فضایل حضرت زهرای مرضیه (س)/بهترین فرهنگ برای زنان چیست؟

خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: محمدجواد گودینی یادداشتی را درباره فضائل حضرت زهرای مرضیه (س) با اشاره به احادیث وارده پیرامون زندگی و احوالات آن حضرت برای مهر ارسال کرده است. گودینی مدرس دانشگاه و نویسنده کتاب‌هایی چون «صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی‌امیه»، «تاملی بر زندگانی ابوالاسود دؤلی و شرح گزیده‌ی اشعارش»، «چهل حدیث در ستایش حسن خلق»، «تحولات سیاسی عصر امامت حضرت سجاد (ع)»، «درآمدی بر زندگانی و سروده‌های صاحب بن عباد»، «بررسی و تحلیل زندگی سید حمیری و گزیده اشعارش»، «بررسی، شرح و تحلیل قصیده فرزدق در ستایش امام سجاد (ع)» و… است.

مشروح یادداشت گودینی در ادامه می‌آید:

حضرت ام ابیها فاطمه زهرا (س) دخت رسول خدا (ص) و از برترین بانوان جهان بوده که از فضیلت‌های فردی، خانوادگی، تباری و اجتماعی بسیاری برخوردار بوده و الگویی مناسب برای همه ره پویان طریق معنویت، اخلاق و پارسایی از زن و مرد (به ویژه بانوان جامعه) به شمار می‌روند. به دلیل جایگاه بی مانند و بی نظیر آن بانوی گرامی، بازخوانی فضیلت‌ها و منقبت‌های ایشان لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

فاطمه دخت خاتم پیامبران (ص) و محبوبترین فرزند رسول گرامی اسلام (ص)، حلقه اتصال نبوت و امامت بوده و نسل رسول خدا (ص) از طریق او تداوم داشته و آن بانوی یگانه، مادر یازده پیشوای دین، مفسر قرآن، مبیّن احکام الهی و حافظان و نگاهبانان شریعت است؛ به دیگر سخن، حضرت زهرا (س)، مادر امامت بوده که آراستگی، نیکی‌ها و نیکویی‌های اخلاقی و انسانی را به دیگران آموزش داده و حق سترگی بر گردن امت اسلامی دارد و فرزندان از نسل او، معارف ناب الهی و توحیدی را در جهان منتشر نموده و دیگران را آموزش داده و به درجات عالی رسانده‌اند. (چهل حدیث در فضائل حضرت فاطمه زهرا (س) ص ۱۵- ۱۱)

شاید به دلیل همین جایگاه بی نظیر است که می‌توان آن بانوی بزرگوار را سَروَر بانوان از گذشته تا حال و آینده توصیف کرد که از دیگر بانوانِ الگو و برجسته (همچون خدیجه، مریم و آسیه با وجودی جایگاه برجسته‌شان) برتر و والاتر است. در تأیید این گفتار، از مُفَضَّل بن عُمَر چنین روایت شده است که گفت: «به امام صادق (ع) عرض کردم، مرا از فرمایش رسول خدا (ص) درباره فاطمه (س) که فرمود: او (س) بانوی زنان جهانیان است، باخبر کنید و بفرمائید آیا حضرت (س) بانوی زنان جهانیان [در همه زمان‌ها و مکان‌ها] است یا آنکه بانوی زنان عصر خود و جهان خود بوده است؟

امام صادق (ع) فرمود: [آنچه گفتی] درباره مریم (س) صدق می‌کند و مریم (س) بانوی زنان روزگار خود بوده است؛ اما فاطمه (س) بانوی زنان جهانیان از گذشته تا آینده است.» (معانی الأخبار، ص ۱۰۷)

همین طور از امام صادق (ع) چنین نقل شده است: «اگر امیرمومنان (ع) با آن حضرت (س) ازدواج نمی‌کرد، برای او (س) همتایی تا روز رستاخیز بر کره زمین یافت نمی‌شد؛ از میان آدم تا دیگران [نسل و ذریه آدم]». (بحار الأنوار، ج ۴۳، ص ۱۰)

حضرت زهرا (س) در مکارم اخلاقی همانند علم و دانش، راستگویی، خویشتن داری، تقوا، زهد، امانت داری، دانش، بردباری، خوش رفتاری، عبادت خداوند متعال، احترام به پدر و مادر، توجه به حقوق همسایه، ادب، همسرداری، خانه داری، تربیت فرزند (به بهترین شیوه ممکن) و … گوی سبقت را از دیگران ربوده بود و می‌توان گفت، هیچ زنی را نمی‌توان یافت که در مکارم اخلاقی و برخورداری از خصایص زیبای اخلاقی و انسانی و خصوصیات دلنشین رفتاری و شخصیتی، از آن حضرت (س) برتر و والاتر باشد.

