مرحله سوم کارآزمایی یک داروی جدید برای درمان آلزایمر، تاثیر «نسبی» در کاهش توانایی‌های شناختی و کارکردی را نشان داده اما این تاثیر کوچک فقط در مراحل اولیه بیماری و با عوارض جانبی جدی همراه بوده است.

این دارو لکانِمب نام دارد و محصول شرکت داروسازی ژاپنی اِیزای و شرکت داروسازی آمریکایی بایوجن است.

گروه بزرگی از دانشمندان از دانشگاه‌های مختلف دنیا این کارآزمایی را با بودجه دو شرکت سازنده انجام دادند و نتایج آن در نشریه پزشکی نیوانگلند منتشر کردند.

در آلزایمر برخی پروتئین‌هایی که برای فعالیت مغز ضروری هستند، به دلیلی نامعلوم، به هم دیگر می‌چسبند و تجمع این توده‌های پروتئین در داخل و خارج سلول عصبی (نورون)‌، هم باعث تخریب و از بین رفتن نورون‌ها می‌شود و هم اختلال در ارتباطشان با همدیگر. با پیشرفت بیماری تجمع این پروتئین‌ها و در نتیجه مرگ نورون‌ها و قطع ارتباطشان بیشتر می‌شود. ایم بمرور باعث زوال توانایی‌های شناختی مثل حافظه و توانایی‌های حرکتی می‌شود.

یکی از مهمترین پروتئین‌هایی که تجمع و به هم چسبیدن غیرطبیعی‌اش در بین نورون‌ها، ضایعه در بافت مغز ایجاد می‌کند آمیلوئیدبتا نام دارد. این پروتئین خود محصول سوخت‌وساز پروتئینی است که فضای بین نورون‌ها را پر می‌کند. آمیلوئیدبتا دو نوع دارد، محلول و نامحلول.

لاکنمب همین آمیلوئیدبتای محلول را هدف می‌گیرد. این دارو یک پادتن (آنتی‌بادی) است از نوع ایمونوگلوبین جی انسانی‌شده که وریدی تزریق می‌شود. این دارو به توده آمیلوئیدبتا می‌چسبد و آن را نشان‌دار می‌کند تا سیستم ایمنی بتواند آن را ببیند و برای از بین بردنش وارد عمل شود.

در این کارآزمایی ۱۷۹۵ نفر شرکت کردند و در طول ۱۸ ماه نیمی دارو دریافت کردند و نیم دیگر دارونما. پژوهشگران با تصویربرداری پزشکی از مغز و مصاحبه‌های ارزیابی روش‌مند پیشرفت آلزایمر، نتایج را بررسی کردند:

«لکانمب نشانگرهای آمیلوئید را در مراحل اولیه آلزایمر کاهش داد و باعث کاهش نسبی زوال معیارهای شناحتی و کارکردی در قیاس با دارونما در طول ۱۸ ماه شد اما با عوارض ناخواسته همراه بود. برای تعیین کارایی و بی‌ضرر بودن لکانمب در مراحل اولیه آلزایمر، به کارآزمایی‌های طولانی‌تری نیاز هست.»

بااینحال نتایج این پژوهش با استقبال برخی نهادها و دانشمندان همراه شده است. انجمن آلزایمر بریتانیا آن را «تاثیرگذار» خواند و پروفسور جان هاردی، یکی از کسانی که سی سال پیش هدف قرار دادن آمیلوئید را برای درمان آلزایمر پیشنهاد کرد، آن را «تاریخی» دانست و گفت «داریم شروع درمان‌های آلزایمر را می‌بینیم.»

مسئله این است که آلزایمر هر چه بیشتر شیوع پیدا می‌کند اما هنوز هیچ درمانی ندارد. داروهایی که تجویز می‌شوند برای کاهش علائم هستند و در سیر بیماری تاثیری ندارند. در حال حاضر در دنیا حدود ۵۵ میلیون نفر آلزایمر دارند و پیش‌بینی شده که تعدادشان تا سال ۲۰۵۰ به ۱۳۹ میلیون نفر برسد.

