اشک تمساح اصلاح طلبان در واکنش به تعامل چین و عربستان

خبرگزاری مهر، گروه سیاست- طیبه بیات: سفر رئیس جمهور چین به عربستان و صدور بیانیه‌ای که در بخشی از آن از ایران خواسته شده که با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کرده و «رژیم عدم اشاعه» سلاح‌های هسته‌ای را محترم بدارد و تحلیل و ارزیابی آن، بار دیگر بهانه‌ای برای حضور اصلاح طلبان در کنش‌های سیاسی جامعه را فراهم آورده است اما آنچه تحت هیچ عنوانی تغییر نکرده و به قوت خود باقی مانده، رویکرد نقادانه این جریان سیاسی در ارائه تحلیل‌های خود است.

فراموش کاری همیشگی و فرار رو به جلو از سوی جریان اصلاحات در اکثریت غالب اظهار نظرهای سیاسی آنها به وضوح قابل مشاهده است و حالا پس از مدتی سکوت، سفر شیء جین‌پینگ رئیس جمهور چین به کشور عربستان سعودی و در نهایت بیانیه مشترکی که از سوی آنها صادر شد بهانه تاختن اصلاح طلبان نسبت به دولت سیزدهم را فراهم آورده است تا جایی که بسیاری از روزنامه‌های اصلاح طلب در صفحه اول روزنامه‌های خود نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و با تیترهایی مانند «فرش قرمز عربستان برای چین، شیء جین پینگ به‌دنبال قراردادهای بلندمدت است»، «چین؛ شریک یا رقیب؟!»، «یادگاری ایران روی دیوار چین»، «عربستان و چین خواستار همکاری ایران با آژانس انرژی اتمی شدند»، «چین و عربستان ناگهان پسرخاله شدند!»، «پیام ضد ایرانی از ریاض»، «روی دیگر چین» و امثال آن به این مساله پرداختند. این جریان که دوره‌ای سنگ لای چرخ ارتباط ایران با چین می‌گذاشت، حالا که رئیس جمهور چین سفری به عربستان صعودی داشته در واکنش به این تعامل اشک تمساح می‌ریزد و به دولت می تازد و به نوعی نسبت به سفر رئیس جمهور چین به عربستان حسادت می‌کنند و مشخص نیست اصلاح طلبان با این حجم از تناقض به دنبال چه هستند.

آنچه پرداختن به این موضوع را دارای اهمیت می‌کند بررسی سابقه تعامل ایران با چین در ادوار مختلف علی الخصوص دوره ریاست حسن روحانی و نگاه دولت یازدهم و دوازدهم به تعامل با شرق از جمله چین است. اصلاح طلبان در دوره‌ای که سخن از انعقاد قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین به میان آمد، گسترش همکاری میان ایران و چین را موجب مستعمره شدن ایران تلقی می‌کردند و حالا که پای چین به عربستان باز شده است سعی دارند این رویداد را طوری جلوه دهند تا در اذهان این طور تصور شود که چین، ایران را دور زده است. آنها فراموش کردند که پا پس کشیدن چین محصول عملکرد و رفتار خودشان و روحانی است که در دوره‌ای به گونه‌ای با رئیس جمهور چین برخورد کردند که با قهر ایران را ترک کرد.

در بازه زمانی‌ای که قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین مطرح شد جریان اصلاحات سعی داشتند موجی از نگرانی را به واسطه طرح بعضی اظهار نظرها مانند «ایران به چین فروخته شد»، «ایران در حال واگذار کردن بنادر خود به چین است»، «چند ده هزار نظامی چینی قرار است در ایران مستقر شوند و پایگاه نظامی درست کنند» در جامعه ایجاد کنند. در این میان عده‌ای هم بودند که قرارداد ۲۵ ساله را با قرارداد ننگین ترکمانچای هم سنگ می‌دانستند و حالا همزمان با سفر رئیس جمهور چین به عربستان سردبیر یک رسانه اصلاح طلب در پیامی توئیتری بیان کرده است: «آقای شیء از پکن به ریاض رفته و با بزرگ‌ترین متحد آمریکا در منطقه و جدی‌ترین رقیب اقتصادی و سیاسی ایران قرارداد استراتژیک بسته و برای هم کلی نوشابه باز کرده‌اند. و در همین حال، ما سر کاریم و روی دیوار چین یادگاری می‌نویسیم و به پیمان شانگهای می‌نازیم».

