ضرورت بازگشت تله‌تئاتر را یادآور شدیم/ نمایش در دل برنامه فوتبالی

به گزارش خبرنگار مهر، برنامه «فوتبال زندگیست» همزمان با برگزار جام‌جهانی فوتبال ۲۰۲۲ به تهیه‌کنندگی الهام حاتمی هر شب ساعت ۲۳ از شبکه نسیم پخش می شد که با پایان جام جهانی به پایان رسید. یکی از آیتم‌های این برنامه که کارگردانی هنری آن را ایوب آقاخانی برعهده داشته، تله‌تئاترهایی با موضوع فوتبال و زندگی است.

ایوب آقاخانی کارگردان تئاتر درباره بازگشت تله‌تئاتر به تلویزیون به خبرنگار مهر گفت: شاید با اطمینان نتوان گفت این بخش بتواند آغازگر یک جریان باشد ولی یک نیاز قدیمی و جدی را یادآوری می‌کند که آن اهمیت تنفس تئاتر در رسانه است. امیدوارم همین تله‌تئاترها بهانه‌ای بشود برای اینکه دیگران هم به این ماجرا نگاه جدی‌تری داشته باشند و سعی کنند در موضعی کاملاً همدلانه به سمتی حرکت کنند که بازوی ارتباط مخاطب با تئاتر از طریق رسانه را حفظ کنیم و از دست ندهیم.

وی اضافه کرد: همین آیتم کوتاه به راحتی می‌تواند آغازگر تولید تله‌تئاتر در تلویزیون باشد یا دست کم می‌تواند توجه ویژه به تئاتر در تلویزیون یا نیاز اهالی تئاتر به حضور در تلویزیون را یادآوری کند.

غفلت از تئاتر در تلویزیون در اثر تساهل و تسامح مدیرانی که زمانی دستی بر آتش داشتند

این بازیگر در این باره گفت: این آیتم می‌تواند کاربرد تئاتر را در فضای یک برنامه تلویزیونی یا در یک نگاه کلان‌تر در رسانه ملی، مورد مکث و تمرکز قرار بدهد و یادآوری کند که چه امکان بزرگی در رسانه وجود داشته ولی متاسفانه در اثر تساهل و تسامح مدیرانی که زمانی دستی بر آتش داشتند، این امکان را از دست داده‌ایم.

این کارگردان تئاتر درباره میزان استقبال مخاطبان از بخش تله‌تئاتر برنامه «فوتبال زندگیست» توضیح داد: به شهادت رصدی که شخصاً داشتم و گزارش‌هایی که از منابع رسمی‌تر به گوشم رسیده، این بخش که به عنوان کارگردان هنری و تلویزیونی مسئولیت تولید آن را برعهده داشته‌ام، در مقایسه با بخش‌های دیگر، خیلی به چشم آمده و به اعتقاد من این نیاز، تمایل و توقع از رسانه وجود دارد که به خواست مخاطبی که در سطوح و لایه‌های مختلف جامعه با تله‌تئاتر ارتباط برقرار کرده به قدری جدی هست که اگر حتی در یک بخش کوتاه از یک برنامه هم به تله‌تئاتر پرداخته شود، باز هم همانقدر توجه را به خودش جلب می‌کند و حتی به مراتب توجهی بیشتر از بخش‌های دیگر یک برنامه دارد.

آقاخانی درباره قصه‌هایی که در تله‌تئاترهای برنامه «فوتبال زندگیست» روایت شده، عنوان کرد: جنس قصه‌ها به فوتبال خلاصه نمی‌شود بلکه به زندگی و فوتبال توجه دارد. راستش در موضعی هستم که حرف زدنم در این باره تا حدی گزاف خواهد بود به این معنا که چون این بخش در برنامه موفق بوده، داریم نتیجه‌گیری می‌کنیم اما واقعیت این است که تئاتر وظیفه دارد به لایه‌ها و مضامین متفاوتی نقب بزند که شاید انتظارش نمی‌رود. به عبارت دیگر تئاتر ذره‌بین را جایی قرار می‌دهد که ممکن است دیگر هنرها، هرگز در یک بسامد طبیعی به این نقاط نزدیک نشوند. اینکه فوتبال در لایه‌های زندگی واقعی و روزمره چه سهمی می‌تواند داشته باشد، سوالی است که اتفاقاً هنری مانند تئاتر می‌تواند روی آن درنگ داشته باشد.

این نویسنده و کارگردان معتقد است: وظیفه تئاتر همیشه توجه به مفاهیم جاری و ساری جامعه از زاویه دیگر است. این زاویه دیگر به قدری اهمیت دارد که اگر نادیده گرفته شود، در واقع رسالت بنیادین و تاریخی تئاتر مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. فکر می‌کنم بخش‌هایی از موفقیت این تله‌تئاترها، مرتبط است با این نکته که فوتبال را از زاویه‌ای دیگر نمایش داده است؛ زاویه‌ای که همیشه برای مخاطب کنجکاوی برانگیز و جالب بوده است.

