برای زنان میهنم

به هر سوی که می نگرم، اثر یک زن بر زندگی مرد موفق می بینم. با خود اندیشیدم که بواقع، نباید روز زن را به زنان تبریک گفت؛ چرا که زن در وجودش، زنانگی موج می زند. او نیاز برای تبریک گفتن روز زن ندارد؛ چون همه اش زن، همه اش مهر، عشق و مهربانی است. این ما مردان هستیم که به‌خاطر وجود زن در زندگی‌مان، باید همدیگر تبریک بگویم. هیچ موفقیتی برای مرد بدون وجود یک یا دو زن نمی توان تصور کرد.

در طول زندگی‌ام، همواره با زنانی روبرو بودم که معنای عشق و فداکاری را برایم معنا کرده اند. اما احترام من به زن فقط در نقش مادرانه یا زنانه آن ها خلاصه نمی شود؛ بلکه بیش از هر چیز در سیر تأملات اندیشه سیاسی خود به این ایده مهم رسیده‌ام که هیچ جامعه ای در گذار به مسیر توسعه و ترقی نخواهد رسید؛ مگر آن که از احقاق حقوق بایسته زنان و ارتقای جایگاه زنان عبور کند. مسیر رسیدن به دموکراسی در جوامعی چون ما از حقوق بایسته زنان می گذارد. برای درک جایگاه زن در جامعه مسلمانان به این خوانش از دین در باب زن جلب توجه می دهم.

اسلام به مثابه دین در سرزمینی نمو یافت که مردسالاری در شاکله اجتماعی‌اش را شکل می داد. زیست قبایلی که عهد ها و پیمان ها، ضمانت اجرایی چندانی نداشتند و به‌آسانی شکسته می شدند و بساط جنگ همواره مهیا بود؛ مردسالاری را در این جامعه برای جنگیدن بایسته کرده بود و هم تجارت و بازرگانی در مکه شغلی مردسالارانه بود. ازاین‌رو در این جامعه، قدرت در کنار ثروت، سلطه را ممکن می ساخت. حال اگر در این جامعه تصور کنید که یک زن از پدر یا همسر ارث می برد، چه اتفاقی می افتد؛ ثروت خاندان پدری که منشأ قدرت و سلطه می بود، به‌وسیله دختر خانواده از خاندان پدری به خانواده همسر انتقال می یافت. در نتیجه این انتقال، موازنه قدرت و سلطه در این جامعه به هم می خورد. براین‌اساس هیچ زنی در این جامعه نه از ارث که از هیچ حقی برخوردار نبود. با آمدن پیامبر اسلام، بزرگ ترین تحول در بخش اجتماعی رخ داد؛ زنان ارتقاء جایگاه یافته و از حقوقی نه برابر بلکه هم شأن موقعیت اجتماعی خود در آن روزگار بهره مند شدند. یعنی زنی که هیچ ارثی از مال پدر و همسر نمی برد؛ در ثروت پدر و همسر خویش صاحب حق شد. پیامبر اسلام به نیکی می دانست که تحولی در جامعه عربی روزگار خود رخ نمی دهد؛ مگر از طریق تغییر در موقعیت اجتماعی زنان و بهره مند سازی آنان از حقوق بایسته است.

توجه پیامبر به زنان، تنها به این جا ختم نمی شود؛ در روایت های تاریخی و روایی حدیثی، سخنان بسیاری از پیامبر در باب زنان شنیده ایم. پیامبر اظهار و علاقه به زن را در جامعه روزگار خویش علنی ابراز داشته است؛ در مکان های گوناگون از حریم خصوصی و روابط خصوصی پیامبر با همسرانش نقل تاریخی شده است؛ دلیل این امر را می توان در این سخن او دریافت که به همسرانش و به‌خصوص عایشه تأکید می کرد که به صورت علنی از مناسبات و احترامات میان ما در جمع زنان سخن بگوید. این سخن را اگر با این اشاره قرآن که اظهار می دارد که پیامبر الگویی است برای تمام افراد جامعه، به نیکی می توان یافت که پیامبر با این عمل خود، درصدد ایفای نقش اصلاحی و تربیتی در جامعه داشته است. در جامعه ای که برای زن شأنی قائل نبودند، حال پیامبری از میان خود آن ها سربرآورده و از تغییر در رفتار و نگرش نسبت به زنان سخن می گوید. این یکی از مهم ترین دستاوردهای محمد (ص) به عنوان پیامبر و رهبر سیاسی در جامعه شبه جزیره حجاز است.

آنچه پیامبر در مدت بیست و سه سال پیامبری و سیزده سال رهبری سیاسی به‌عنوان دستاورد عرضه کرد؛ تغییر در نگرش ها و اصلاح در تفاوت های جنسی و طبقاتی بود.

اما این مسیر که پیامبر در این جامعه آغاز کرد با فوت ایشان متوقف شد. یعنی مسیری که می بایست توسط رهبران بعدی ادامه پیدا می کرد؛ تبدیل به امر ایستای مقدس شد. انگاره ای که تغییروتحول متناسب با تحولات زمانه را با سختی و تصلب همراه ساخت. حال اگر به این نکته توجه کنیم که هدف از خاتمیت، آگاهی بشر و افزایش دانایی آنان می بود؛ پیامبر با نشان‌دادن مسیر و انگاره های ارتقاء بخش به‌سوی سعادت، ادامه مسیر را برعهده انسان نهاده است؛ لذا اکنون انسان مسلمان می تواند با توجه تاریخ حقیقی پیامبر و نگرش اصلاحی و تربیتی او، در صدد اصلاح و ارتقا موقعیت اجتماعی زنان برای رسیدن به جامعه دموکراتیک از فر آیند احقاق حقوق زنان رسید.

من این نوشتار کوتاه را به احترام تمام زنان هم میهنم و چند زن به خصوص، نوشتم که در زندگی ام نقش اساسی داشتند. مادرم، دو خواهرم، همسرم و .....که به احترام همه آن ها می ایستم، کلاه از سر برمی‌دارم و به نشانه خضوع سر تعظیم فرود می آورم.

۶۵۶۵