موسیقی نواحی با سـاز سیـاست/حرکت چراغ خاموش مسئولان

پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی قرار است از ۲۳ تا ۲۷ آبان‌ماه در شهر گرگان برگزار شود اما تا عصر دوشنبه ۲۳ آبان‌ماه هیچ خبری از اسامی شرکت‌کنندگان در آن نیست و هنوز جدولش منتشر نشده است! تنها خبرهای منتشرشده در مورد این رویداد، سه پیام تبریک است و یک خبر از یکی از نشست‌های پژوهشی آن! پیام‌هایی از جانب محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمود سالاری، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمد اله‌یاری فومنی، مدیرکل دفتر موسیقی. این البته تنها اتفاق عجیبی نیست که در مورد پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی رخ داده است. این جشنواره طبق فراخوان منتشرشده در تاریخ ۲۳ شهریورماه ۱۴۰۱ قرار بود از ۲۰ تا ۲۵ آبان‌ماه، طبق روال سال‌های گذشته، در استان کرمان برگزار شود. هرچند اتفاقات اخیر ایران، این شک و ظن را ایجاد کرده بود که آیا واقعا در چنین تاریخی، چنین اتفاقی رخ خواهد داد؟ مصاحبه ۲۱ آبان‌ماه پایگاه خبری «فردای کرمان» با محسن روحی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان نیز نشان از آن داشت که جشنواره موسیقی نواحی که از سال گذشته صاحب دبیرخانه‌ای دائمی در این شهر هم شده بود از کرمان نخواهد رفت و فقط زمان برگزاری‌اش تغییر خواهد کرد. او در این مصاحبه با اشاره به این‌که اکنون زمان مناسبی برای برگزاری جشنواره نیست، گفته بود: «پیشنهاد ما برای برگزاری جشنواره اردیبهشت‌ماه است و امیدواریم به این تفاهم برسیم.» تفاهمی که ظاهرا نه‌تنها محقق نشد که حتی چیزی در مورد عدم تحقق‌اش هم به کرمانی‌ها نگفتند و ناگهان فردای آن روز، ۲۲ آبان‌ماه خبر آمد که پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی از ۲۳ تا ۲۷ آبان‌ماه در شهر گرگان برگزار می‌شود!

چرا حرکت در سکوت خبری به سوی گرگان؟

«به گمان من علت جابه‌جایی مکانی رخ‌داده در دوره پانزدهم، برای اهل معنا کاملا مشخص است.» علی مغازه‌ای، پژوهشگر، مولف، محقق و منتقد موسیقی توضیحاتش را در مورد این‌که علت حرکت چراغ خاموش پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی را از کرمان به گرگان در چه می‌داند، این‌گونه آغاز می‌کند و می‌افزاید: «مطلعم که اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان، خواستار به تعویق افتادن برگزاری این رویداد بوده اما چون امر سیاسی، همواره به امر هنری و فرهنگی غالب و مقدم بوده است، آقایان تصمیم گرفته‌اند این رویداد را به هر قیمتی که شده ـ ولو در ضعیف‌ترین و نحیف‌ترین حالتش ـ در نقطه‌ای از ایران برگزار کنند. هرچند بالاخره طی روزهای آتی نتیجه این اصرار بدون‌ برنامه، بدون پشتوانه و بدون حمایت هنرمندان را خواهیم دید. با راضی کردن برخی هنرمندان با دودوزه بازی برای حضور در جشنواره، کاری از پیش نخواهد رفت. به‌نظرم دل این دوستانِ مُصِر به برگزاری پانزدهمین دوره جشنواره موسیقی نواحی، به حال فرهنگ و هنر نمی‌سوزد و دل‌بستگی به صندلی‌های‌شان موجب این تلاش است.»

سورج یاسایی، نوازنده و مدرس موسیقی، رئیس سابق انجمن موسیقی کرمان، از دست‌اندرکاران برگزاری جشنواره موسیقی نواحی در دوره‌های گذشته و از مطلعین نسبت به آن، در پاسخ به همین سوال به «هم‌میهن» چنین می‌گوید: «سال گذشته، بعد از برگزاری ۱۴دوره جشنواره موسیقی نواحی، با تلاش هنرمندان، مسئولان و مدیران استان کرمان برای تشکیل دبیرخانه دائمی این رویداد در استان، سرانجام شاهد این اتفاق بودیم. تفاهم‌نامه‌ای هم میان استاندار وقت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی امضا شد و قرار بود دوره پانزدهم نیز طبق روال در آبان‌ماه در استان کرمان برگزار شود. تا این‌جا همه‌چیز طبق روال بود. ۲۱ تیرماه ۱۴۰۱ بود که خبر آمد شورای سیاست‌گذاری جشنواره با حضور محمد اله‌یاری فومنی، مدیرکل دفتر موسیقی، محمدعلی مرآتی، دبیر جشنواره و احمد صدری، حمید عسگری و منصوره ثابت‌زاده، اعضای شورای سیاست‌گذاری تشکیل جلسه داده است. جلسه‌ای که در آن کسی از کرمان حضور نداشته است و این در حالی بود که در ادوار گذشته، این‌گونه نبود. ما همان زمان انتقادی را مطرح کردیم، به‌ویژه این‌که اعضای شورا در آن جلسه در مورد «زمان» و «مکان» برگزاری جشنواره صحبت کرده بودند. نکاتی که به‌الطبع مسئولان استان کرمان قطعا باید در مورد آن و با توجه به امکانات موجود، اظهارنظر می‌کردند. پاسخی که در جواب انتقاد ما در مورد چرایی عدم‌حضور مسئولی از استان کرمان دادند، این بود که دوستان دورادور در جریان هستند! بعد از آن باز خبری نبود تا ۱۹مهرماه ۱۴۰۱ که امیرعباس ستایشگر، مدیرعامل انجمن موسیقی ایران و محمدعلی مرآتی، دبیر جشنواره برای شرکت در جلسه هماهنگی ستاد برگزاری جشنواره موسیقی نواحی به کرمان آمدند و با محسن روحی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان دیدار کردند. در آن جلسه پیشنهادی که مطرح می‌شود این است که برگزاری جشنواره پانزدهم، به دلایل متعدد، به اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۲ موکول شود و قرار بر این می‌شود که این پیشنهاد بررسی شود اما ناگهان ۲۲ آبان‌ماه ۱۴۰۱ با خبر انتقال جشنواره به شهر گرگان مواجه شدیم! تصور من این است که این اتفاق صرفا برای هزینه‌کردن بودجه‌ای که برای جشنواره پانزدهم در نظر گرفته شده، رخ داده و هیچ دلیل دیگری برای این اصرار به ذهنم نمی‌رسد.»

همه ما در این کشور زندگی می‌کنیم و از اتفاقات اخیر مطلعیم، اما از یاسایی می‌خواهیم بار دیگر به این سوال پاسخ دهد که چرا اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمان درخواست جابه‌جایی زمان برگزاری جشنواره موسیقی نواحی را مطرح کرده و چرا کسی به این درخواست اهمیتی نداده است. او می‌گوید: «سوال من این است که در شرایط موجود، شما می‌خواهید به‌عنوان مثال چه کسی را از سیستان و بلوچستان برای نواختن در جشنواره موسیقی نواحی دعوت کنید؟! مثلا خداداد شکل‌زهی که در استان سیستان و بلوچستان زندگی می‌کند و در قلب اتفاقات اخیر بوده است، دستش به نواختن می‌رود؟! با چه رویی می‌توان از او و دیگر اساتید موسیقی اقوام که قریب به اتفاق‌شان به‌واسطه خاستگاه اجتماعی‌شان از آن‌چه در بطن جامعه می‌گذرد مطلع‌اند، درخواست کرد در جشنواره موسیقی نواحی بنوازند؟! و بهتر نبود در این شرایط به‌عنوان مثال از محمدرضا درویشی، بنیان‌گذار این جشنواره و دیگر هنرمندان در حد و اندازه او دعوت می‌کردند تا به سبک خود ابتدا از این هنرمندان دلجویی کنند؟! ما هرساله شاهد حضور چندین گروه به‌عنوان مثال از استان کردستان بودیم، آیا در این شرایط می‌توان به عنوان مثال از گروهی از سقز دعوت کرد تا در جشنواره موسیقی نواحی حضور داشته باشند و شادانه بنوازند؟! زمانی که این جشنواره در کرمان برگزار می‌شد، همه‌چیز آن از چهار، پنج‌ماه پیش روشن بود. می‌دانستیم چه کسانی در جشنواره شرکت خواهند کرد، چه زمانی و چگونه به کرمان خواهند آمد و چه زمانی خواهند رفت و کسانی که در این جشنواره حضور داشته‌اند، می‌توانند در مورد دقت ما در برنامه‌ریزی شهادت دهند. برگزاری جشنواره کار یک‌هفته و ۱۰روز نیست. من نمی‌دانم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که ظاهرا فقط به برگزاری این رویداد به هر قیمتی اندیشیده، آیا می‌توانست چنین کاری را به عنوان مثال در مورد جشنواره موسیقی فجر انجام دهد یا زورش فقط به جشنواره موسیقی نواحی چربیده است، چون این نوازندگان در میان اهالی موسیقی، مظلوم‌ترین‌ها هستند؟ برگزاری این رویداد به هر قیمتی، نشان می‌دهد آخرین چیزی که برای آقایان مهم است موسیقی، موسیقی نواحی و موزیسین موسیقی نواحی است. چراکه این افراد انسان‌هایی به‌غایت نجیبند و آقایان به‌واسطه نجابت این افراد، به هر گونه‌ای که می‌خواهند با آن‌ها رفتار می‌کنند.»

۵۵۵۵