حمید ابوطالبی مشاور سیاسی رئیس جمهور سابق در تازه‌ترین رشته توئیت خود به بیانیه مشترک عربستان سعودی و چین علیه ایران واکنش نشان داد و نوشت: «آنگونه که بیانیه مشترک چین و عربستان نشان می‌دهد، و بیانگر تصویری روشن از مواضع یکپارچه آمریکا و غرب است، چین هم به دیپلماسیِ جهانی بر علیه ایران پیوسته است. اینکه چین و عربستان بر ضرورت تحکیم همکاری مشترک برای اطمینان از ماهیّت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران توافق دارند؛ از ایران می‌خواهند با آژانس انرژی اتمی همکاری کند؛ و بر رژیم عدم‌اشاعه متعهد بماند) از ایران می‌خواهند به اصول حسن‌همجواری و عدم‌دخالت در امور داخلی کشورها احترام بگذارد؛ در مسائلی چون امنیت منطقه‌ای، یمن، سوریه، لبنان، و …مواضع مشترک مغایر با ایران داشته و در بیانیه‌شان قید کرده‌اند؛ در مورد فلسطین، هر دو کشور بر راه حل تشکیل دو دولت «اسرائیل فلسطین» تاکید نموده و چین و عربستان با واگذاری بیت‌المقدس غربی به اسرائیل موافقت کرده‌اند! آیا «سردرگمی استراتژیک در سیاست خارجی»، و «ناکارآمدی دیپلماتیک» در استراتژیک خواندنِ «روابط ایران و چین» معنایی جز این دارد؟»

صوفی: نزدیکی با چین مردم را نگران کرده است

علی صوفی فعال سیاسی اصلاح طلب در همان ایامی که موضوع انعقاد قرارداد ۲۵ ساله مطرح شد در انتقاد به آن گفت: «نزدیکی با چین و روسیه در شرایط فعلی به شدت مردم را نگران کرده و توجیه نشده‌اند که چرا باید قراردادها این اندازه بلند مدت باشد؟! مشخص است که این همکاری‌ها به معنی امتیاز دادن به آنها است. نمادش همین رفتار است. مردم با شعار «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» دست به انقلاب زده و مطالبه دیرینه خود که همان استقلال است را عنوان کردند. نمی‌دانیم که در پس این قرارداد ۲۵ ساله چه کسانی منافع دارند و بعدها مشخص خواهد شد.»

آنها فراموش کرده‌اند که آب دهان روحانی برای ارتباط با غرب تا حدی به راه افتاده بود و از انعقاد برجام به قدری کیفور بود که یک ماه پس از آن در جریان سفر شیء جی پینگ به ایران با رئیس جمهور چین به توهین آمیزترین شکل ممکن برخورد کرد و حتی در مراسم بدرقه وی عباس آخوندی را فرستاد، درحالیکه وی با پیشنهاد ۳۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی به ایران آمده بود. دولت حسن روحانی چندی بعد همین میزان قرارداد را به صورت خرید هواپیما امضا و ۳۵ میلیارد دلار را از کشور خارج کرد! این در حالی است که چین، در جریان تحریم‌ها به تنها خریدار نفت ایران تبدیل شد و ایران را رها نکرد و حتی با تأسیس بانک کونلون مراودات بانکی با ایران را سر پا نگاه داشت اما پس از توهین به شیء جی پینگ به آن پایان داد تا دولت روحانی را با وعده‌های بی سرانجام برجامی تنها گذاشته باشد.

نگاه چین به ایران تا پیش از ظهور دولت تدبیر و امید به این شکل بود که حد قابل قبولی از استقلال نسبت به غرب را رعایت می‌کند، اما دستپاچگی دولت روحانی برای امضای توافق برجام به هر قیمتی و بی محلی و توهین به متحدان ایران مانند چین، روسیه و کشورهای آمریکای لاتین باعث شد تا پکن به تردید افتاده و در تعامل با ایران منطق چک سفید امضا را کنار بگذارد. نا امیدی و قهر چین از ایران به واسطه رفتار روحانی تا جایی پیش رفت که هیئت چینی در مراسم تحلیف رئیسی شرکت نکردند و این اقدام به این پیشینه باز می‌گشت که چینی‌ها را نسبت به اعتماد به ایران محتاط و حتی بی اعتماد کرده بود. البته اینکه جریان اصلاحات سعی در به فراموشی سپردن رفتار غلط هم کیشان خود در دوران قدرت دارند با توجه به تمام مواضعی که در این ایام داشتند عجیب به نظر نمی‌رسد.

