شرح محمد یوسفعلی هندی از «اخلاق جلالی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «شرح اخلاق جلالی، جلال الدین دوانی: اعظم سواطع‌الآفاق فی شرح لوامع‌الاشراق» اثر محمد یوسفعلی هندی با تصحیح و تحقیق عبدالرسول فروتن (عضو هیأت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی) با شمارگان ۲۰۲ نسخه، ۴۰۸ صفحه و بهای ۳۵۰ هزار تومان توسط نشر مولی منتشر شد. مقدمه این کتاب به قلم سیدعبدالله انوار است.

لوامع‌الاشراق فی مکارم‌الاخلاق یا اخلاق جلالی نوشته علامه جلال‌الدین دوانی (۸۳۰-۹۰۸ ق) است. علامه دوانی از مشهورترین علما و حکمای ایران در قرن نهم هجری است که رونق دوباره به فلسفه اشراق داد و درباره زندگی و آثار او بسیار نوشته‌اند. اما آگاهی چندانی درباره زندگی شارح کتاب اخلاق جلالی وجود ندارد.

محمد یوسفعلی هندی خود در مقدمه سواطع‌الآفاق توضیح می‌دهد که هنگامی که اخلاق جلالی را در محضر سید ابوطیّب‌خان می‌آموخته، به دستور محمدغوث‌خان بهادرجنگ متخلص به اعظم، به تنقیح و تفتیح مغلقات و شرح و بسط مشکلات این کتاب پرداخته است. این محمدغوث‌خان حاکم کرناتک هندوستان و از ادیبان و شاعران روزگار خود بوده و دو تذکره به نام‌های صبح وطن و گلزار اعظم تألیف کرده است. استاد محمدتقی دانش‌پژوه با استناد به فهرست مدراس احتمال داده است که محمد یوسفعلی همان امین‌الدین علی‌خان گریان مؤلف تأییدالاعداد باشد.

هنوز هم نمی‌توان درباره این احتمال، نظری قطعی بیان کرد. به هر حال، تنها اثر در دسترس محمد یوسفعلی هندی، سواطع‌الآفاق فی شرح لوامع‌الاشراق نام دارد که یگانه کتاب در شرح اخلاق جلالی محسوب می‌شود و از این نظر دارای اهمیت است. این کتاب میان سال‌های ۱۲۵۳ تا ۱۲۶۴ ق تألیف شده است.

به هر حال، تألیف شرحی بر اثری حکمی- اخلاقی چون اخلاق جلالی اثر علامه جلال‌الدین دوانی که دربردارنده نکات دشوار علوم ریاضی، موسیقی، نجوم و غیره است، اطلاعات گسترده شارح را نشان می‌دهد. وی در موارد مختلفی به تکمیل اخلاق جلالی می‌پردازد و به کتاب‌های دیگر استناد می‌کند.

تنها نسخه شناخته‌شده از سواطع‌الآفاق فی شرح لوامع‌الاشراق به شماره ۱۰۶۴۴ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. قدمت این نسخه که تاریخ کتابت و نام کاتب ندارد و به خط نستعلیق است، به قرن سیزدهم هجری قمری بازمی‌گردد. این شرح به صورت مزجی تألیف شده است. شرح مزجی به شرحی گفته می‌شود که جدا کردن توضیح از اصل مطلب جز با نشانه‌های قراردادی ممکن نباشد. در سواطع‌الآفاق، متن اخلاق جلالی از متن شرح به وسیله خطوط سرخ ممتدی مشخص شده است.