تاریخ تفکرات زیبایی‌شناسی از افلاطون تا هیدگر به روایت بابک احمدی

به گزارش خبرنگار مهر، چهلمین چاپ کتاب «حقیقت و زیبایی؛ درس‌های فلسفه هنر» نوشته بابک احمدی با شمارگان هزار نسخه، ۵۹۸ صفحه و بهای ۲۳۰ هزار تومان توسط نشر مرکز منتشر شد. چاپ پیشین (۳۹) این کتاب سال گذشته (۱۴۰۰) با شمارگان هزار نسخه و بهای ۱۷۹ هزار تومان منتشر شده بود. نخستین چاپ این کتاب در سال ۱۳۷۴ با شمارگان دو هزار نسخه، ۵۹۲ صفحه و قیمت ۱,۸۰۰ تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفت.

این کتاب نخستین کتاب تألیفی توسط اندیشمندان ایرانی است که در آن به صورتی روشمند و آکادمیک زیبایی شناسی و تاریخ اندیشه‌ها در حوزه فلسفه هنر به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم فلسفه‌های مضاف، می‌پردازد. نویسنده در این کتاب در ۱۳ فصل و ۲۶ درس با روشی جدید مهم‌ترین مسائل زیبایی شناسی و فلسفه هنر را به مخاطبان آموزش می‌دهد.

فصل نخست به بیان روش‌کاری و شرح مقولات و مفاهیم مورد بحث در این کتاب اختصاص دارد. در فصل دوم با عنوان «دشواری‌های تعریف زیبایی» زیبایی و مفاهیم وابسته به آن در رساله‌های افلاطون، ارسطو و در ادامه فلوطین، ادموند برک و کانت، توضیح و شرح شده‌است. احمدی در فصل سوم با عنوان «هنر و روح دوران» به فلسفه هنر و فلسفه تاریخ هنر از دیدگاه هگل پرداخته‌است. فصل چهارم «از نگاه هنرمند» نام دارد و در آن مقام هنرمند از دیدگاه رمانتیک‌های آلمانی، شلینگ، شوپنهاور و نیچه، بررسی شده است.

نویسنده در فصل پنجم با عنوان «زمینه اجتماعی اثر هنر» به بیان دیدگاه‌های مارکس، انگلس، گئورگ لوکاچ و آنتونیو گرامشی درباره زمینه‌های اجتماعی هنر پرداخته است. «هنر و مدرنیته» نیز عنوان فصل ششم کتاب است و در آن مدرنیسم از منظر تئودور آدورنو، نقد این اندیشمند از زیبایی شناسی و دیدگاه‌های زیبایی‌شناختی والتر بنیامین و برتولت برشت، بررسی و تحلیل شده است.

احمدی در فصل هفتم کتاب با عنوان «از بیانگری تا شکل» با توضیح مفهوم «بیانگری در هنر» به بیان نظریات «بندتو کروچه» و «رابین جرج کالینگوود» در این باره پرداخته و در ادامه به بیان «نماد و بیانگری» از دیدگاه ارنست کاسیرر و همچنین دیدگاه‌های زیبایی‌شناختی ویتگنشتاین پرداخته است. در فصل هشتم کتاب با عنوان «ساختار اثر هنری» دیدگاه‌های فرمالیست‌های روس و ساختارگرایان درباره هنر و نقد هنری و ادبی بررسی شده و در فصل نهم نیز با نام «ناخودآگاهی و هنر» دیدگاه‌های فروید و یونگ و همچنین زیبایی‌شناسی از منظر سوررئالیست‌ها تشریح شده است.

«تأویل و دریافت مخاطب» عنوان فصل دهم کتاب است که در آن ضمن بحث‌هایی پیرامون میزان اثرپذیری مخاطب، ریشه‌های «زیبایی شناسی دریافت» و دیدگاه‌های یاس و آیزر و همچنین تأویل از منظر گادامر و پل ریکور، برای مخاطب باز شده‌است. فصل یازدهم کتاب به بحث و بررسی پیرامون شیوه‌های برخورد با اثر هنری و دیدگاه‌های مارشال مک‌لوهان و ژان بودریار در این حوزه اختصاص دارد. «معمای معنا» نیز عنوان فصل دوازدهم کتاب است و در آن نسبت حقیقت و هنر از منظر ژاک دریدا و مفهوم «متافیزیک حضور» این اندیشمند تحلیل شده است. و در نهایت فصل آخر کتاب نیز با عنوان «راز اثر هنری» دیدگاه‌های مارتین هیدگر، فیلسوف شهیر آلمانی تحلیل و شرح شده‌است. بحث هیدگر از گوهر شعر و نظرش درباره شعر هولدرلین، شاعر آلمانی نیز دیگر مبحث این فصل است.

هرچند که پس از این کتاب نیز عمده آثار هایدگر بویژه کتاب مهم او در زمینه زیبایی شناسی با عنوان «سرآغاز کار هنری» منتشر شد و کتاب‌ها و تک نگاری‌های متعددی نیز در موضوع منظومه فکری هایدگر در دسترس مخاطبان قرار گرفت، اما بازهم تحلیل احمدی اهمیت خود را از دست نداده است. به طور کل این کتاب زمانی منتشر شد که منابع چندانی حتی درباره زندگی و هندسه فکری اندیشمندانی که نظریات زیباشناسانه‌شان در این کتاب مطرح شده، منتشر نشده بود. البته در این دو دهه اخیر که نهضتی در ترجمه آثار اندیشمندان غربی رخ داده، هنوز هم کتاب «حقیقت و زیبایی» اهمیت خود را از دست نداده است.