اروپا به فکر زمستان ۲۰۲۳ و ایران نگران فصل سرد ۲۰۲۲؛ فرضیه روسی چگونه تهران را گرفتار کرد؟

همزمان با کاهش قیمت و ترافیک سنگین تانکرهای حامل محموله‌های گاز طبیعی مایع در بنادر اروپایی که موجب رفع نگرانی‌های عمده از کمبود انرژی در زمستان ۲۰۲۲ شده، مقام‌های رسمی در ایران، به عنوان دومین کشور دارنده منابع گاز جهان، همچنان نسبت به کمبود گاز در فصل سردِ امسال هشدار می‌دهند.   

اکنون بیش از یک هفته است که در بنادر اسپانیا کشتی‌هایی حامل محموله‌های گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) با مشکل تخلیه مواجه‌اند. اسپانیا دارای شش پایانه ال‌ان‌جی (LNG) است که از هر کشور اروپایی دیگری بیشتر است. در مجموع اسپانیا ۴۴ درصد از ظرفیت ذخیره‌سازی گاز اتحادیه اروپا را در اختیار دارد و هر هفته ۱۰۸ شناور می‌توانند محموله‌های ال‌ان‌جی را در پایانه‌های گازی اسپانیا تخلیه کنند. 

شرکت اسپانیایی اناگس (Enagás) که به عنوان اپراتور سیستم انتقال گاز در اروپا فعال است، اعلام کرد که تاخیر رخ داده در عملیات تخلیه بندری به احتمال زیاد تا پایان هفته جاری رفع خواهد شد.

بنا بر ارزیابی کارشناسان بخشی از کُندی فرآیند انتقال گاز به اروپا ناشی از تنگنای موقتی است که معمولا در آستانه فصل سرما در اسپانیا رخ می‌دهد و بخشی دیگر اما متاثر از پر شدن بیش از ۹۰ درصد ظرفیت ذخیره‌سازی است. به طوری که قیمت آتی کوتاه‌مدت در بازار گاز اروپا هفته گذشته برای مدت زمان کوتاهی تا منفی ۱۶ یورو پایین آمد. رخدادی که شبیه آن در آوریل ۲۰۲۰ در بازار آمریکا رخ داد و به دلیل نبود ظرفیت ذخیره‌سازی بیشتر بهای هر بشکه نفت پایه وست تگزاس اینترمدیت تا منفی ۳۹.۵ دلار کاهش یافت. 

 البته قیمت آتی «تی‌تی‌اف هلند» (Dutch TTF) که بهای معیار بازار اروپاست به پایین‌ترین سطح خود از ژوئن گذشته تاکنون نزدیک شده و در پایان اکتبر ۲۰۲۲ به کمتر از ۱۰۰ یورو در هر مگاوات ساعت رسیده است. بدین ترتیب، بهای گاز نسبت به جهش رخ داده در ماه اوت گذشته و همزمان اختلال روسیه در عرضه گاز از طریق خطوط لوله نورد استریم، بیش از ۶۰ درصد کاهش یافته است.

• درباره توافق دریایی اسرائيل و لبنان برای استخراج گاز چه می‌دانیم؟
• گزارش مجلس ایران در مورد بحران کمبود گاز؛ زمستان‌های سخت در پیش است

 البته پس از آن که قیمت گاز در هر مگاوات ساعت طی ماه مارس گذشته و پس از تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین به ۳۵۰ یورو در بازار اروپا جهش کرد، اتحادیه اروپا با هدف کاهش وابستگی خود به گاز روسیه، تلاش‌هایی را برای پر کردن انبارهای خود انجام داده و همزمان با یافتن و عقد قرارداد با تامین کنندگان جایگزین که ایالات متحده در راس آنها بوده، جلسات بحران برگزار کرده و اجرای راهکارهای کاهش مصرف را آغاز کرده است.