آجرلو: روابط ایران و چین پس از سفر رئیس جمهور چین به ایران در دولت آقای روحانی رو به افول گذاشت

به گفته یک فعال سیاسی، «برخی دیپلمات‌های اصلاح طلب یا چهره‌های سیاسی چپ گرا در طول سال‌های گذشته همواره با طعنه و کنایه به روابط ایران با کشورهای شرقی می‌نگریستند و رابطه با شرق را تحقیر می‌کردند و در مقابل از لزوم احیای روابط با غرب سخن می‌گفتند. حال آنکه خود می‌دانستند که روابط با غرب بیشتر از هر چیز نیازمند تفاهم سیاسی و امنیتی با آمریکا و اروپا است که تجربه برجام نشان داد تا چه میزان پیچیده است.»

سعید آجرلو معتقد است: «روابط ایران و چین پس از سفر رئیس جمهور چین به ایران در دولت آقای روحانی رو به افول می‌گذارد و حتی بعد از انتخاب آقای لاریجانی به عنوان نماینده ویژه این روابط در یک مسیر رو به جلو پیش نمی‌رود. چرا که واقعیت قدرت چین را غرب زودتر و بهتر از شرق درک کرده بود؛ آن گونه که هراس از چین را به خوبی در کلام و رفتار و سیاست مداران غربی و به ویژه ترامپ شاهد بودیم.»

تلاش دولت سیزدهم برای تعامل با سایر کشورها از ابتدای روی کار آمدنش امری است که حرف‌های قابل توجهی دارد. رئیسی بر خلاف دولت روحانی شیفته تعامل با غرب نیست و اتفاقاً سعی بر آن دارد تا از طریق ارتباط با شرق و همسایگان که در دوره‌های قبل مغفول مانده بود مسیرهای پیشرفت را محقق کند.

سید ابراهیم رئیسی و شیء جین پینگ رؤسای جمهور ایران و چین صبح جمعه ۲۵ شهریور اولین دیدار حضوری خود را در حاشیه اجلاس شانگهای انجام دادند و درباره مهمترین مسائل مربوط به مناسبات دوجانبه برای ارتقای همکاری‌های اقتصادی گفتگو کردند.

رئیسی در این دیدار برنامه همکاری‌های جامع راهبردی ایران و چین را نشانه و نماد اراده دو کشور برای توسعه همه جانبه روابط دانست و اظهار داشت: «ظرفیت‌های گسترده موجود در زمینه‌های نفت و انرژی، ترانزیت، کشاورزی، تجارت و سرمایه‌گذاری بستر بسیار مناسبی برای تعمیق و توسعه روابط اقتصادی بین دو کشور است.»

رئیس جمهور چین: روابط ایران و چین توسعه خواهد یافت

شیء جین پینگ رئیس‌جمهور چین هم در این دیدار از مواضع مستقل جمهوری اسلامی ایران در موضوعات بین‌المللی تقدیر کرد و گفت: «روابط ایران و چین روابطی راهبردی است و فارغ از هر تحول بین‌المللی توسعه خواهد یافت.

وی همچنین بر آمادگی کشورش برای استفاده مفید از ساز و کارهای تعاملی، به خصوص سازوکار تعامل هیأت‌های عالی‌رتبه دو کشور تاکید کرد و با اشاره به نقش مهم ایران در امور منطقه‌ای و بین‌المللی گفت: «چین از عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان بریکس حمایت می‌کند.»

در این جلسه رئیس‌جمهور چین به صورت رسمی از رئیس جمهوری اسلامی ایران دعوت کرد تا به چین سفر کند.

جمشیدی خطاب به چین: ایران مانع تسری تروریسم به شرق و غرب بود

البته رویکرد مثبتی که در کلام و گفتار رؤسای جمهور ایران و چین برای تعامل دو جانبه در شهریور ماه مانع از آن نشده است که نسبت به آن بخش از بیانیه چین و عربستان که ایران را هدف قرار داده موضع گیری ای صورت نگیرد. در همین راستا محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور طی اظهاراتی توئیتری در واکنش به اظهارات رئیس‌جمهور چین در جریان سفر به عربستان سعودی گفت: «همکاران چینی به یاد داشته باشند که وقتی سعودی و آمریکا از گروه‌های تروریستی داعش و القاعده در سوریه حمایت کردند و با تجاوز نظامی وحشیانه یمن را ویران کردند، این ایران بود که با تروریست‌ها جنگید تا ثبات و امنیت در منطقه مستقر شود و تروریسم به شرق و غرب تسری نیابد.»