چرخه توهین‌های دانشجویان از کجا آغاز شد؟

به گزارش «تابناک» به نقل از خبرآنلاین، توهین و شعارهای رادیکال در محیط های دانشجویی، در حالی توجه فعالان سیاسی را به خود جلب کرده که برخی افراد مشهور رسانه ای، بدون توجه به علت و زمینه های این خشونت های کلامی، با توهین به دانشجویان، موجب استمرار فضای توهین به جای گفت وگوهای سازنده در دانشگاه ها می شوند.

مرور اعتراضات دانشجویی نشان می دهد، بعد از فوت مهسا امینی و همزمان با بازگشایی دانشگاه ها، در هفته های گذشته، اعتراضاتی در دانشگاه های شریف، تهران، امیرکبیر، الزهرا و علم و صنعت شکل گرفت که در آن دو طیف از دانشجویان حامی ارزش های اسلامی و حامی آزادی های اجتماعی-سیاسی، به بیان مطالبات خود پرداختند.این اعتراضات که برآیند آن، خواسته های معترضان برای آزادی دانشجویان زندانی و بازداشتی در جریان اعتراضات مهرماه بود، به مرور رویه ای خشونت آمیز به خود گرفت و توهین ها جایگزین گفت وگو و جلسات هم اندیشی شد.

توهین هایی که بازتولید می شود

در این میان، متاسفانه اعتراض به توهین های دانشجویان، از سوی فعالان سیاسی و برخی افراد دارای تریبون در سیمای ملی و رسانه های رسمی، به شکل توهین آمیز، استمرار یافت. چرخه ای از توهین و خشونت کلامی که در واقعیت به خشونت های عریان منتهی شد.

پیش از این نیز، توهین به افراد محبوب در افکارعمومی بویژه شخصیت های ورزشی در تریبون های رسمی و از سوی برخی افراد حاشیه ساز از جمله حسن عباسی و رائفی پور، آغاز شده بود. اما این بار توهین به دانشجویان از سوی برخی افراد مشهور انجام شد که این اقدام آنها در شبکه های اجتماعی آتشی بر خشم کاربران شبکه های اجتماعی شد که نمونه های آن در ادامه می آید:

حمید رسایی، عضو جبهه پایداری در توئیتی نوشت: اراذلی که به اسم دانشجو هر روز به بهانه ای دانشگاه شریف را متشنج می کنند، دنبال بهانه ای برای اخراج و در گام بعد اقامت گرفتن در اروپا هستند. راه مواجه با آن ها مطابق ضوابط دانشگاه، ابتدا اخراج و سپس ممنوع الخروجی ۱۰ تا ۱۵ساله است. باور کنید وحشی بازی در محیط دانشگاه تمام می شود.

امیرحسین ثابتی مجری شبکه افق و عضو جبهه پایداری نیز در حساب کاربری خود در توئیتر در ادبیاتی زشت با «اوباش» خواندن دانشجویان معترض نوشت : «از همه مخاطبان عذرخواهی می‌کنم اما برای شناخت درست این اوباش، چاره ای جز نشان دادن حقیقت نیست. جمهوری اسلامی و وزارت علوم تا کی می خواهند با این اراذل مسامحه کنند و حتی هزینه تحصیل شان را از بیت المال بدهند؟»

تلاش برای معرفی دانشجویان معترض به روانشناس!

