تامین نمک در زمان قاجار از معدن مامان

بی‌شک یکی از عناصر خوشمزه شدن غذا میزان نمک آن است. اما مطالعات مختلف نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد نمک نیز سبب احتباس آب در بدن و افزایش خطر بیماری‌هایی مانند آسیب کبدی، پرفشاری خون، سکته مغزی و بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود. از سوی دیگر کمبود آن نیز سبب کاهش فشارخون و گرفتگی ماهیچه‌ها می‌شود.

معادن نمک در زمان قاجار

جالب این جاست که در گذشته به‌راحتی امروز نمک در دسترس همه قرار نداشت. به‌عنوان نمونه در کتاب کارنامه خورش که در آن دستور غذاهای مختلف توسط نادرمیرزا شاهزاده قاجاری آمده است، در بخشی از آن می‌خوانیم: «در همه خورش‌های ترش و بریان‌ها و پختنی‌ها پلپل و نمک به ناچار باید، که بی پلپل و نمک بسی بی‌مزه است، پلپل را نیک نباید سابیدن که سوده آن جگر را خسته کند و مزیدن آن نیز نیکو نباشد.

نمک را هر چه نیکوتر سایند و نرم سازند، ستوده‌تر است. کان نمک در ایران زمین، به همه کشورها کان نمک باشد، جز مازندران و طبرستان و گیلان، نمک مازندران از دو سوی آرند. از دشت آرند ترکمانان و آن از کان و نمک سنگ است و بس نیکو، دیگر از سمنان آرند، از دریای نمک که به دشت جندق است. چون خشت برند و آن زبون است. و به رشت از آذرآبادگان برند، از کانی که مامان گویند که روستایی است از خلخال و این نمک در اسپیدی و مزه به جهان بی‌مانند است.

و به تبریز نیز دو گونه است: نخست به کانی بود که در سه فرسنگی شهر است و دیگر از دریای خنجست که به هشت فرسنگی بود. و گونه نخست نیکوست نه چون نمک مامان. سراویان (سراب) از دو کان نمک گیرند، نخست به کانی که به روستایی است که او را دوزدوزان (دوز به ترکی همان نمک است) گویند و دیگر به روستایی که آندرآب نامند. هر دو را از مرداب (مرداب در زبان عرب بحیره است که به معنای دریای کوچک است) گونه گیرند که چون باد وزد به کنار گرد آید. و هر دو زبون است و اندکی تلخ».

نکته قابل توجه این جاست که امروزه هم روستایی به نام ممان در میانه آذربایجان شرقی در جوار رودخانه قزل اوزن به عنوان یکی از مکان‌های غنی از معادن شناخته شده است. معدن نمک ممان رتبه اول را در استخراج سنگ نمک در کشور دارد و به‌جز مصارف داخلی، به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.

روستای ممان (مامان) یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان گرمه جنوبی بخش مرکزی شهرستان میانه واقع شده‌است.

بیشتر بخوانید:

• آیا در زعفرانیه، زعفران کشت می‌شد؟/ چند روایت متفاوت درباره نامگذاری محله اعیانی تهران؛ پای یک زد در میان است

۲۲۰ 46