در خصوص راستگویی آن بانوی سترگ، از عائشه همسر پیامبر (ص) چنین روایت شده است: «هرگز کسی را ندیده‌ام که از فاطمه (س) راستگوتر باشد؛ جز پدرش (ص)». (همان، ص ۸۴)

علاقه پیامبر اسلام (ص) به دختر گرامی‌اش فاطمه زهرا (س)، بسیار گسترده و فراتر از دوستی متداول میان پدر و فرزند بوده و در این خصوص روایات بسیاری در منابع معتبر شیعی و سنی نقل گردیده که به یک نمونه آن اشاره می‌شود: «پیامبر خدا (ص) این گونه رفتار می‌کرد: هنگامی که به سفر می‌رفت، آخرین کسی که نزدش می‌رفت، فاطمه (س) بود و هنگامی که از سفر باز می‌گشت، نخستین کسی که به دیدنش می‌رفت، فاطمه زهرا (س) بود (که نشان دهنده علاقه ژرف و گسترده پیامبر (ص) به دخترش زهرای مرضیه (س) بود.) (الزهراء فاطمة بنت محمد (ص) ص ۲۶)

همچنین سبط بن جوزی از بزرگان اهل سنت این روایت مشهور را از رسول اکرم (ص) نقل کرده است: «فاطمه پاره تن من است؛ آنچه او از آن کراهت دارد [و نسبت به آن ناخشنود بوده و بیزار است] من نیز نسبت به آن کراهت دارم و آنچه او را آزرده می‌کند، مرا آزرده می‌سازد. هر کس او را خشمگین کند، مرا خشمگین ساخته است.» (تذکرة الخواص، ج ۲ ص ۳۳۱)

خویشتنداری، عفاف و پاکدامنی حضرت زهرا (س) نیز از نقاط برجسته اخلاق و منش آن بانوی سترگ بوده که در این خصوص روایات بسیاری وجود دارد که در این مختصر تنها به یک روایت اشاره می‌شود؛ اَنَس بن مالک (از اصحاب نزدیک پیامبر (ص) روایت کرده است: «پیامبر اکرم (ص) [یک روز به نزدیکان و اصحاب خویش] فرمود: چه چیز برای زنان بهتر است؟ ما ندانستیم چه پاسخی به این پرسش رسول خدا (ص) بدهیم. علی [بن أبی طالب «ع»] نزد فاطمه (س) رفت و او را [از این پرسش پیامبر اسلام «ص»] باخبر ساخت. فاطمه (س) فرمود: چرا به پیامبر (ص) نگفتی: بهترین چیز برای زنان آن است که مردان را نبینند و مردان نیز آنان را نبینند.

علی (ع) [به مجلس پیامبر اکرم] بازگشت و پاسخ [حضرت زهرا] را نزد پیامبر (ص) بازگو کرد.

پیامبر اکرم (ص) فرمود: چه کسی [این پاسخ] را به تو آموزش داده است؟

امام علی (ع) فرمود: فاطمه.

پیامبر اکرم (ص) نیز فرمود: او پاره تَن من است.» (حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، ج ۲، ص ۴۱)

حضرت زهرای اطهر (س) در شوهرداری، تلاش برای تربیت نیکوی فرزندان، کار و تلاش در منزل و کوشش برای ساختن محیطی آرام و بدور از ناراحتی و تنش در منزل نیز الگویی بسیار مطلوب و نیکو محسوب می‌شود. در خصوص کار و تلاش آن حضرت (س) در منزل از زُهری چنین نقل شده است: «فاطمه دختر پیامبر خدا (ص) [در خانه همسرش امام علی] آسیاب می‌کرد [و آن قدر تلاش و کوشش می‌نمود که از شدت کار و فعالیت] جای آسیاب بر دستانش می‌ماند و جای آسیاب بر دستش نمایان بود. (لازم به یادآوری است در محیط آن روزگار و نبود امکانات در آن شرایط، بیشتر بانوان در منزل ناچار بودند کارهای سخت و دشواری همچون آسیاب کردن گندم، آب آوردن از رودخانه، تهیه هیزم برای پختن غذا و… را به انجام رسانند و مردان نیز عمدتاً در بیرون از خانه به انجام کار مشغول بودند.). (الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهرا (س)، ج ۱۷ ص ۱۳۰- ۱۲۹)

آری، حضرت زهرا (س) دخت والا مقام رسول خدا (ص) الگویی نیک و مناسب برای همه بانوان در تمامی دوران‌ها و سرزمین‌ها محسوب می‌شود و گذر زمان بر جایگاه والای اخلاقی و معرفتی آن بانوی بزرگ نقصی ایجاد نمی‌کند و همه مردم (به ویژه زنان و دخترانِ جویای فضیلت و پارسایی) با درس آموزی از آن بانوی بزرگوار (س) و تاسی از اخلاق و نیکوهایی رفتاری و شخصیتی آن بانوی مکرّمه می‌توانند از خرمن اخلاق و معنویتش خوشه چینی کنند و در زندگی خویش از آن بهره جویند.

سخن را با حدیثی از امام یازدهم حضرت ابومحمد حسن بن علی (ع) به پایان می‌بریم: «انگشتر فاطمه (س) عقیقی بود که هنگام وفات، آن را [به فرزند بزرگش] حسن (ع) بخشید و حسن (ع) نیز هنگام وفات، آن را [به برادرش] حسین (ع) بخشید … [نقش انگشتر، این جمله بوده است:] لا إله إلا الله الملک الحق المبین.» (همان، ص ۵۲۵)

فهرست منابع

۱- ابونُعَیم اصفهانی، حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، مطبعة الأنوار المحمدیة

۲- انصاری زنجانی، اسماعیل، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهرا (س)، قم، انتشارات دلیل ما ۱۳۸۵

۳- سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، المجمع العالمی لأهل البیت (ع) ۱۴۲۶ ق

۴- صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی، معانی الأخبار، قم، جامعه مدرسین حوزه‌ی علمیه ۱۳۶۱

۵- گودینی، محمد جواد، چهل حدیث در فضائل حضرت فاطمه زهرا (س)، تهران، انتشارات نظری ۱۳۹۷

۶- مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، دار احیا التراث العربی ۱۹۸۳

۷- محمد، عبد الزهراء عثمان، الزهراء فاطمة بنت محمد (ص)، بیروت، دار الهادی ۲۰۰۴