کم‌توجهی به طلای سرخ و سفید خراسان شمالی/ خشکسالی نیازمند تدبیر!

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: خراسان شمالی با دارا بودن آب و هوا و خاک مطلوب و تنوع شرایط محیطی فرصتی کم نظیر برای ارتقا حوزه کشاورزی محسوب می‌شود.

در این استان ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار اراضی وجود دارد که ۱۳ درصد آن به کشاورزی اختصاص داده شده است؛ این اراضی که عموماً بسیار حاصلخیز بوده و در بسیاری از محصولات بازدهی بیشتری نسبت به میانگین کشوری را به ثبت رسانده‌اند، فرصت کشاورزی در این خطه را بیش از پیش افزایش داده‌اند.

از سوی دیگر بر خلاف عموم استان‌ها، جمعیت روستایی خراسان شمالی از جمعیت شهری بالاتر بوده و با توجه به شغل اصلی روستاییان که دامداری و کشاورزی است، عملاً خراسان شمالی به قطب این حوزه‌ها در شرق کشور مبدل شده است.

همین ظرفیت‌های مناسب بود که باعث شد رهبر انقلاب در سفر سال ۱۳۹۱ خود به خراسان شمالی، کشاورزی و دامپروری را از جمله مهمترین ظرفیت‌های بالقوه این استان برشمردند.

با این حال خراسان شمالی که در برداشت محصولات متعددی چون گیاهان دارویی، انواع انگور، پنبه، زعفران و… صاحب جایگاه است، نتوانسته آن طور که باید درآمد خالص خود را افزایش دهد و همین امر سبب شده در بسیاری از شاخص‌های رفاهی و اقتصادی خراسان شمالی در رتبه‌های آخر کشور باشد.

علی رغم آنکه طبق گفته دبیر کمیسیون هماهنگی بانک‌های خراسان شمالی طی سال جاری بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد ریال تسهیلات به کشاورزان استان پرداخت شده اما این قشر همچنان با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند.

در این گزارش سعی شده علاوه بر مرور ظرفیت بی نظیر استان در برخی محصولات از جمله زعفران و پنبه، به یک مشکل اساسی و فراگیر با عنوان خشکسالی بپردازیم تا با نگاهی فراگیر بتوانیم قدمی برای ارتقا کشاورزی در استان برداریم.

طلای سفید و رنج کشاورزان

کشاورزان خراسان شمالی از دیر باز با کشت پنبه آشنا هستند و در فصل پاییز هیاهوی جمع‌آوری وش پنبه، شوری به مناطق روستایی می‌دهد و این اهمیت به حدی است که طلای سفید به عنوان گیاه بومی و حتی فرهنگ کشت و کار در این خطه تبدیل شده است.

شهرستان‌های مانه و سملقان، اسفراین، جاجرم، بجنورد و راز و جرگلان از مناطق پنبه‌کاری استان است که مانه و سملقان با سطح بیش از پنج هزار هکتار معادل ۷۵ درصد تولید این محصول را در استان دارد و وش پنبه تولیدی این استان از مرغوبیت برخوردار است به طوری که کارخانه‌های پنبه پاکنی و نساجی از این محصول استقبال زیادی می‌کنند.

اما طی سال جاری پنبه کاران خراسان شمالی بیش از سایر حوزه‌ها با مشکل مواجه شده‌اند؛ گرانی دستمزد کارگران، قیمت پایین خرید پنبه و عدم حمایت‌های دولتی باعث شده بخش قابل توجهی از پنبه‌ها همچنان بر روی زمین کشاورزی بماند.

یکی از پنبه کاران خراسان شمالی در این خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: امسال متأسفانه قیمت پایین پنبه کمر کشاورزان پنبه کار را شکسته است.

‌

وی با بیان اینکه در سال زارعی جاری پنبه کاران با ضرر زیادی مواجه شدند تصریح کرد: پنبه را سال گذشته ۳۳ هزار تومان می‌خریدند، اما امسال ۲۷ هزار تومان هم خریداری نمی‌شود؛ برآوردها اینگونه بود که امسال پنبه تا ۵۰ هزار تومان افزایش قیمت خواهد داشت.

این پنبه کار افزود: با همین حرف‌ها و عده‌های توخالی افزایش قیمت، کشاورزان پنبه کار را تشویق کردند که پنبه کشت کنند.

این کشاورز بیان کرد: نزدیک به ۱۲ هزار هکتار پنبه در مانه و سملقان کاشته شد و اکنون مسئولین جهاد کشاورزی در پستوی اداره شأن مخفی شده‌اند و پنبه کاران را رها کرده‌اند.

وارداتی که بلای جان کشاورز شد

محمد وحیدی، نماینده مجلس شورای اسلامی در این خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: سال گذشته قیمت پنبه ۳۰ درصد بالاتر از امسال بوده لذا کشاورز قطعاً ضرر می‌کند. بیش از ۶۰ درصد پنبه در آذر امسال در استان جمع‌آوری نشده که یکی از دلایل هزینه بالای جمع‌آوری پنبه می‌باشد.

