آمار دقیقی از فروش اسباب بازی در ایران وجود ندارد

آیدین مهدی زاده تهرانی رییس دبیرخانه شورای نظارت بر طراحی، ساخت و توزیع اسباب‌بازی کانون پرورش فکری گفت: متاسفانه تاکنون برای تخمین این عدد یعنی میزان فروش اسباب بازی در کشور آمار درستی وجود ندارد و تمام آمار‌های مطرح شده غیرواقعی و غیردقیق هستند که این موضوع غیر از ضعف موجود در آمارگیری می‌تواند به دلایلی، چون مرز بین مفهوم اسباب بازی با مفاهیم نزدیک به آن مثل سرگرمی‌های رایانه‌ای و کنسول‌ها، سیسمونی، کتاب و نوشت‌افزار و حتی لوازم ورزشی و.. باشد که بسیار نامشخص و گاهی غیرقابل تشخیص است.

به گفته مهدی زاده تهرانی، سن استفاده از اسباب‌بازی مشخص و دقیق نیست و مختص کودکان یا نوجوانان نیست و فروش اسباب‌بازی نیز تا سنین کهنسالی نیز ممکن است اتفاق بیفتد لذا محاسبه سرانه آن هم موضوع دقیقی نخواهد بود که فقط بخواهیم جمعیت کودک و نوجوان را مدنظر قرار بدهیم.

او می‌گوید: با توجه به جهش تولیدی که در ۵ سال اخیر رخ داده است و رویکرد‌های نویی که به موضوع اسباب‌بازی وجود دارد این آمار هر لحظه دستخوش تغییر خواهد شد.

به گفته مهدی زاده، بر این اساس آمار فروش اسباب بازی در ایران و میزان آن عدد دقیقی نخواهد بود حتی اگر آمارگیری دقیقی در این خصوص انجام شده باشد. اما در آخرین جشنواره ملی اسباب بازی آمار کلی از مخاطبین تهیه شد که میزان خرید اسباب بازی را در خانواده‌ها (عموما سه یا چهارنفره) در یکسال چیزی در حدود یک میلیون تومان برای هر کودک تخمین می‌زد.

مهدی زاده گفت: با توجه به اینکه جامعه آماری آن پژوهش مخاطبان جشنواره در تهران بودند اگر بخواهیم این عدد را به عموم مردم و به صورت سرانه تعمیم بدهیم بازهم به صورت غیردقیق چیزی در حدود سیصدهزارتومان برای هر نفر خواهد بود که باتوجه به گرانی دلار آنرا در حدود ۱۰ تا ۲۰ دلار به ازای هر نفر میتوان تخمین زد.

او می‌گوید: گردش مالی و ارزش بازار اسباب بازی در ایران در وبگاه‌های آماری در جهان در حدود صد میلیون دلار در سال گذشته تخمین زده شده است که آن هم عدد دقیقی نیست، ولی به طور کلی انتظار می‌رود با توجه به اینکه ایران یکصدم جمعیت دنیا را در خود جای داده بنابراین یکصدم گردش جهانی آنرا نیز به خود اختصاص دهد. این میزان به صورت جهانی بیش از یک میلیارد دلار در سال تخمین زده شده است.

مهدی زاده گفت: از سوی دیگر با توجه به جهش استقبال از جشنواره و نمایشگاه‌های فروش اسباب بازی در دو سال گذشته و مشاهده خیل جمعیتی که از این نمایشگاه‌ها دیدن می‌کنند می‌توان به طور کلی به آینده این صنعت در کشور و اقبال عمومی آن امیدوار بود.

وی افزود: نظام مسائل و چالش‌های صنعت اسباب‌بازی در ایران نظام چندوجهی و پیچیده است از آن جهت که این صنعت خود صنعتی چندوجهی است، اما از یک سو مسائل فرهنگی و از یک سو مسائل اقتصادی، از یک سو مسائل حقوقی و از یک سو مسائل دانشی و فناورانه چالش‌هایی هستند که صنعت اسباب بازی در ایران با آن رو به رو است.