علاوه بر توهین برخی افراد مشهور، اظهارات برخی مسئولان دانشگاهی هم در استمرار چرخه توهین در اعتراضات دانشجویی، بی تاثیر نبود. آنجا که نصیری قیداری، رییس دانشگاه شهیدبهشتی، درخصوص وضعیت دانشجوهای معترض بازداشتی اعلام کرد: «ممکن است مجبور شویم دانشجویی را به مشاوره یا روانپزشک ارجاع دهیم، چرا که قرار نیست امنیت ۲۰ هزار دانشجو را به خاطر تعداد حداقلی از دانشجویان که خاطی هستند به خطر بیندازیم.»
سقط جنین یکی از بستگان دانشجویان و ناگفته ها از شب محاصره دانشگاه شریف / چرخه توهین های دانشجویان از کجا آغاز شد؟

نصیری قیداری، رییس دانشگاه شهیدبهشتی

در همین راستا، امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس نیز با اشاره به اینکه ارجاع دانشجوها به روانپزشک برخوردی اشتباه است، گفته: «به نظرم ارجاع دانشجوهای معترض به روانپزشک اقدامی بی‌معنا است. رییس دانشگاهی که چنین اظهارنظری کرده است باید پیش از سخن به عواقب حرف خود فکر کند. ایشان با چنین سخنی حیثیت و وجهه دانشگاه را زیر سوال برده است.»

روزنامه آرمان هم به نقل از ثریا عزیزپناه، روانشناس به عنوان یکی از منتقدان شدید سخنان اخیر رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مبنی بر تهدید دانشجویان به مراکز روانپزشکی، گفته: «این سخنان برای من و بسیاری از روانشناسان و روانپزشکان بسیار عجیب و قابل تامل بود، وقتی که بعد از ۴ دهه وعده دادن در مورد مشارکت و لزوم گفت‌وگو، همچنان کسانی را که حرف می‌زنند و انتقاد دارند ، با بیماران روانی در یک سطح می‌سنجیم، باید به کل مساله شک کرد.»

توهین دانشجویان: کنش یا واکنش؟

به نظر می رسد در روند اعتراضات این روزهای دانشگاه ها، شاهد دور تسلسل از علل و عواملی هستیم که با تکرار آن ها، روندی از اشتباهات و خطاها در حال تکرار است. از عدم اعطای مجوز برای برگزاری تجمعات یا برنامه های کرسی آزاد اندیشی که در جلسه دانشجویان با رئیس دانشگاه تهران نیز مطرح شده تا جلسه گفت وگوی دانشجویان با اساتید و مسئولان دانشگاه شریف که فایل صوتی آن نیز منتشر شده و مرور تحلیل دانشجویان از وضع موجود دانشگاه شریف، در بررسی دلایل استمرار توهین ها و خشونت های کلامی دانشجویان، بی تاثیر نیست.

در جلسه دانشجویان دانشگاه شریف با رئیس دانشگاه، به شرح رویدادهای شب محاصره دانشگاه به وسیله برخی لباس شخصی ها اشاره و در ادامه به واکنش رئیس جمهور و دستور پیگیری وقایع آن شب انجامید، در ابتدا دکتر جلیلی رئیس دانشگاه شریف که بین دانشجویان حاضر شده، از حضورش در شورای امنیت کشور سخن گفت و دانشجویان نیز درباره ورود برخی لباس شخصی ها به دانشگاه، بررسی پرونده های دانشجویان در مراکز مشاوره و دعوت برخی افراد به کمیسیون های انضباطی سخن گفته و سلسله این رخدادها را، عامل استمرار اعتراضات ارزیابی کردند.

به استناد فایل صوتی این جلسه که در کانالهای دانشجویی و با مجوز مسئولان دانشگاه برای اطلاع رسانی به دانشجویان منتشر شده، در بررسی عوامل موثر در خشونت های کلامی دانشجویان در دانشگاه شریف می توان به گفته های محمدمظفری دانشجوی کارشناسی دانشگاه شریف اشاره کرد که بسته شدن درب دانشگاه توسط نیروهای امنیتی در واقعه یکشنبه دانشگاه شریف، شایعه تشدید فشار روانی بر خانواده دانشجویان و سقط جنین همسر یکی از دانشجویان را موجب شده که انتشار این شایعه بین دانشجویان، بر خشم آنها در اعتراضات روزهای آتی افزوده است.