نماینده بجنورد در مجلس بیان داشت: امسال با افزایش ۳۵ درصدی کشت پنبه در استان رو به رو بودیم اما محصول جمع‌آوری نشده و کشاورزان متحمل ضرر شدند؛ علت این امر نیز واردات بد موقع پنبه بوده است.

وی خواستار احیای سازمان پنبه و دانه‌های روغنی شد و گفت: دولت باید الگوهای حمایتی صحیح برای کشاورز تعیین کند تا کشاورز میزان درآمد و کشت خود را مقایسه کند و بداند چه محصولی را در چه زمانی کشت کند که بازدهی بهتری داشته باشد.

علیرضا مهاجر، معاون امور زراعت وزیر جهاد کشاورزی نیز که دو هفته قبل میهمان خراسان شمالی بود در شورای اصلاح الگوی کشت استان گفت: یکی از محصولاتی که می‌توانیم در کشور به خودکفایی برسیم، محصول پنبه است، اما متأسفانه امسال با واردات مقدار قابل توجهی از این محصول مواجه بوده‌ایم.

‌

وی گفت: در گذشته، پنبه یکی از محصولاتی بوده که بعد از نفت بیشترین صادرات را داشته است، اما هم اکنون تبدیل به یک کشور وارد کننده در این محصول شده‌ایم.

مهاجر با اشاره به اینکه در صنعت نساجی کشور ۵ حلقه وجود دارد، افزود: دو حلقه کشاورزان و کارخانجات پنبه پاک کنی در کنترل وزارت جهاد کشاورزی است، اما حلقه‌های نخ‌ریسی، پارچه‌بافی و صنعت پوشاک در کنترل این وزارتخانه نیستند.

وی با بیان اینکه عواملی همچون دستیابی به پنبه ارزان‌تر توسط کارخانه‌های پارچه‌بافی موجب شد تا واردات پنبه انجام شود، ادامه داد: اگر نتوانیم بین ۵ حلقه مذکور تعادل ایجاد کنیم، این مشکل حل نمی‌شود.

مهاجر با تأکید بر اینکه واردات پنبه سبب شد تا امسال قیمت پنبه به شدت کاهش یابد، برای حل مشکلات نیز وعده پیگیری احیای مجدد سازمان پنبه و دانه‌های روغنی را داد.

طلای سرخ خراسان شمالی در گیر و دار مشکلات

زعفران در ۸ شهرستان خراسان شمالی کشت و کار می‌شود که فاروج رتبه اول را دارد.

شرایط مناسب اقلیمی، سازگاری، نیاز آبی کم، عملکرد و درآمد اقتصادی مناسب، ارتقای دانش فنی زعفران کاران و سهولت نگهداری آن از عوامل مهم توسعه این محصول صادراتی در استان است که تاکنون به صورت علمی و دقیق به آن پرداخته نشده است.

خراسان شمالی با ۴ هزار و ۶۳ هکتار سطح زیر کشت زعفران بعد از استان‌های خراسان رضوی و جنوبی مقام سوم در کشور دارد، اما بازدهی برداشت زعفران در این استان نسبت به میانگین کشوری بالاتر است. طبق آمار ارائه شده میانگین برداشت زعفران در هر هکتار در کل کشور ۴ کیلوگرم است، اما این عدد در خراسان شمالی بیش از ۵.۵ کیلوگرم را ثبت می‌کند.

علی رغم وجود کاستی‌ها؛ رونق کشت زعفران در خراسان شمالی باعث ایجاد شغل فصلی برای عده زیادی از مردم شده است. محمد عفتی، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این خصوص اظهار کرد: برداشت گل زعفران از چهار هزار هکتار مزارع استان در حال انجام است که برای ۵۰ هزار نفر از اهالی این خطه به مدت ۲ ماه شغل فصلی ایجاد کرده است.

‌

وی تصریح کرد: برداشت زعفران در خراسان شمالی از اواخر آبانماه آغاز و تا ۲ ماه ادامه دارد و بیشتر روستاییان در این مدت مشغول جمع‌آوری این گیاه با ارزش هستند.

عفتی گفت: پیش بینی می‌شود که امسال ۲۲ تن زعفران از سطح کشتزارهای این استان برداشت شود؛ سال گذشته این عدد حدود ۲۰ تن بود.

بازار بورس زعفران مرهمی بر درد کشاورزان

محمدرضا حسین نژاد، استاندار خراسان شمالی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: با راه اندازی بازار بورس زعفران قصد داریم علاوه بر متعادل سازی قیمت‌ها، دست واسطه‌ها را از این صنعت کوتاه کنیم.

استاندار خراسان شمالی بیان کرد: ایجاد صنایع تبدیلی زعفران در شهرستان فاروج از اهداف دولت است و به دنبال بسترسازی این امر هستیم.

وی استفاده از علوم دانش بنیان در این حوزه را ضروری دانست و افزود: دغدغه‌های کشاورزان باید رفع شود و از این جهت نیازمند اصلاح الگوی کشت و دانش بنیان کردن کشاورزی هستیم.