اما برخی کارشناسان معتقدند که با وجود این که ظرفیت خالی انبارهای گاز اروپا در حال اتمام است ولی همچنان برای اعلام پیروزی دائمی بر روسیه در جبهه گاز قدری زود است. چرا که بخشی از مازاد عرضه متاثر از پاییز گرم اروپاست و بخش دیگری هم به کاهش مصرف صنایع در پی کاهش رشد اقتصادی اتحادیه اروپا و وضع محدودیت‌های دولتی مرتبط است. 

بنابراین، کارشناسان تاکید می‌کنند که با ادامه وضع موجود، احتمال وقوع بحران انرژی در زمستان ۲۰۲۲ برای اتحادیه اروپا بسیار ضعیف است اما با ادامه کاهش جریان‌ گاز روسیه امکان ذخیره‌سازی تابستانی گاز آن گونه که در سال جاری وجود داشت، در سال آینده ممکن نخواهد بود. پس اگر زمستان سختی در پیش باشد و یا رونق بخش تولید روندی فزاینده به خود بگیرد، فصل سرمای ۲۰۲۳ برای اتحادیه اروپا بحران زا خواهد بود و بر همین اساس، کمیسیون اروپا از هم اینک در فکر سال آینده است.

به توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید 

بدین ترتیب، به نظر می‌رسد، فرضیه زمستان سخت اروپا که از سوی روسیه مطرح شد و از سوی کشورهایی همچون ایران که رابطه حسنه‌ای با مسکو دارند، تکرار می‌شد، در بوته عمل نتواند انتظارهای کوتاه‌مدت آنها را از جمله عقب‌نشینی اتحادیه اروپا در حمایت از اوکراین و نیز امتیازدهی اتحادیه اروپا به تهران و پذیرش پیش‌شرط‌های حکومت ایران را برای احیای برجام از طریق وارد کردن فشار غیرمستقیم بر ایالات متحده، برآورده سازد.

در چنین شرایطی، کمیسیون انرژی مجلس ایران کمتر از دو هفته پیش در گزارشی اعلام کرد که با ادامه بی‌توجهی به کمبود گاز در کشور، اختلال جدی در سیستم گرمایش مورد استفاده مردم، کاهش ۷۰ درصدی تولید برق کشور، توقف فعالیت صنایع اساسی، تعطیلی فعالیت بخشی از خدمات عمومی نظیر نانوایی‌ها و توزیع آب و بروز نارضایتی‌های عمومی در پیش خواهد بود. 

خبرگزاری فارس نیز دو روز پیش به نقل از جواد اوجی، وزیر نفت ایران اعلام کرد که ایران زمستان امسال هم با کسری و کمبود گاز مواجه خواهد بود. آن گونه که آقای اوجی پیشتر هم گفته است، رفع مشکل ناترازی تولید و مصرف گاز در ایران نیازمند سرمایه‌گذاری۸۰ میلیارد دلاری است؛ رقمی که تامین آن بدون رفع موانع جذب سرمایه‌های خارجی از جمله نگرانی‌های جهانی در مورد برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، بی‌توجهی به رفع تحریم‌های اقتصادی، قرار داشتن ایران در فهرست سیاه اف‌ای‌تی‌اف و به خطر انداختن ثبات ملی و منطقه‌ای از طریق تحرکات منطقه‌ای بسیار دشوار خواهد بود. 

با این وجود، برخی جریان‌های سیاسی تندرو در ساختار حکومت ایران پس از تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین مدام از دولت ابراهیم رئیسی خواستند تا با به تعویق انداختن دو ماهه مذاکرات هسته‌ای به انتظار برگشتن ورق گفتگوها به نفع جمهوری اسلامی باشند؛ پیشنهادی که بیش از همه متاثر از فرضیه روسی زمستان سختِ اروپا و توان نظامی برتر این کشور در برابر غرب بود ولی در عمل نه تنها این تعلل ایران را گرفتار تحریم‌های پهپادی و حقوق بشری بیشتری کرده و بلکه با عیان شدن سطح بالای نارضایتی عمومی از حکومت ایران احتمال احیای برجام و لغو تحریم‌های اقتصادی را نیز بسیار کاهش یافته است.