بایدبرای این مردم خون دل بخوریم/مدیرانی که مانع حرکت انقلاب هستند

خبرگزاری مهر - گروه هنر- زهرا منصوری: درست در همین سال‌هایی که سینمای ایران به‌واسطه قهر مخاطبان سایه سنگین رکود حاکم بر گیشه‌ها را تجربه می‌کند و فرآیند عرضه محصولات نمایشی در آستانه ورود به دورانی تازه به‌واسطه فراگیر شدن بسترهای عرضه جدید در فضای مجازی قرار دارد، «سینمای کوتاه ایران» انگیزه بالایی برای یافتن مخاطبانی تازه برای خود دارد.

«فیلم کوتاه» یکی از محصولات بصری مهم و جریان‌ساز در دنیای جدید محسوب می‌شود و به همین دلیل دیگر به‌سختی می‌توان تولیدات این حوزه را نادیده گرفت.

به همین منظور سرویس هنر خبرگزاری مهر قصد دارد با سرفصل ثابت «هر هفته یک فیلم کوتاه در مهر» به معرفی بخشی از تولیدات «سینمای کوتاه ایران» در قالب گفتگو با عوامل این آثار بپردازد.

مجموعه فیلم کوتاه «آقامهدی زین‌الدین» که در قالب سه اپیزود سه دقیقه‌ای طراحی و تولید شده است، در سیزدهمین نوبت از سلسله نشست‌های خبرگزاری مهر به نمایش درآمد. مجموعه‌ای که پیش‌تر از تلویزیون روی آنتن رفته و در قالب یک اثر سه‌اپیزودی مستقل، در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران هم حضور داشته است.

«آقامهدی زین‌الدین» به کارگردانی سجاد معارفی و تهیه‌کنندگی فاطمه حسینی از محصولات مرکز بسیج سازمان صداوسیماست و سه روایت کوتاه از ویژگی‌های اخلاقی شهید مهدی زین‌الدین را به تصویر درآورده است.

به بهانه گفتگو درباره این فیلم کوتاه میزبان سجاد معارفی و فاطمه حسینی در خبرگزاری مهر بودیم و فرصتی فراهم شد تا فراتر از تجربه ساخت این مجموعه، از زبان و نگاه این زوج فیلمساز به آسیب‌شناسی جریان تصویرگری قهرمانان جنگ در آثار سینمایی و تلویزیونی بپردازیم.

ماحصل گفتگو صریح خبرگزاری مهر با کارگردان و تهیه‌کننده «آقامهدی زین‌الدین» را در ادامه می‌خوانید؛

* فیلم کوتاه «آقا مهدی زین‌الدین» تا امروز در چه بسترهایی عرضه و دیده شده است؟

سجاد معارفی: مجموعه سه اپیزودی این فیلم حدود پنج، شش ماه پیش یک دور کامل از تلویزیون پخش شده بود که مربوط به پیش از حضور آن در جشنواره فیلم کوتاه تهران می‌شود. چند روز پیش هم که سالگرد شهادت شهید زین‌الدین بود، از آنجایی که اثر دیگری درباره این شهید تولید نشده است، مجدد به دو صورت مجزا از هم و یکجا، روی آنتن رفت.

* اتفاقاً به نکته خوبی اشاره کردید. ما شهدای بسیاری داریم که چهره‌هایی بزرگ در تاریخ معاصر ما محسوب می‌شوند اما کمتر فیلمسازی سراغ آن‌ها می‌رود. از همین‌جا گفتگو را شروع کنیم که واقعاً موانع در این زمینه چیست؟

معارفی: من در این زمینه یک باور قبلی دارم و معتقدم این ماجرا یک سری دلایل نوشته دارد و یک سری دلایل نانوشته. یکی از دلایل نانوشته هم این است که قطع به یقین هر شهیدی که اراده کند، ما می‌توانیم درباره‌اش فیلم و یا اثری را تولید کنیم. قبل از هر چیز خود شهید باید بخواهد. زمانی که ما برای تولید همین کار اقدام کردیم، فیلمنامه سریالی درباره این شهید نوشته شده بود و تا مرحله پیش‌تولید هم پیش رفته بود. گروهی هم برای تولید فیلم سینمایی آن اقدام کرده بودند اما هیچکدام از این پروژه‌ها به سرانجام نمی‌رسید و همه کارها روی هوا مانده بود. خود ما هم که کار را شروع کردیم، همان ابتدا حدود ۶ ما در کارمان وقفه افتاد و کار به جایی رسید که خودم دست به دامان شهید شدم و از خودش خواستم که آبرویم را حفظ کند.

معارفی: قطع به یقین هر شهیدی که اراده کند، ما می‌توانیم درباره‌اش فیلم و یا اثری را تولید کنید. قبل از هر چیز خود شهید باید بخواهد. زمانی که ما برای تولید همین کار اقدام کردیم، فیلمنامه سریالی درباره این شهید نوشته شده بود و تا مرحله پیش‌تولید هم پیش رفته بود. گروهی هم برای تولید فیلم سینمایی آن اقدام کرده بودند اما هیچکدام از این پروژه‌ها به سرانجام نمی‌رسید * مشکل اصلی که باعث تأخیر در تولید شده بود، چه بود؟