جلسه دانشجویان دانشگاه شریف با رئیس دانشگاه

این در حالی است که نیما عمویی دانشجوی کارشناسی دانشکده علوم ریاضی، دلیل استمرار توهین ها را فقدان اعطای مجوز از سوی دانشگاه، برای برگزاری تجمعات ارزیابی کرده است. اگرچه علی فلاحی از فعالان بسیج دانشجویی دانشگاه شریف نیز با انتقاد از افشای اطلاعات شخصی برخی دانشجویان ارزشی و ایجاد مزاحمت برای خانواده آنها، تاکید کرده، دایره اعتراضات دانشجویی به خانواده های دانشجویان سرایت کرده و خانواده ها را در فضای تنش روانی قرار داده است.

در جلسه دانشجویان دانشگاه شریف با رئیس دانشگاه، فراز علاقه مند عضو انجمن علمی دانشکده شیمی، نیز از عدم اطلاع رسانی عذرخواهی مسئولان دانشگاه شریف از دانشجویان و اساتید در رسانه ملی، انتقاد کرد و گفت عذرخواهی مسئولان حتی به صورت ایمیل هم اطلاع رسانی نشده و صرفا گفته های تهدیدآمیز رئیس دانشگاه شریف از صداوسیما پخش شده است. فقدان ارائه آمار از دستگیرشدگان، مجروحان و بستری ها و همچنین عدم دلجویی از آن ها، روی دیگر انتقاد دانشجویان به رئیس دانشگاه شریف بود.

جلسه دانشجویان دانشگاه شریف با رئیس دانشگاه

در این جلسه مهدیه حسن پور، دبیر شورای صنفی دانشکده شیمی، با اشاره به آسیب های روحی دانشجویان، از پرونده سازی ها و ارسال ایمیل تهدیدآمیز به دانشجویان سخن گفته که عامل استمرار خشونت های کلامی دانشجویان شده است. او با بیان اینکه خاموش شدن صدای دانشجویان در شرایط استمرار اعتراضات در کشور، امکانپذیر نیست، گفته که راه برون رفت از این وضعیت، اعطای مجوز به دانشجویان برای برگزاری تجمع با جلوگیری از رادیکال شدن بیشتر فضای دانشجویی است.او پیشنهاد داده پیش از ارسال پرونده های دانشجویان به کمیته انضباطی، تخلف دانشجویان در کمیته های حل اختلاف دانشکده ها مورد بررسی قرار گیرد.

دکتر افشین، عضو هیات علمی دانشکده مکانیک در این جلسه، با تاکید بر اینکه توهین به دانشجویان و اساتید از همان شب ورود برخی افراد لباس شخصی به دانشگاه آغاز شد، به این موضوع تاکید کرد که در این سالها تا زمانی که ورود لباس شخصی ها به دانشگاه را نداشتیم، حضور دانشجویان عضو تشکل ها از جمله بسیج یا انجمن، به توهین و شعارهای ساختارشکنانه منتهی نمی شد. از نگاه این استاد دانشگاه، مداخله متغیرهای فرا دانشگاهی یکی از مهمترین عواملی است که دانشجویان را تحت تاثیر قرار داده و تحریک می کند.

تشکل زدایی از ساختارهای دانشجویی عامل استمرار توهین ها

اگرچه اغلب تشکل های دانشجویی راه برون رفت از فضای فعلی را گفت وگو می دانند اما از سویی، دانشجویان معترض، ساز وکارهای اداری برای برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها را که مورد تایید و توصیه مقامات عالی نظام نیز بوده، فاقد کارایی می دانند.(آیین نامه کرسی های آزاداندیشی)

چه آنکه تشکل های دانشجویی در سال های اخیر نیز با برخی محدویت ها در عضوگیری از دانشجویان مواجه بوده و نظارت های استصوابی در تعیین صلاحیت دانشجویان برای شرکت در انتخابات های داخلی اتحادیه ها و تشکل های دانشجویی، بیش از پیش دایره حضور دانشجویان پرانگیزه را محدود کرده و به مرور، فعالیت برخی دانشجویان را در خارج از دایره تشکل های دانشگاه، تعریف کرده است. (متن آیین نامه اجرایی تشکل های اسلامی دانشجویان)

موضوعی که نقش نهادی تشکل های دانشجویی در جامعه پذیر کردن دانشجویان را منتفی و این تشکل‌ها را در وضعیت انفعال قرار داده است.