آقاخانی تصریح کرد: حتی اگر چنین هم نباشد، همیشه و به صورت بنیادی مخاطب تئاتر همواره به دنبال وجهی از اندیشه و سرگرمی بوده است. وقتی این اتفاق را در نظر بگیرد، ناگزیز هستید به موفقیت و سلامت این نگاه رای بدهید. بر همین اساس ما سعی کرده‌ایم هم مخاطب را سرگرم کنیم و هم با نگاهی عموماً طنزآمیز از زاویه‌ای به حضور فوتبال در لایه‌های مختلف جامعه نگاه کنیم که طبیعتاً خود برنامه به خاطر ماموریتی که دنبال می‌کند، نمی‌توانست از آن زاویه نگاه کند چرا که باید به نحوی کاملاً مستقیم ورود پیدا می‌کرد تا مصادیق دلخواهش را صادر بکند.

تئاتر مخاطب را وادار می‌کند که درباره پدیده‌ها ادیشه کند

آقاخانی به وظیفه تاریخی تئاتر اشاره کرد و اینکه همیشه یک پدیده را از ابعاد مختلف و منشورگونه به مخاطب نشان داده و در همین رابطه اضافه کرد: تئاتر می‌تواند مخاطب را وادار کند که درباره یک پدیده غور و اندیشه، تامل و درنگ داشته باشد. چه بسا تعریف مخاطب بعد از این اندیشه دچار تغییر و دگرگونی شود. همیشه وظیفه تئاتر همین بوده و خدا را شکر که در این برنامه هم توانستیم در عین اینکه به رسالت و ماموریت برنامه متعهد بوده‌ایم و خواست کلی برنامه را دنبال کرده‌ایم از این رسالت ابدلی ازلی تئاتر هم دور نیفتیم. طبیعی است که در این دستاورد من مدیون و مرهون تک تک همکارانم در این برنامه هستم.

او درباره استقبال مخاطبان از تله‌تئاتر در برنامه «فوتبال زندگیست» گفت: خوشبختانه شمایل کار به نحوی باکیفیت و آبرومند به مخاطب ارائه شده است. با تمام بگذار و بردارها و قید و بندهایی که به صورت طبیعی تولید در ذات رسانه به صورت نهادینه‌شده وجود دارد و با این همه اما و اگر و چون و چراها، وقتی توانسته‌ایم در یک فضای ساده و صمیمی و کوچک، به کیفیت دست پیدا کنیم، ضمن اینکه بیش از هر چیز مرا خوشحال می‌کند، به این نکته هم توجه می‌دهد که مخاطب هنوز هم از این تولیدات استقبال می‌کند و امیدوارم که بتوانیم خوراک بیشتری از این جنس در اختیارش قرار بدهیم.

آقاخانی درباره رسیدن به شکل و ساختار تله‌تئاتر در برنامه «فوتبال زندگیست» گفت: از همان ابتدا که سرکار خانم حاتمی تهیه‌کننده برنامه تولید این بخش را برعهده من گذاشتند، می‌دانستم بر اساس ظرفی که در اختیار دارم چه خوراکی باید سرو کنم. برای همین هم این بخش را در تخیل اجرایی خودمان در سالن تئاتر تصور کردیم و با المان‌های تئاتری پیش رفتیم؛ فضا را نمایشی به تجرید درآوردیم و ضمن اصرار بر اجرای لحظات قابل باور، سعی کردیم تمام قیدها و محدودیت‌های تئاتر و المان‌ها و عناصری که در تئاتر یک قرارداد محسوب می‌شود را در این برنامه پیاده کنیم؛ از آئین حضور تماشاگر در تئاتر تا سنت کم و بیش از یاد رفته باز و بسته شدن پرده تا دکوری که قرار است «آن» نباشد اما «آن» را به ذهن متبادر کند؛ همه را کنار هم قرار دادیم اما با دکوپاژی مطلقاً سینمایی.

این کارگردان تئاتر تاکید کرد: سعی کردم جای خالی تئاتر را در سبد فرهنگی خانواده‌ها یادآوری کنم یا به عبارت دیگر ضعف حضور این کالا را در این سبد تذکر بدهم. فکر می‌کنم در مجموع با لطف همه عوامل برنامه، توانستیم هم در هدف عملیاتی مدنظرمان نقطه‌گذاری درستی داشته باشیم و هم اینکه با سرعت نسبتاً قابل اعتنایی به نتیجه دلخواه برسیم.

این کارگردان تئاتر امیدوار است همین تله‌تئاترهای کوتاه اسبابی شود برای عبور از اولویت‌بندی‌های نامیمون و تساهل درباره تله‌تئاتر تا رسیدن به نقطه‌ای که به گفته آقاخانی مخاطب بداند در بخشی، سهمی یا زمانی از بازه وسیع و درندشت رسانه، می‌تواند با دنیای تئاتر و جهان نمایش از دریچه تله‌تئاتر ارتباطی داشته باشد.