آشنایی با تاریخ و فرهنگ غوریان در یک کتاب/شهری که زنده شد

به گزارش خبرنگار مهر، ولسوالی غوریان یکی از ولسوالی‌های ولایت هرات در افغانستان است. این منطقه از غرب با جمهوری اسلامی ایران، از شرق با ولسوالی زنده جان، از شمال با ولسوالی‌های گلران و کهسان و از سمت جنوب با ولسوالی ادرسکن همسایه است. مرکز این ولسوالی از چهار ناحیه اصلی به نام‌های قیسان، فاقدان، سرآسیاب و غنجان تشکیل شده که هر ناحیه به محلات کوچک‌تر تقسیم می‌شود و دارای ۲۱۱ روستای خرد و بزرگ است.

غوریان اما نام یکی از سلسله‌های حکمرانی در ایران قدیم نیز بوده است. غوریان یا آل شَنسَب دودمانی فارسی زبان و تاجیک در قرون وسطی از سرزمین‌های شرقی ایران بودند که تسلط خود را از غور (در افغانستان امروزی) آغاز کردند و در میانه قرن دوازدهم میلادی تا سال‌های آغازین قرن سیزدهم میلادی به یک قدرت عمده تبدیل شدند. غور مرکز هسته نظامی امپراتوری آنها بود و در دوره‌ای قلمرویشان از گرگان در غرب تا شمال هند (لاهور) در شرق گسترش پیدا کرد، هرچند که تحت تأثیر خوارزمشاهیان قرار داشتند. فروپاشی و نابودی غوریان در هنگام حمله مغولان به سرزمین‌های شرقی ایران بوده است.

شهرستان غوریان ابهت تاریخی، شکوه و جلالش همواره محراق توجّه و در گذشته جزئی از فوشنج بوده، این خطه پهناور یکی از جمله شهرستان‌های مدنیت‌خیز و تاریخ‌ساز در هرات به‌شمار می‌رود. با داشتن ده‌ها ساحه باستانی و بنای تاریخی، و ده‌ها شاعر و عارف و نویسنده و خوشنویس ریشه در تاریخ دارد، امّا ناشناخته باقی مانده بود. بنابراین غور و غوریان در تاریخ ایران اهمیت بسیاری دارند، اما متأسفانه پژوهش‌های فارسی درباره آنها چندان نیست.

کتاب «آثار غوریان» به قلم حمیدالله کام‌گار یکی از این پژوهش‌هاست که برای نخستین بار به سال ۱۳۹۳ در افغانستان منتشر شد. این مجموعه با ویرایش دوم در سال ۱۳۹۶ خورشیدی توسط نشر کام‌گار در هرات در دسترس علاقه‌مندان به فرهنگ قرار گرفت. کتاب ۶ فصل دارد و با پیشگفتاری از طارق جلالی پور به زیور طبع آراسته شده است. تصاویری هم از آثار باستانی و بناهای تاریخی غوریان از جمله ویژگی‌های این کتاب است.

در فصل نخست این مجموعه به اوضاع طبیعی، اقتصادی و تاریخی غوریان پرداخته شده است. فصل دوم شامل معرفی آثار و اماکن تاریخی غوریان است و شامل دو بخش؛ بخش اوّل قلعه‌ها و حصارهای تاریخی است و در بخش دوم به آثار و بناهای تاریخی غوریان اشاره شده است. فصل سوم این کتاب شامل چهار بخش است: بخش نخست معرفی شاعران متقدمان، بخش دوم متأخران، بخش سوم معاصران و بخش چهارم شاعران جوان غوریان. در فصل چهارم «آثار غوریان» به معرفی نویسندگان، فصل پنجم به معرفی علما و روحانیون و فصل ششم به معرفی مزارات غوریان پرداخته شده است.

کار نویسنده با توجّه به ناامنی و مشکلات اقتصادی و تبعیض‌های زبانی در منطقه؛ گامی مؤثر در راستای توسعه تاریخی و بهتر شناساندن غوریان قدیم و امروز برای نسل امروز و فردای ایرانیان. افغانستانی‌ها اهمیت بسیار دارد. از آن‌جایی‌که غوریان فعلی با همه این پهنای تاریخی‌اش به نوعی در حال گذران دوران افول بود، با چاپ این کتاب زنده شد و مورد دغدغه و بحث اهالی کتابخوان قرار گرفت. رصد اخبار نشان می‌دهد که بر مبنای این کتاب اپلیکیشینی نیز برای معرفی هرچه بهتر و بیشتر این شهرستان و آثار تاریخی‌اش طراحی شد. این اپلیکیشن شامل: شرایط جغرافیایی، آثار و بناهای تاریخی، شاعران، نویسندگان، علما؛ آرامگاه‌ها و بیش از یک‌صد تصویر از غوریان را دربر دارد. امید است که این کتاب مهم به بازار نشر ایران نیز راه یابد تا علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ گذشته ایران نیز از محتوای آن بهره گیرند و یکی از سلسله‌های اثرگذار را بشناسند.