از سوی دیگر دانشجویان در جلسات برگزار شده در دانشگاه تهران و شریف به این نکته اذعان داشتند که برگزاری تجمعات با مجوز و اظهارنظرهای آزادانه آنها در سال های گذشته به دعوت آنها به کمیته های انضباطی و برخورد با آنها منجر شده از این رو دانشجویان با درنظر گرفتن هزینه های فعالیت در چاچوب قوانین به ساختارشکنی در محیط های دانشجویی روی آوردند. (متن آیین نامه کمیته های انضباطی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی)

از این منظر، فقدان تربیت سیاسی و فرهنگ پذیری فعالیت تشکیلاتی در تشکل های دانشجویی که دست کم در دولت های هفتم و هشتم، جامعه پذیری دانشجویان در چارچوب های قانونی را در تشکل های دانشجویی سیاستگذاری می کرد، حالا و در شرایطی که اعتراض دانشجویان از نظر آنها قابلیت طرح از مسیر تشکل های دانشجویی را ندارد و یا با موانع نظام اداری مواجه است، کنشگری آن ها را خارج از قواعد و به شکل آنارشیکی در فضای عمومی تعریف کرده است. موضوعی که پیامدهای سیاست های سوء در محدودسازی تشکل های دانشجویی را در توهین ها و خشونت کلامی دانشجویان برجسته می کند.

«خانه گفتگوی ملی» و «کرسی آزاد اندیشی» : ایده هایی روی کاغذ

سید محمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران از جمله مسئولان دانشگاهی است که گفته «ایجاد خانه گفت‌وگوی ملی» در اواسط دهه ۸۰ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده اما اجرای آن تاکنون معطل مانده.»

این در حالی است که، آئین نامه تشکیل کرسی‌های آزاد اندیشی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی سراسر کشور شامل ۱۴ ماده و ۱۰ تبصره در جلسه مشترک نمایندگان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها به تصویب رسید و اجازه اجرای آزمایشی آن در سال ۸۹ صادر شد. براساس مفاد این آئین نامه قرار بود مصوبه یک سال پس از دوره آزمایشی در دانشگاه‌ها به اجرا در آید.

از سویی علیرغم تصویب و ابلاغ این مصوبه و با گذشت بیش از ۱۰ سال از تصویب آن، دانشگاه‌ها کارنامه موفقی در برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی نداشتند و فضای نقد و مناظره نیز آنطور که باید و شاید برای دانشجویان گشوده نشد.

از راست: معاون فرهنگی، رییس و معاون دانشجویی دانشگاه تهران

در این راستا محمدعلی اسلامی ، مدیرکل پشتیبانی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، ماموریت این وزارتخانه را «ایجاد فضای امن برای آزاداندیشان» عنوان کرده است. موضوعی که نشان می دهد خروج دانشجویان از مسیرهای قانونی همچون کرسی های آزاداندیشی یا انجام تجمع و راهپیمایی در چارچوب مجوز به تشکل های دانشجویی، متاثر از موانعی بوده که تا به امروز نیز استمرار دارد.

تناقض در سیاست های اعلامی و اعمالی که روی کاغذ از گفتگو سخن گفته می شود و در عمل با ممانعت از برگزاری جلسات در چارچوب تشکل های دانشجویی مواجه می شود، نه تنها اعتراض تشکل های دانشجویی آزادی خواه به دنبال داشته بلکه صدای اعتراض بسیج دانشجویی را هم رساتر کرده است.

