مشروطه ایران به روایت آرشیو عثمانی

هم‌زمان با روز کتاب و کتابخوانی نشست نقد و بررسی «مشروطه ایران به روایت آرشیو عثمانی» به میزبانی اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران برگزار شد.

این نشست با حضور دکتر حسن حضرتی نویسنده کتاب و دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران، مهدی عبادی منتقد و دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور به دبیری مصطفی نوری پژوهشگر تاریخ معاصر سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و سایر علاقه‌مندان به حوزه تاریخ برگزار شد.

حسن حضرتی نویسنده کتاب مشروطه ایران به روایت آرشیو عثمانی، در این نشست گفت: آرشیو عثمانی اطلاعات ذی قیمتی درباره تاریخ ایران دارد که محققان کمتر به سمت آن رفته و از آن کسب اطلاع کرده‌اند. متأسفانه در سال‌های گذشته، بخشی از آرشیو عثمانی که مربوط به تاریخ ایران بوده، در جریان انتقال آرشیو از استانبول به آنکارا از بین رفته است.

وی افزود: وجود اسناد به زبان غیرفارسی و انگلیسی، یکی از عللی است که مراجعه کمتری به منابع متعدد تاریخی ازجمله آرشیو عثمانی می‌شود. بخش عمده مکاتبات بین ایران و عثمانی به زبان فرانسوی بوده است و این عامل، یکی از موانعی است که پژوهشگران کشور کمتر به سراغ این اسناد بروند. برای تألیف و ترجمه اسناد کتاب، بیش از ۲ سال زمان صرف شده است.

در ادامه مهدی عبادی منتقد و دانشیار دانشگاه پیام نور، در نقد کتاب مشروطه ایران به روایت آرشیو عثمانی بیان کرد: هرچند کمابیش به آرشیو‌های متعددی درباره تاریخ ایران توسط پژوهشگران مراجعه شده است، اما باوجود ارتباط تاریخی و وسیع با حکومت عثمانی، کمتر مورد رجوع قرار گرفته است.

وی عنوان کرد: برخی از اسناد و مطالب شاید در ظاهر به تاریخ عثمانی پرداخته است، اما مملوّ از اطلاعات درباره تاریخ و فرهنگ ایران و مشترکات است که کمتر به آن رجوع شده است.

این استاد دانشگاه اشاره کرد: نویسنده معتقد است که تاریخ پژوه باید از اسناد و مدارک تاریخی اقدام به تاریخ پژوهی و تاریخ نگاری کند و خود نیز در مقام عمل، به تاریخ پژوهی اقدام نموده است.

عبادی تصریح کرد: معمولاً پژوهش‌های تاریخی در کشور محدود به تعدادی مراجع شناخته شده و شبیه به هم شده است و نتایج آن پژوهش‌ها نیز شبیه به هم می‌شود، اما باید به منابع و مراجع جدیدی که تاکنون به سراغ آن نرفته‌ایم، مراجعه شود.

این منتقد مطرح کرد: آنچه در کتاب مشروطه ایران به روایت آرشیو عثمانی اتفاق افتاده، مراجعه به منابع جدیدی است که پیش از این کمتر به آن پرداخته شده است. این اثر نوعی سندپژوهی بوده و در آن بیش از ۲۰۰ سند بررسی شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه اذعان کرد: اگر منابع اصلی در کتاب استفاده می‌شد و در کنار ترجمه فارسی قرار می‌گرفت، پژوهشگران دیگر نیز می‌توانستند با اسناد اصلی و شیوه ترجمه مواجه شده و حتی نسبت به بهبود ترجمه نیز اقدام کنند.

نوری پژوهشگر تاریخ معاصر سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران نیز طی سخنانی بیان کرد: ازجمله نکات قابل توجه در این کتاب، نگاه قدرت‌های دیگر درخصوص مشروطه در ایران و شیوه مواجهه افراد غیر ایرانی با مشروطه ایران است.

وی خاطرنشان کرد: در این کتاب از دو سالشماری هجری و مالی استفاده شده است که در کتاب، معیاری برای تبدیل وجود ندارد که بهتر بود هر دو تاریخ، در کتاب ذکر می‌شد. همچنین از دیگر نکات قابل توجه در کتاب، اشاره به برخی اصطلاحات است که توضیحی درباره آن‌ها ارائه نشده است.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات