فرهنگ جامع ضرب المثل‌ها و زبانزدهای تاتی اشتهارد منتشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «فرهنگ جامع ضرب المثل‌ها و زبانزدهای تاتی اشتهارد» با پژوهش و نگارش محمدحسین شاه بیگ به‌تازگی در ۶۰۵ صفحه توسط انتشارات ارشدان منتشر و راهی بازار نشر شده است.

در این فرهنگ نامه قریب به دو هزار از مثل‌ها و زبانزدهای گویش اشتهاردی همراه با معنی، مفهوم و کاربرد آنها آورده شده است. به منظور نمایش دقیق تلفظ واژه‌ها از آوانگاشت بین المللی IPA استفاده شده است. در پایان کتاب نیز به صورت طبقه بندی شده تحت عنوان «تعلیقات» کنایه‌ها، تشبیهات، دعاها و نازواژه‌ها، دژواژه‌ها و نفرین‌ها به همراه معنی و شرح مختصری از آنها آمده است.

زبان تاتی ایران یا تاتی جنوبی از دسته زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی است. گویش‌های این زبان در گذشته از آذربایجان تا شمال خراسان گسترده بود ولی امروزه زبان‌های ترکی آذربایجانی و فارسی جایگزین آن شده و تنها در بخش‌هایی از شمال غربی ایران گویش‌های تاتی در منطقه به جا مانده‌اند و اصولاً پژوهشگران معتقدند که سیطره زبان ترکی باعث به حاشیه رفتن زبان تاتی شده است. به دلیل ناشناخته بودن این زبان در عرصه جهانی از این زبان در دوره‌هایی مانند سال‌های دفاع مقدس استفاده‌های مهمی شده بود.

روایت است که در سال‌های آتش و خون استخبارات عراق موفق به کشف کدها و رمزهای رزمندگان اسلام می‌شد و به همین دلیل بسیار از تاکتیک‌ها و حتی عملیات‌های نیروهای ایران لو می‌رفت، تا اینکه در تصمیمی به جا مسئولیت بیسیم‌چی‌گری را به رزمندگان و نیروهای تات زبان دادند. این زبان آنقدر برای ارتش رژیم بعث و نیروهای مخابراتی آنها نامفهوم بود که تا پایان جنگ نیز نتوانستند هیچکدام از مکالمات عملیاتی سپاه اسلام را که با این زبان بیان می‌شد، رمزگشایی کنند.

بزرگ‌ترین شهر تات زبان جهان تاکستان است و استان قزوین ایران به فرهنگ تاتی شهرت دارد، اما یکی از شهرستان‌هایی که هنوز هم زبان و فرهنگ تاتی توسط مردم حفظ شده اشتهارد در استان البرز است که البته هم‌مرز با مناطق تات نشین استان قزوین است. گویش اشتهاردی از گویش‌های تاتی ایران است که قدمت بسیار دیرینه دارد و ویژگی‌های کهن زبانی را در خود حفظ کرده است. یکی از ویژگی‌های این گویش ساخت ارگتیو است که در افعال متعدّی در زمان گذشته و حال به صورت نظام کُنایی مطلق و ناقص ظاهر می‌شود.

در این گویش واژه‌ها از حیث تذکیر و تأنیث از هم متمایزند. این تمایز را می‌توان در اسم‌ها، فعل‌ها، صفت‌ها، ضمایر و حتّی اسم‌های اشیا و پدیده‌ها نیز دید. در این گویش علاوه بر مطابقه فعل با نهاد، مطابقه فعل با مفعول هم از لحاظ شخص، شمار و جنسیّت دیده می‌شود.