فاطمه مفیدی، عضو بسیج دانشجویی دانشگاه تهران و از مخالفان شعار زن زندگی آزادی، در جلسه ی دانشجویان با رئیس دانشگاه تهران، خطاب به سیدمحمد مقیمی، گفته «یک هفته پیش بسیج دانشکده فنی قصد برگزاری تریبون آزاد در فضای دانشگاه داشت که با مخالفت دانشکده برگزار نشد. اگر بناست گفتگو بین دانشجویان شکل بگیرد، اگر خود دانشجویان بانی این گفتگو میشوند دیگر این سنگ‌اندازی‌ها برای چیست؟»

در همان جلسه خطاب به رئیس دانشگاه تهران گفته شد «ما بچه های بسیج دانشگاه تهران برای بار چندم می گوییم با ورود هر لباس شخصی به دانشگاه مخالفیم» دانشجوی دیگری نیز در انتقاد به سیاست های رئیس دانشگاه تهران او را خطاب داده بود و گفته بود: «آقای رئیس اگر شما نیروهای خاطی حراست را تنبیه نکنید و از دانشجو عذرخواهی رسمی نکنید نه تنها به عنوان همدست بلکه به عنوان فرمانده این رفتارهای غیرانسانی شناخته می شوید!»

چرخه خشونت کلامی هنوز کار می کند

اگر علل و بسترها و زمینه های توهین ها و شعارهای ساختارشکنانه در دانشگاه ها را بررسی کنیم به عوامل بیرونی و درونی به عنوان محرک و زمینه ساز شکاف های اداری و غیر اداری در دانشگاه ها برای ایجاد فضای فعلی دانشگاه ها می رسیم. موضوعی که نقش برخی فعالان سیاسی یا تریبون داران در رسانه ملی را در توهین به دانشجویان برجسته می کند.

توهین ها و رفتارهای خشونت آمیزی که در روزهای اخیر در محیط شاهد آن هستیم و از سوی برخی فعالان فرهنگی و سیاسی و سیاستگذاران دستگاه های فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است، این سوال را مطرح می کند که آیا سیاستهای امروز دانشگاه توانسته نظام تربیتی جامعی را پیش روی دانشجویان قرار دهد تا آنها در این سیستم آموزشی، تربیت سیاسی-اجتماعی را بیاموزند و از تندروی خودداری کنند؟

یا آنکه در چنین رخدادهایی، سیاستگذار فرهنگی و آموزشی جای خود را به سیاستگذار امنیتی داده و نظام تنبیهی متاثر از کم کاری ها و فقدان ها در نظام آموزشی، جایگزین نظام تربیتی شده است؟ این در حالی است که در این سالها متاثر از محدودیت های نظام اداری یا قوانین دست و پاگیر در دانشگاه ها، دانشجویان نتوانسته اند مطالبات و خواسته های خود را از مسیر تشکل های دانشجویی دنبال نمایند و تشکل های دانشجویی در ساختار دستورالعمل های اداری نتوانسته نقش جامعه پذیری دانشجویان در آن نهاد را ایفا کند.

تشکل هایی که کارکرد آنها تربیت سیاسی-اجتماعی دانشجویان بوده و فرآیندهای جامعه پذیری و فرهنگ سیاسی را تسهیل می کنند. هر دوی این عوامل به تایید اساتید دانشگاه و فعالان دانشجویی از طیف های مختلف سیاسی، به دخالت برخی نهادها و افراد خارج از دانشگاه در فرآیندهای تصمیم سازی درون دانشگاه تاکید می کنند. موضوعی که نتایج اثرگذاری های غیر رسمی این افراد را در توهین های دانشجویان نمودار کرده است. دخالت هایی که نشانه های آن را می توانیم در کلام توهین آمیز دو عضو شاخص جبهه پایداری یعنی حمید رسایی و امیرحسین ثابتی مشاهده کنیم.