معارفی: انتخاب بازیگر. همین بازیگری که در کار می‌بینید، شباهت بسیار زیادی به شهید زین‌الدین دارد اما گریم سنگینی روی او اجرا شده، واقعیت این است که شهید زین‌الدین آناتومی چهره به‌شدت سختی دارد. برای چهره‌ای مانند شهید همت می‌توانید به راحتی ۲۰ نفر را به خط کنید و با یک گریم سبک به چهره او برسید اما آناتومی چهره شهید زین‌الدین با فک روی به جلویی که داشت، کار را برای انتخاب بازیگر بسیار سخت کرده بود. همان ابتدا برای بازیگر فراخوان دادیم. چند نفر پاسخ دادند؟

فاطمه حسینی: بیش از ۱۰۰ نفر در پاسخ به فراخوان ما عکس فرستادند که از میان آن‌ها توانستیم ۴، ۵ نفر را انتخاب کنیم که از میان آن‌ها هم روی دو نفر توافق کردیم. اما وقتی گروه گریم آن‌ها را دیدند، از آنجایی که باید قطعه‌سازی روی چهره آن‌ها صورت می‌گرفت، گزینه‌های انتخابی ما را رد کردند! باردیگر مجبور شدیم فراخوان بدهیم و این بار هم به همان شکل با استقبال مواجه شدیم که در میان متقاضیان برخی بازیگران سینما و تلویزیون هم بودند. حتی از شهرهای مختلف متقاضیانی داشتیم و بازیگری که به‌عنوان گزینه نهایی انتخاب شد، از اهواز تصویرش را برای‌مان ارسال کرده بود. البته در زمان تولید محل سکونتش به کرج تغییر کرد و کار را برای تولید ما راحت‌تر کرد.

معارفی: جالب اینکه این فرد، در همان دور اول فراخوان ما هم عکس ارسال کرده بود و انتخاب نشده بود! در نوبت دوم اما گریمورهای ما او را انتخاب کردند.

* آن دلیل نانوشته‌ای که به آن اشاره کردید را پیش‌تر از برخی دیگر از فیلمسازانی که در حوزه مستند و یا داستانی تجربه کار درباره شهدا را داشته‌اند شنیده بودم. فارغ از این نکته در جهان فکری شما مهدی زین‌الدین چه جایگاهی داشت و چه شد که از میان شهدایی که می‌توانستید درباره آن‌ها کار کنید، سراغ او رفتید؛ صرفاً یک سفارش بود؟

معارفی: شاید خیلی از آدم‌ها به این جمله‌ای که می‌گویم اعتقادی نداشته باشند اما اعتقاد من این است و با صدای بلند می‌گویم که من باور دارم ما هرچه داریم از شهیدان است. باور به این مسئله خیلی هم ارتباط با این ندارد که یک نفر روشنفکر است یا حزب‌اللهی، گروهی هستند که فارغ از این مرزبندی‌ها، نسبت به شهیدان عرق دارند. فارغ از این نگاه و باور، من در زندگی کاری‌ام هم برکت کار کردن برای شهدا را به چشم دیده‌ام. اساساً ورق زندگی من، بعد از نماهنگی که در سالگرد حاج قاسم، با عنوان «قول مردانه» برای ایشان ساختم، برگشت. اصلاً روال زندگی ما بعد از ساخت این کار از این رو به آن رو شد.

* آن کار هم برای بسیج صداوسیما بود؟

معارفی: بله.

* اصراری به این همکاری با بسیج صداوسیما دارید؟

معارفی: بله و حتماً درباره‌اش صحبت می‌کنم. اتفاقاً بحث مهمی هم درباره آن دارم و در ادامه به آن خواهم پرداخت. خیلی مراکز بزرگ دیگر به من سفارش کار می‌دهند اما نمی‌پذیرم، بسیج اما برای هر پروژه‌ای دعوت کند، آن را می‌پذیرم. اما داشتم درباره نماهنگ حاج قاسم می‌گفتم که زندگی هر دو ما را تغییر داد و همه آدم‌هایی که در آن پروژه حضور داشتند، برکت آن را در زندگی شخصی خود دیدند. حتی با نگاه معامله‌گر و برای سود مادی هم اگر کسی سراغ شهدا بیاید، برکت آن را درک خواهد کرد. چه اعتقاد به این مسیر داشته باشی و چه نداشته باشی، این کار لاجرم برکتش را وارد زندگی تو می‌کند و این از بزرگی شهداست.

وقتی بحث پروژه شهدا در سازمان بسیج صداوسیما مطرح شد، آقای رحمتی رئیس این سازمان به من پیشنهاد داد که پروژه‌ای را در قالب خرده‌روایت‌هایی درباره شهدا کلید بزنیم. همان زمان هم شرط کردم که من اهل ساخت کارهایی که در آن‌ها شهید را مدام در حال نماز و حالات عرفانی و شعاری نشان می‌دهند، نیستم. شرطم را پذیرفتند و من هم ابتدا شهید ابراهیم هادی را برای کار انتخاب کردم که آن زمان هیچ کاری درباره‌اش تولید نشده بود. حتی بازیگر نقش ابراهیم هادی را هم پیدا کرده بودم اما آقای رحمتی گفت بیا روی مهدی زین‌الدین کار کنیم. می‌دانستیم مهدی زین‌الدین چقدر بزرگ است. شاید اگر الان به من بگویند دوست داری درباره کدام شهید کار بسازی بگویم شهید محمد بروجردی که به نظرم انسان بسیار عجیبی بود اما آن زمان داشتم روی پروژه ابراهیم هادی کار می‌کردم. تأکید آقای رحمتی اما شهید زین‌الدین بود.

سجاد معارفی