مهدی زاده گفت: اگر بخواهم به طور خلاصه به چهار چالش اصلی این صنعت در حال حاضر اشاره کنم باید بگویم که ضعف بسیار زیاد اطلاعاتی و دانشی که ضعف پاسخ من در خصوص آمار فروش اسباب بازی در ایران از همین موضوع نشات می‌گیرد، علیرغم تلاش بسیار در این سال‌ها تا کنون هیچ رشته دانشگاهی این صنعت را حمایت نمی‌کند و در هیچ داده آماری و اقتصادی موضوع اسباب بازی نگنجیده است. این موضوع باعث شده که کمترین اطلاعات و حتی اشتباه‌ترین آن‌ها مهم‌ترین داده‌ها باشد که به طرز خطرناکی گاهی مبنای تصمیم گیری کلان نیز بوده است.

او می‌گوید: ضعف رسمیت واحد‌های صنفی و عدم وجود صنف تخصصی در اتاق اصناف و وزارت صمت، هرچند که در حال حاضر اقدامات بسیار امیدوارکننده‌ای در این خصوص تحت عنوان صنایع خلاق در وزارت صمت و معاونت علمی ریاست جمهوری برای ساماندهی این واحد‌ها در حال وقوع است، اما هنوز بسیاری از واحد‌های تولیدی و خدماتی صنعتی اسباب بازی به صورت زیرزمینی فعالیت می‌کنند.

به گفته مهدی زاده عدم شناخت مردم و ضعف فرهنگ استفاده از اسباب بازی و جایگاه آن در بدنه آموزش و پرورش کشور بازهم علیرغم اقداماتی که در سال‌های گذشته برای فرهنگ سازی و ورود بازی و اسباب بازی به مدارس و منازل شده است هنوز هم بسیاری اسباب بازی را یک کالای تجملی (لوکس) می‌شناسند و منتظر هستند که از سوی اعضای خانواده به صورت کادو آن را دریافت کنند. خرید اسباب بازی باید بخشی از خرید هفتگی مردم باشد. 

دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی گفت: نبود شبکه توزیع نظارت شده و عادلانه و به روز در این صنعت بسیاری از تولیدکنندگان هنوز هم بعد از کوشش‌های بسیار محصولات خود را پس از تولید معدوم می‌کنند و نمی‌توانند در بازار عرضه کنند. بخشی از این موضوع به خاطر عدم شناخت تولیدکننده از بازار فروش و تولید محصولاتی است که در بازار فروش نمی‌روند و بخشی دیگر حاصل عدم توانایی شبکه‌های فروش موجود این محصولات است که هر دو به خاطر به روز نبودن و انقطاع از بازار مصرف است.   وی افزود: در حال حاضر معاونت صنایع عمومی وزارت صمت در حال رایزنی و امکان سنجی این موضوع است که تا چه میزان مناطق ویژه اقتصادی می‌تواند به این صنعت کمک کنند، تمرکز بیش از دو سوم تولیدکنندگان اسباب بازی در تهران و دوری تهران از این مناطق شاید مهمترین عامل عدم حضور صنعت اسباب بازی از مناطق ویژه اقتصادی باشد.

او می‌گوید: از سوی دیگر شبکه توزیع اسباب بازی نیز آن مقدار قدرت ندارد که مثلا محصول تولید شده در منطقه اقتصادی جنوب کشور را به سراسر کشور و حتی خارج از کشور برساند، از منظر دیگر کماکان واحد‌های تولیدی این صنعت در ایران واحد‌های کوچک یا حداکثر متوسط هستند.

به گفته مهدی زاده، تاکنون ما چیزی تحت عنوان خط تولید برای تولید انبوه اسباب بازی در ایران نداریم لذا هزینه بالای حضور در مناطق ویژه با ظرفیت تولید اسباب بازی در ایران همخوانی ندارد.

او می‌گوید: حمایت‌های دولتی از تولیدکنندگان اسباب بازی همان چیزی است که به طور کلی از کل تولیدکنندگان انجام میشود و تاکنون ویژه صنعت اسباب بازی حمایتی محقق نشده است. حمایت‌های موجود از گسترش صنایع خلاق و فرهنگی هر چه هست شامل صنعت اسباب بازی هم خواهد بود.   وی افزود: قوانین و تسهیلات ویژه این صنعت وجود ندارد که این خود به دلیل عدم رسمیت این صنعت علیرغم وجود پتانسیل بالای آن است، متاسفانه اندازه و ظرفیت واحد‌های صنعتی و تولیدی و خدماتی اسباب بازی در ایران بسیار متنوع و متفاوت است در کشور برندی وجود دارد که گردش چند صد میلیونی در سال دارد و برندی گردش چند صد میلیاردی این است که واقعا حمایت‌ها سوی این صنعت تاکنون هدفمند نشده است.

