دریافت ۲ جایزه بوکر امسال توسط نویسندگان جنوب آسیا به چه معناست؟

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از گاردین، در ماه اکتبر «هفت قمر مآلی آلمیدا» نوشته شیهان کاروناتیلاکا جایزه بوکر ۲۰۲۲ ر به خانه برد و چند ماه جلوتر گیتانجالی شری نویسنده هندی و دیزی راکول مترجم آمریکایی وی برنده جایزه بوکر بین‌المللی سال برای «مقبره شن» شدند. این کتاب از هندی ترجمه شده و اولین کتاب از جنوب آسیا بود که جایزه ۵۰ هزار پوندی ترجمه را دریافت می‌کرد. برنده شدن نویسندگانی از جنوب آسیا هر دو برای بوکر در یک سال، واقعاً غیرمنتظره بود.

البته همان طور که راکول می‌گوید این انتخاب می‌تواند گاهی تصادفی باشد، اما «ماناسی سوبرامانیام» ناشر کتاب‌های کاروناتیلاکا و شری فکر می‌کند چیزی بزرگ‌تر در حال رخ دادن است و روایت ادبی گسترده‌تر در قالب‌بندی مجدد در جنوب آسیا در حال رخ دادن است. وی معتقد است نوشته‌هایی از نویسندگان خارج از مرزهای خود، ناشران مستقل ریسک‌پذیر، تغییر نگاه قدیمی و مترجمانی که به دنبال پروژه‌های جدید هستند، به رسیدن به لحظه کنونی کمک کرده‌اند.

Tilted Axis ناشر «مقبره شن» سال ۲۰۱۵ شروع به کار کرده و بیشتر به نشر آثار نویسندگان آسیایی می‌پردازد. این ناشر امسال در بخش جایزه بوکر بین‌المللی با ۳ عنوان حضور داشت.

راکول امیدوار است موفقیت‌های اخیر این ناشر ناشران دیگر را ترغیب کند تا در تعصب‌های خود در گزیدن آثار نویسندگان آسیایی و رنگین پوست تجدیدنظر کنند؛ ضمن اینکه معتقد است برخی از مترجمان مدت‌هاست تلاشی هماهنگ را برای معرفی گوهرهای ادبی جنوب آسیا در فراسوی شبه‌قاره آغاز کرده‌اند.

هر دو کتاب برنده بوکر و بوکر بین‌المللی امسال، به موضوع‌های سختی پرداخته‌اند و جنگ داخلی موضوع اصلی آنها بوده اما با طنز و صداقتی تازه از شیوه‌های کلیشه‌ای داستان‌گویی درباره این مناطق و تاریخچه آنها خودداری کرده‌اند.

این موفقیت‌ها به دست نمی‌آمد اگر مایکل اونداتجه تنها نویسنده سریلانکایی که سال ۱۹۹۲ با «بیمار انگلیسی» برنده بوکر شد، این موفقیت را کسب نمی‌کرد. او با جایزه خود جایزه سالانه «گراتین» را برای بهترین اثر ادبی به زبان انگلیسی که توسط یکی از نویسندگان سریلانکایی نوشته شده باشد، به راه انداخت.

اولین رمان کاروناتیلاکا با عنوان «چینی‌» در سال ۲۰۰۸ به صورت دست نویس جایزه «گراتین» را برد، با این حال او نتوانست ناشری پیدا کند و در نهایت سال ۲۰۱۰ کتابش را خودش منتشر کرد. یک سال بعد، پنگوئن هند کتاب را انتخاب کرد و «وینتیج» سال ۲۰۱۲ کتاب را در بریتانیا منتشر کرد. «چینی» در نهایت برنده جایزه معتبر DSC برای ادبیات جنوب آسیا شد، و در همان سال، جایزه کتاب کشورهای مشترک‌المنافع را به دست آورد. «هفت قمر مآلی آلمیدا» تقریباً یک دهه بعد در هند با عنوان «چت با مردگان» منتشر شد، اما بار دیگر، کاروناتیلاکا برای یافتن ناشر بین المللی تلاش کرد و آن را برای دوست ویراستار خود ناتانیا جانس - یکی دیگر از هموطنان سریلانکایی- فرستاد که مدیر Sort of Books بود.

اما امسال نویسندگان داستان‌نویس جنوب آسیا در خارج از کشور هم به فهرست جایزه ملی کتاب ۲۰۲۲ راه یافتند و سارا کامنتام ماتیوس برای اولین بار نامزد جایزه کتاب آمریکا شد. در فهرست اولیه امسال نه یک، نه دو، بلکه سه نویسنده از جنوب آسیا جای داشتند. جمیل جان کوچای برای «شکار حاجی هوتک» درباره افغانستان و فاطمه اصغر برای «وقتی خواهر بودیم» دیگر نامزدهای این فهرست بودند.

ماتیوس که با کوچی به فهرست نهایی جایزه کتاب ملی آمریکا راه یافت این را یک موفقیت جهانی برای ادبیات جنوب آسیا می‌داند و می‌گوید این پیام به نویسندگان فرستاده می‌شود که سنت‌های خلاقانه و داستان‌های ما مهم هستند.

کتاب‌های برنده جوایز خارجی بلافاصله در هند و آسیا هم به یک پدیده بدل می‌شوند هر چند «مقبره شن» هنوز هیچ جایزه هندی را دریافت نکرده است.

آیا پیروزی ۲ بوکر بر نویسندگان جنوب آسیا تأثیری دومینویی خواهد داشت؟ در هر حال این واقعیت هم همچنان وجود دارد که ناشران و ویراستاران کمی در غرب آثار نویسندگان جنوب آسیا را مطالعه و منتشر می‌کنند. در عین حال تاریخچه پیچیده استعماری کشورهای جنوب آسیا موجب درک نادرست از فضاهای ادبی چندزبانه غنی منطقه توسط ناشران می‌شود.

انتشار کتاب یک تجارت است و با اهدای جوایز سیاست و اخلاق ارایه شده در کتاب مورد توجه قرار می‌گیرد. همیشه باید به حاشیه هم نظر داشت - به کار مطبوعات مستقل، به ترجمه‌ها، به صداهای محروم - و به تقویت این داستان‌ها و دیدگاه‌ها همت گماشت. یک سال استثنایی و فوق‌العاده در کسب جوایز ادبی نمی‌تواند سال‌ها بی‌توجهی را برطرف کند. همانطور که سوبرامانیام می‌گوید: برای رساندن ما به اینجا زمان زیادی لازم بود و باز اگر نگوییم بیشتر، حداقل همان اندازه طول می‌کشد تا جلوتر برویم.

تغییر پایدار به این معنی است که انتشارات بزرگ غربی با تمام وجود و آگاهانه از نویسندگی و ترجمه در جنوب آسیا استقبال کنند. طرح جایزه جدید PEN انگلیسی برای پشتیبانی از ترجمه‌ها یک نمونه است، که به تازگی با تمرکز بر زبان‌های هندی برگزار شد.