متخصصان درباره این دارو اختلاف نظر دارند. کارایی دارو در یک ارزیابی ۱۸ امتیازی، ۰/۴۵ امتیاز بوده و عوارضی مثل خونریزی مغزی و تورم مغز داشته است. علاوه بر این روشن نیست در ماه‌های آینده این درمان چه تاثیری خواهد داشت.

اما داروی دیگری هم نیست، از این رو برخی متخصصان می‌گویند حتی اگر تاثیر این دارو اندک باشد بهتر از هیچ است و اینکه می‌توان امیدوار بود داروهای بعدی کارایی بیشتر و عوارض کمتر داشته باشند.

یک دلیل دیگر این است که در آلزایمر فقط تجمع توده‌های آمیلوئیدبتا در خارج سلول عصبی عامل بیماری نیست. یک پروتئین دیگر به نام تائو هم در داخل سلول به دلیلی نامعلوم شروع به چسبیدن به هم می‌کند که باعث تخریب نورون می‌شود.

در این فرآیند هم سیستم ایمنی و واکنش‌های التهابی آن نقش دارد و چون لکانمب در واقع نوعی ایمنی‌درمانی است، می‌تواند راه را برای هدف قرار دادن توده‌های تائو در داخل نورون هم باز کند.

سازمان غذا و داروی آمریکا در حال بررسی این است که مجوز استفاده وسیعتر از لکانمب را بدهد. شرکت‌های سازنده، ایزای و بایوجن، قصد دارند سال آینده در کشورهای دیگر هم درخواست مجوز کنند.

تاکنون بیش از ۱۰۰ داروی آلزایمر بی‌فایده از کار درآمده‌اند. آدوکانوماب پارسال در آمریکا مجوز استفاده گرفت اما بسیاری در مورد کارایی آن هم تردید دارند.

مرحله سوم کارآزمایی یک داروی جدید برای درمان آلزایمر، تاثیر «نسبی» در کاهش توانایی‌های شناختی و کارکردی را نشان داده اما این تاثیر کوچک فقط در مراحل اولیه بیماری و با عوارض جانبی جدی همراه بوده است.

این دارو لکانِمب نام دارد و محصول شرکت داروسازی ژاپنی اِیزای و شرکت داروسازی آمریکایی بایوجن است.

گروه بزرگی از دانشمندان از دانشگاه‌های مختلف دنیا این کارآزمایی را با بودجه دو شرکت سازنده انجام دادند و نتایج آن در نشریه پزشکی نیوانگلند منتشر کردند.

در آلزایمر برخی پروتئین‌هایی که برای فعالیت مغز ضروری هستند، به دلیلی نامعلوم، به هم دیگر می‌چسبند و تجمع این توده‌های پروتئین در داخل و خارج سلول عصبی (نورون)‌، هم باعث تخریب و از بین رفتن نورون‌ها می‌شود و هم اختلال در ارتباطشان با همدیگر. با پیشرفت بیماری تجمع این پروتئین‌ها و در نتیجه مرگ نورون‌ها و قطع ارتباطشان بیشتر می‌شود. ایم بمرور باعث زوال توانایی‌های شناختی مثل حافظه و توانایی‌های حرکتی می‌شود.

یکی از مهمترین پروتئین‌هایی که تجمع و به هم چسبیدن غیرطبیعی‌اش در بین نورون‌ها، ضایعه در بافت مغز ایجاد می‌کند آمیلوئیدبتا نام دارد. این پروتئین خود محصول سوخت‌وساز پروتئینی است که فضای بین نورون‌ها را پر می‌کند. آمیلوئیدبتا دو نوع دارد، محلول و نامحلول.

