از رشد اقتصادی ناملموس تا چشم انداز اقتصاد کشور که روشن نیست

در حالی علی بهادری جهرمی، میانگین نرخ رشد اقتصادی را در یک سال گذشته نزدیک به ۵ درصد اعلام کرده است که آخرین تصویر از اقتصاد ایران در ۱۴۰۱ نشانگر رشد اقتصادی مثبت برای چندمین فصل متوالی است اما هنوز حجم حقیقی اقتصاد ایران با سال‌های قبل از دوران تحریم فاصله معناداری دارد. از سوی دیگر، کارشناسان می‌گویند تداوم رشد اقتصادی مستلزم سرمایه‌گذاری‌های جدید و خروج تجهیزات فرسوده از چرخه اقتصادی است، در غیر این‌صورت کشور به سمت فقر می‌رود. برآورد خط فقر ۳۲ میلیون تومانی برای خانوار دو نفره تهرانی نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در مسیر دوم قرار گرفته است.

چرا رشد اقتصادی ملموس نبوده است؟!

به‌تازگی سخنگوی دولت با اشاره به اینکه وقتی رشد اقتصادی در ۱۰ سال گذشته صفر بوده، یعنی چرخ اقتصادی ما نچرخیده است، در یک برنامه تلویزیونی گفت: الان میانگین رشد اقتصادی در یک سال گذشته حدود پنج درصد بوده است.

بهادری جهرمی در پاسخ به این پرسش که چرا این رشد اقتصادی ملموس نبوده است، نیز پاسخ داد که چون رشد به مدت ۱۰ سال صفر بوده و اگر تنها یک سال چرخ اقتصادی بچرخد، این مدت زمان جبران نمی‌شود. برای تحقق این امر هم باید سرعت مضاعف شود و هم زمان بیشتری می‌خواهد.وی این دوره را بر اساس سند تحول، چهار سال اعلام کرد.

ضعیف‌ترین عملکرد اقتصاد در دهه ۹۰

در سخنان اخیر سخنگوی دولت به دهه ۹۰ اشاره شده که به گواه برخی اقتصاددانان این دهه؛ دهه رکود اقتصاد ایران است. کافی است نگاهی به آمارهای اقتصاد کلان در این دوره بیاندازیم و پی به این موضوع ببریم که در این دهه یکی از ضعیف‌ترین عملکردهای اقتصادی به ثبت رسیده است. درآمد سرانه به‌عنوان مهم‌ترین شاخص رفاه از ۷.۴ میلیون تومان در ابتدای دهه به ۴.۷ میلیون تومان در پایان این دهه رسیده است. میزان تشکیل سرمایه از ۱۷۱ هزار میلیارد تومان در سال ۹۰ به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان در پاسان سال ۹۹ رسیده است. در این دهه نرخ تورم حدود ۴۰ درصد بوده، این در حالیست که تنها در دهه ۷۰ این شاخص به بالای ۴۰ درصد رسیده بود. میانگین رشد اقتصادی در دوره رکود اقتصادی تقریبا صفر بوده است. این رقم در دهه ۸۰ حدود پنج درصد بود.

تصویر اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۱

حالا آخرین داده‌های آماری از سال ۱۴۰۱ چه تصویری از اقتصاد ایران را به نمایش می‌گذارند؟ بر اساس داده‌های موجود، نرخ رشد اقتصادی ایران در بهاری که گذشت، ۳.۸ درصد برآورد شد. رشد اقتصادی بدون در نظر گرفتن نفت، حدود نیم درصد بالاتر از رشد اقتصادی کل بوده و علت آن هم افت شدید نرخ رشد بخش نفت در بهار ۱۴۰۱ نسبت به بهار ۱۴۰۰ بوده است. اما با اینکه رشد اقتصادی کشور برای چندمین فصل متوالی مثبت بوده، هنوز فاصله معناداری با دوران قبل از تحریم دارد.

واکنش‌ها به نرخ رشد اقتصادی بالا گرفت

اعلام نرخ رشد ۵ درصدی برای اقتصاد ایران با واکنش‌های زیادی به‌ویژه در فضای مجازی همراه بوده است. یکی از اشخاص شاخصی که به این موضوع واکنش نشان داده، حسین سلاح‌ورزی- عضو اتاق بازرگانی ایران است. وی با شوخی رسانه‌ای خواندن رشد اقتصادی ناملموس با انتشار توئیتی پیشنهاد داده پیرو ابداع واژه «رشد اقتصادی ناملموس» در حوزه اقتصاد کلان، واژه‌هایی همچون تجارت خارجی نامحسوس، اشتغال ناپیدا، تورم ناجور، بیکاری ناخواسته، توسعه نانوشته و سیاستگذاری نامانوس به دانشنامه دولتمردان اضافه شود.

تداوم رشد اقتصادی مستلزم چیست؟

پیشتر هم جهرمی با انتشار توئیتی با اشاره به اینکه نرخ رشد اقتصادی (بدون نفت) در سه ماهه سوم سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال گذشته معادل ۵.۸ درصد بوده است. نوشته بود: «دستاوردهای اقتصادی به تدریج خود را نشان می‌دهند. با این روند چشم‌انداز رشد اقتصادی کشور کاملا روشن و امیدآفرین است.»

با وجود اینکه جهرمی، چشم‌انداز رشد اقتصادی کشور کاملا روشن و امیدآفرین خوانده اما اقتصاددانان بر این باورند که تداوم رشد اقتصادی نیازمند سرمایه‌گذاری‌های جدید و خروج تجهیزات فرسوده از چرخه اقتصادی است. در غیر اینصورت، کشور به سمت فقر می‌رود. پیشتر، وحید محمودی- اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران- خط فقر یک خانوار دو نفره تهرانی را ۳۲ میلیون تومان تخمین زده بود که مهر تاییدی است بر گفته‌های بالا.

تیغ قطعی اینترنت بر گلوی کسب و کارها

همچنین، مسیری که اکثر کسب و کارها بعد از قطعی اینترنت در آن قرار گرفته‌اند، چشم‌انداز ترسیم شده توسط بهادرمی جهرمی را به زیر سوال می‌برد.

محسن عامری- رئیس مرکز بهبود محیط کسب‌وکار اتاق ایران- اخیرا گفته محدودیت دو ماهه اینترنت بیش از ۱۵۰ هزار ملیارد تومان به کسب و کارها آسیب زده است.

دیگر آمارها هم نشان می‌دهند که ۴۷ درصد شرکت‌ها بیش از ۵۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند. ۴۱ درصد بین ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را از دست داده‌اند. ۳۵هزار میلیارد تومان محدودیت اینترنت به اقتصاد حوزه فناوری اطلاعات و ۴۵ هزار میلیارد تومان به کسب و کارهای سایر حوزه‌ها خسارت وارد کرده است. ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان روزانه به هر کسب و کار ضرر وارد شده است.

در عین حال، فعالان اقتصادی بسته‌های حمایتی دولت را مشابه کمک‌های دوره کرونا می‌دانند که عملا دردی از آنها دوا نکرد و چون نوش‌دارویی بعد از مرگ سهراب بود. حالا هم نگرانی آنها بالا گرفته؛ موضوعی که در نهایت به افت رشد اقتصادی ختم خواهد شد.

بیشتر بخوانید:

• آیا تورم تا اسفندماه به ۵۰ درصد می‌رسد؟

۲۱۷ ۴۶