نباید مشکلات را ندید گرفت / خشکسالی خطرآفرین است

خراسان شمالی مملو از این نوع ظرفیت‌ها است؛ ظرفیت‌هایی که هر کدام به تنهایی می‌تواند باعث حرکت اساسی در استان شود اما تاکنون آن طور که باید و شاید شاهد این امر نبوده‌ایم.

در این راستا نباید از مشکلاتی همچون خشکسالی نیز به راحتی چشم‌پوشی کرد. مشکلی ملی که اگر به موقع درمان نشود می‌تواند خسارت‌های جبران ناپذیری را به چرخه تولید محصولات کشاورزی وارد کند.

مجید بیجندی، مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی طی روزهای گذشته در شورای زراعت خراسان شمالی که در سالن جلسات جهاد کشاورزی برگزار شد، اظهار کرد: طی سال جاری شاهد افزایش ۲۹ درصدی نزولات جوی بودیم اما نسبت به بلند مدت همچنان ۱۳ درصد کاهش بارش را پیش روی خود می‌بینیم.

‌

مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی ادامه داد: میانگین دما در سال جاری به نسبت بلند مدت یک درجه افزایش و نسبت به سال گذشته ۸ دهم درجه افزایش را ثبت کرده است.

وی افزود: یک درجه افزایش دما موجب مصرف هزار مگاوات برق، افزایش ۳ درصدی مصرف و تبخیر ۱۳ میلیارد متر مکعب آب می‌شود.

بیجندی تصریح کرد: افزایش فصل خشک منجر به ایجاد مشکلاتی در کشت دیم می‌شود.

وی از قرار گرفتن ۸۷ درصد استان در انواع خشکسالی خبر داد و افزود: در ۶۰ درصد مناطق خشکسالی شدید و بسیار شدید است.

بیجندی در انتها گفت: طبق پیش بینی‌های هواشناسی، بارندگی‌ها تا نیمه دی ماه کمتر از حد نرمال خواهد بود اما هفته آخر دی وضعیت بهتر می‌شود.

الگوی کشت بدون طرح عملیاتی!

محمد محمدزاده، سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز پیش از این در گفتگو با رسانه‌ها با اشاره به رونمایی سند الگوی کشت کشور، اظهار کرد: سند الگوی کشت در سطح کشور رونمایی شد، اما با توجه به اینکه برای عملیاتی شدن این مهم نیازمند همکاری و مساعدت چندین وزارتخانه است برای اجرا هنوز به استان‌ها ابلاغ نشده است.

محمدزاده گفت: فعالیت و کمک وزارتخانه‌های مربوط از جمله نیرو، اقتصاد و دارایی و سایر در کنار هم می‌تواند منجر به اجرای عملی این طرح شود.

وی بیان داشت: برای اجرای الگوی کشت نیز باید دولت برنامه‌های تشویقی و حمایتی داشته باشد تا کشاورزانی که محصولات با درآمد بیشتر را کشت می‌کنند ترغیب به کشت محصولات مورد نظر شوند.

‌

سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تصریح کرد: کشت قراردادی گندم آبی در این استان مورد تاکید است و کشاورزان با اجرای این طرح برای تأمین کود، سم و تخفیف‌های بیمه مورد حمایت قرار می‌گیرند.

محمدزاده بیان داشت: در این استان ۱۴۵ هزار هکتار اراضی آبی و ۱۶۰ هزار هکتار اراضی دیم دارد که سالانه حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن انواع محصول تولید می‌شود.

استفاده از علوم نوین راه نجات از خشکسالی

محمدرضا حسین نژاد، استاندار خراسان شمالی نیز طی روزهای گذشته گذشته در نشست الگوی کشت استان اظهار کرد: در حوزه کشاورزی با توجه به شرایط حاکم باید به به سمت دانش بنیان و استفاده از علوم نوین با هدف کاهش هزینه‌ها و غلبه بر نارسایی‌هایی همچون خشکسالی و افزایش دمای هوا حرکت کنیم.

وی افزود: افزایش راندمان تولید، بهره‌وری بالا و توسعه کشاورزی دانش بنیان نیازمند تسهیلات و خط اعتباری ویژه برای مکانیزاسیون کشاورزی است که همه بانک‌های استان به ویژه بانک تخصصی کشاورزی در این زمینه بیشتر ورود کنند و کشاورزان را مورد حمایت قرار دهد چرا که این قشر برای افزایش تولید به ابزارهای جدید و نوین نیاز دارند.

حسین نژاد تاکید کرد: بانک‌های استان طبق قانون باید ۱۵ درصد از منابع خود را به بخش کشاورزی اختصاص دهند، اما متأسفانه برخی از بانک‌ها از این میزان کمتر پرداخت می‌کنند.

هرچند ظرفیت کشاورزی در خراسان شمالی یک امر جدی و قابل ملاحظه محسوب می‌شود اما نباید در این بین به مشکلات و سدهای پیش رو نگاهی نینداخت؛ مشکلاتی که باید توسط مسئولان به صورت فوری پیگیری شود تا مردم طعم رشد شاخص‌های کشاورزی را بچشند.