لاکنمب همین آمیلوئیدبتای محلول را هدف می‌گیرد. این دارو یک پادتن (آنتی‌بادی) است از نوع ایمونوگلوبین جی انسانی‌شده که وریدی تزریق می‌شود. این دارو به توده آمیلوئیدبتا می‌چسبد و آن را نشان‌دار می‌کند تا سیستم ایمنی بتواند آن را ببیند و برای از بین بردنش وارد عمل شود.

در این کارآزمایی ۱۷۹۵ نفر شرکت کردند و در طول ۱۸ ماه نیمی دارو دریافت کردند و نیم دیگر دارونما. پژوهشگران با تصویربرداری پزشکی از مغز و مصاحبه‌های ارزیابی روش‌مند پیشرفت آلزایمر، نتایج را بررسی کردند:

«لکانمب نشانگرهای آمیلوئید را در مراحل اولیه آلزایمر کاهش داد و باعث کاهش نسبی زوال معیارهای شناحتی و کارکردی در قیاس با دارونما در طول ۱۸ ماه شد اما با عوارض ناخواسته همراه بود. برای تعیین کارایی و بی‌ضرر بودن لکانمب در مراحل اولیه آلزایمر، به کارآزمایی‌های طولانی‌تری نیاز هست.»

بااینحال نتایج این پژوهش با استقبال برخی نهادها و دانشمندان همراه شده است. انجمن آلزایمر بریتانیا آن را «تاثیرگذار» خواند و پروفسور جان هاردی، یکی از کسانی که سی سال پیش هدف قرار دادن آمیلوئید را برای درمان آلزایمر پیشنهاد کرد، آن را «تاریخی» دانست و گفت «داریم شروع درمان‌های آلزایمر را می‌بینیم.»

مسئله این است که آلزایمر هر چه بیشتر شیوع پیدا می‌کند اما هنوز هیچ درمانی ندارد. داروهایی که تجویز می‌شوند برای کاهش علائم هستند و در سیر بیماری تاثیری ندارند. در حال حاضر در دنیا حدود ۵۵ میلیون نفر آلزایمر دارند و پیش‌بینی شده که تعدادشان تا سال ۲۰۵۰ به ۱۳۹ میلیون نفر برسد.

متخصصان درباره این دارو اختلاف نظر دارند. کارایی دارو در یک ارزیابی ۱۸ امتیازی، ۰/۴۵ امتیاز بوده و عوارضی مثل خونریزی مغزی و تورم مغز داشته است. علاوه بر این روشن نیست در ماه‌های آینده این درمان چه تاثیری خواهد داشت.

اما داروی دیگری هم نیست، از این رو برخی متخصصان می‌گویند حتی اگر تاثیر این دارو اندک باشد بهتر از هیچ است و اینکه می‌توان امیدوار بود داروهای بعدی کارایی بیشتر و عوارض کمتر داشته باشند.

یک دلیل دیگر این است که در آلزایمر فقط تجمع توده‌های آمیلوئیدبتا در خارج سلول عصبی عامل بیماری نیست. یک پروتئین دیگر به نام تائو هم در داخل سلول به دلیلی نامعلوم شروع به چسبیدن به هم می‌کند که باعث تخریب نورون می‌شود.

در این فرآیند هم سیستم ایمنی و واکنش‌های التهابی آن نقش دارد و چون لکانمب در واقع نوعی ایمنی‌درمانی است، می‌تواند راه را برای هدف قرار دادن توده‌های تائو در داخل نورون هم باز کند.

سازمان غذا و داروی آمریکا در حال بررسی این است که مجوز استفاده وسیعتر از لکانمب را بدهد. شرکت‌های سازنده، ایزای و بایوجن، قصد دارند سال آینده در کشورهای دیگر هم درخواست مجوز کنند.

تاکنون بیش از ۱۰۰ داروی آلزایمر بی‌فایده از کار درآمده‌اند. آدوکانوماب پارسال در آمریکا مجوز استفاده گرفت اما بسیاری در مورد کارایی آن هم تردید دارند.