارج شود.»

بعضی رسانه‌های خاص داخلی در جریان جنجال رسانه‌ای که با اهداف خاص ایجاد شد، ادعا می‌کردند که استاد انوری استوانه اصلی تألیف و تدوین لغتنامه بزرگ فارسی هستند و با نیامدن ایشان به مؤسسه کار تعطیل شده است

صفرزاده نیز در این مورد می‌گوید: «اعضای هیأت تألیف لغتنامه بزرگ فارسی خودشان شاهد بودند که یک روز استاد حسن انوری وارد جلسه هیأت شد و خطاب به استاد شایسته که سرپرست علمی کار بود، گفت من حساب کرده‌ام این کار با خروجی فعلی ۲۰۰ سال طول می‌کشد و بهتر است متوقف شود. استاد انوری اساساً اعتقادی به کار لغتنامه بزرگ فارسی نداشتند و بنده به عنوان کسی که از نزدیک در کوران کار بودم، تعجب می‌کنم که رسانه‌های بیگانه و البته بعضی رسانه‌های خاص داخلی در جریان جنجال رسانه‌ای که با اهداف خاص ایجاد شد، ادعا می‌کردند که استاد انوری استوانه اصلی تألیف و تدوین لغتنامه بزرگ فارسی هستند و با نیامدن ایشان به مؤسسه کار تعطیل شده است. بنابراین عرض بنده این است که کسانی که به عنوان اعضای هیأت تألیف دم از تعطیلی کار تألیف لغتنامه می‌زنند، خودشان هم خوب می‌دانند که کار تألیف لغتنامه بزرگ فارسی در سال‌های اخیر در مؤسسه دهخدا یک کار نصفه-نیمه بوده و اتفاق آن‌چنانی نیفتاده است و ما پس از ۴۰ سال که از آغاز کار تألیف لغتنامه جدید می‌گذرد، تنها چند حرف از ۳۲ حرف فارسی را نوشته‌ایم که البته کمبود نیرو و بودجه و امکانات هم در این زمینه دخیل بوده است.»

استادی رفت و مؤسسه لغتنامه تعطیل شد!

یکی از جنجال‌های رسانه‌ای که پیش از این و در جریان نقل و انتقال مدیریتی علیه مؤسسه لغتنامه دهخدا صورت گرفت، این بود که می‌گفتند با رفتن فلان استاد، لغتنامه برای همیشه از دست رفته است. در پاسخ اینان باید گفت: اگر قرار بود لغتنامه دهخدا از دست برود، با فوت شخص علامه دهخدا باید این اتفاق می‌افتاد. استاد معین و دیگر بزرگان، این راه را پس از رفتن علامه دهخدا ادامه دادند و آن لغتنامه را بنابر وصیت آن بزرگ کامل کردند و طبیعی است که در آینده هم مسیر لغتنامه نویسی با رفتن هیچ استادی هرچند بزرگ و صاحب‌نام مسدود نخواهد شد و اساساً لغتنامه نویسی کاری نیست که تعطیل‌بردار باشد.

سرپرست بخش تألیف مؤسسه لغتنامه دهخدا می‌گوید: «استاد حسن انوری که از مفاخر ادبی ما هستند و بسیاری از بزرگان امروزِ ادبیات ایران افتخار شاگردی ایشان را داشته‌اند، سال‌های متمادی است که در مؤسسه لغتنامه دهخدا فعال بوده‌اند؛ اما کهولت سن در سال‌های اخیر مانع فعالیت علمی ایشان بوده و استاد در آستانه ۹۰ سالگی در دو سه سال اخیر هر وقت به مؤسسه تشریف می‌آوردند، صرفاً پذیرای میهمانانی از حوزه ادبیات کشور بودند و اساساً ورودی به تألیف لغتنامه نداشتند و همین که سایه ایشان بر سر ما بود، احساس خوشایندی داشتیم. اما اینکه کسی ادعا کند که استاد انوری در سال‌های اخیر در بخش تألیف لغتنامه یا هر بخش دیگری از مؤسسه فعالیت حرفه‌ای داشتند، کاملاً کذب است. البته بنده هم دیدم که از نام ایشان حتی در رسانه‌های بیگانه سوءاستفاده می‌شود که با رفتن استاد، دیگر لغتنامه‌ای در ایران نمانده است و یقین دارم که خود ایشان قائل به چنین موضوعی نیستند.»

شهیدی در این مورد می‌گوید: بنده به عنوان کسی که از نزدیک با مؤسسه لغتنامه دهخدا ارتباط دارم، عرضم این است که انصافاً مطالبی که پس از نقل و انتقالات اخیر مطرح شد که چه نشسته‌اید که لغتنامه در حال نابودی است و نامه‌های سرگشاده و سربسته‌ای که از زبان هیأت تألیف سابق لغتنامه نوشته می‌شود و بدون امضا هم منتشر می‌کنند، اینها هیچکدام واقعیت ندارد.»

«ناچارم که بگویم از همکاری با لغت‌نامه دهخدا معذورم»

لطیفه معروفی هست که می‌گوید: آن قدیم‌ها مأموران حکومت می‌خواستند دو فرد مهم را به دلیلی جلب کنند و به دارالحکومه ببرند. در این میان فرد دیگری برای کسب وجهه با چسباندن خود به آن دو فرد مهم فریاد میزد: «ما سه نفر را کجا می‌برید؟»

حالا حکایت کسی است که اساساً یک روز هم با مؤسسه لغتنامه دهخدا همکاری نداشته و پس از آنکه مقرر می‌شود برای اولین بار یک دوره چند جلسه‌ای شاهنامه پژوهی را در مؤسسه لغتنامه برگزار کند، تحت تأثیر جوّ ایجاد شده و احتمالاً برای آنکه از این فضا برای خود «شهرت مخالفت» دست و پا کند، پیش از برگزاری کلاس از این کار انصراف می‌دهد؛ اما به جای اعلام این موضوع به مسئولان مؤسسه لغتنامه، به نوعی خود را به دو استاد صاحب‌نامی که به طور موقت همکاری خود را با مؤسسه لغتنامه قطع کرده بودند، می‌چسباند و موضوع را به صورت یک فایل صوتی در اینستاگرامش بگونه‌ای منعکس می‌کند که شنوندگان احساس کنند او نیز به دنبال آن دو استاد که سال‌ها با مؤسسه لغتنامه همکاری داشته‌اند، از همراهی و همکاری با مؤسسه منصرف شده است:

«من با پوزش بسیار ناچارم که بگویم از همکاری با لغت‌نامهٔ دهخدا معذورم. نیازی نمی‌بینم که انگیزهٔ این واگشت را بازنمایم. اما به هر روی در این زمان شایسته نمی‌بینم که این همکاری انجام بشود. امیدوارم که این رفتار را به پیمان‌شکنی باز می‌خوانید. خواهشم این است که آن آگهی‌نامه را هر چه زودتر از پایگاه خود بردارید.»

همین دستاویز کافی است که مجدداً موضوع لغتنامه دهخدا به این صورت در برخی سایت‌های خاص داخلی و در رسانه‌های بیگانه منعکس شود که به دنبال قطع همکاری استاد انوریو استاد شایسته، دکتر کزازی هم از همکاری با مؤسسه لغتنامه دهخدا انصراف داد!