مهدی زاده گفت: با تشکیل دفتر صنایع خلاق و ورزشی وزارت صمت، کارگروه اسباب بازی صنایع خلاق معاونت علمی و چند نهاد دیگر اتفاق‌های خوبی در آینده نزدیک در حال برنامه ریزی است.

به گفته مهدی زاده، واردات اسباب بازی بعد از سال ۹۸ به کشور بسیار محدود شده است و در حال حاضر محدود به ثبت سفارشات قدیمی و قطعات منفصله است که به طور کلی و صد در صد تحت نظارت شورای نظارت بر اسباب بازی و دبیرخانه آن مستقر در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام می‌گیرد، نظارت استانداردی و کیفی و فرهنگی بر بخش واردات رسمی از مبادی آن در حال انجام است و خوشبختانه در این سال‌ها واردکنندگان نیز به محدودیت‌ها و خطوط قرمز آشنا هستند.  

او می‌گوید: در این بخش کمترین آسیب را داریم در بخش تولید نیز نظارت فرهنگی و استاندارد کیفی صرفا به تولیدات رسمی اختصاص دارد و متاسفانه در خصوص واردات غیر رسمی یعنی قاچاق و تولیدات زیرزمینی و غیر رسمی نظارت و پیگیری اندک است.

دبیر شورای نظارت بر اسباب بازی گفت: با توجه به اینکه نظام توزیع و فروش و تولید اسباب بازی در ایران غیر رسمی و غیر تخصصی است نظارت بر تولیدات و واردات قبل از رسمی شدن امری غیرقابل کنترل و انجام است، به یاری خداوند با شکل گیری صنف «تولیدکنندگان و ارائه دهندگان خدمات بازی و اسباب بازی» به زودی این موضوع هم دستخوش تحول خواهد شد، همچنین پایگاه‌های فروش رسمی اینترنتی که دارای نماد اعتماد هستند نیز تحت نظارت شورای نظارت بر اسباب بازی هستند.

هماهنگ بودن اسباب بازی با فرهنگ ایرانی همان طور که از عنوان آن نیز پیدا است موضوعی فرهنگی است موضوعات فرهنگی را نمی‌توان مصنوعی ایجاد کرد باید از دل مردم بجوشد، متاسفانه این طور جا افتاده است که مردم کالای ایرانی نمی‌خرند که بسیار تفکر غلطی است. همواره تولیدکننده را از تولید محصولات با رنگ و بوی فرهنگی ترسانده اند، تولید کالای فرهنگی در کشور به نوعی دچار خودباختگی و خودناباوری است اسباب بازی هم از این قاعده مستثنی نیست.

او می‌گوید: اگر مردم بدانند که اسباب بازی یک کالای اقتصادی فرهنگی است و اینکه تا چه میزان در ساخت آینده کودکان و نوجوانان و حتی تلطیف فضای خانواده موثر است هرگز به سمت کالای بی کیفیت فرهنگی و خالی از جنبه‌های غنی فرهنگی نمی‌روند‌.

وی افزود: برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های اسباب بازی در سال‌های اخیر بار‌ها ما را به این نتیجه رسانده است که ایرانیان تشنه و دوستدار فرهنگ خودی هستند. مردم کالایی که بروشور فارسی و نوشته فارسی داشته باشد را می‌پسندد و در اولویت انتخاب خود قرار می‌دهند، اما هنوز تولیدکنندگان ما به این خودباوری نرسیده اند.

مهدی زاده گفت: در هر صورت شورای نظارت بر اسباب بازی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همواره در این فرهنگ سازی کوشیده است و تاکید می‌کنم که فضای حاکم بر تولیدات ایرانی در حال حاضر با گذشته قابل مقایسه نیست.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ساير حوزه ها