سوریه سال ۲۰۲۲ را چگونه گذراند؟/ فصل جدید روابط دمشق با جهان عرب

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: جمهوری عربی سوریه در حالی آماده قدم نهادن به سال نو میلادی می‌شود که با پشت سر گذاشتن خطر حیاتی تروریسم سلفی- تکفیری، با وجود فعالیت هسته‌های خاموش داعش، در وضعیت «تثبیت قدرت» و احیای روابط با سایر کشورهای جهان، به‌ویژه دولت‌های جهان عرب (امارات عربی متحده، مصر، بحرین و اردن) و حتی ترکیه قرار دارد. بقای دولت قانونی بشار اسد این انگیزه را در میان دولت‌های منطقه ایجاد کرده است تا آن‌ها در فرآیند بازسازی زیرساخت‌ها و تأمین نیازهای حیاتی سوریه حضوری فعال داشته باشند.

تداوم حملات غیرقانونی رژیم صهیونیستی علیه نیروهای مقاومت، استمرار شریان قاچاق نفت سوریه توسط نیروهای آمریکا و دخالت‌های ترکیه در شمال و شمال شرق سوریه به بهانه حمایت از معارضین و مبارزه با گروه‌های مسلح کرد همچون «ی پ ک» دیگر اخبار مهم این کشور عضو محور مقاومت است. در ادامه این گزارش سعی خواهیم کرد تا نگاهی به مهم‌ترین رخدادهای سوریه در سال ۲۰۲۲ داشته باشیم.

اشغالگران آمریکایی زیر آتش مقاومت

مقامات سوریه و ترکیه با وساطت امارات عربی متحده در نخستین روزهای سال ۲۰۲۲ نشست‌های امنیتی در اردن برگزار کردند. در روز سه‌شنبه رسانه‌های وابسته به مقاومت خبر حمله به پایگاه نیروهای آمریکایی در میدان نفتی العمر در استان دیرالزور را دادند. در سوی مقابل رسانه‌ها وابسته به معارضین مسلح مدعی شدند که ارتش آمریکا در پاسخ به این حمله اقدام به هدف قرار دادن نیروهای مقاومت در استان دیرالزور کرده است. به فاصله دو روز از این تبادل آتش، نیروهای مقاومت پایگاه آمریکایی‌ها در میدان نفتی العمر در غرب فرات را هدف قرار دادند. در پاسخ این حمله پهپادهای نیروی اشغالگر القوریه و العشاره را در جنوب المیادین هدف قرار دادند.

آشوب داعش در زندان الصناعه

در روز ۲۰ ژانویه ۲۰۲۲ داعش در حمله‌ای انتحاری با خودرو بمب گذاری شده به زندان الصناعه در حسکه، موفق به فراری دادن ۸۰۰ نفر از نیروهای خود شد. در جریان این حمله ۲۰۰ نفر از اعضای گروه شبه‌نظامی قصد کشته شدند. هم‌زمان با عملیات داعش، نیروهای ارتش ترکیه با همکاری تروریست‌های وابسته به خود حملاتی را در شمال عین عیسی به نفع نیروهای داعشی آغاز کردند. در نهایت پس از چند روز تبادل آتش میان نیروهای امنیتی و اعضای داعش، قسد با انتشار تصاویری خبر از بازپس‌گیری کنترل زندان الصناعه داد.

کشته شدن رهبر داعش

در چهارم فوریه ۲۰۲۲، نیویورک تایمز در گزارشی ویژه مدعی شد که نیروهای عملیات ویژه آمریکا پس از ماه‌ها زیر نظر گرفتن محل اختفا رهبر جدید داعش، به خانه وی در شمال غرب سوریه یورش برده و در واکنش به این اقدام ابوابراهیم الهاشمی القریشی در عملیاتی انتحاری خود را منفجر کرد. در این حمله علاوه بر رهبر داعش، همسر و حداقل دو فرزند او به همراه یک فرمانده ارشد، همسر و فرزند وی کشته شدند. پس از این حمله داعش در بیانیه‌ای فردی به نام «ابوحسن الهاشمی القرشی» را به عنوان رهبر جدید این گروه معرفی کرد.

سفر بشار اسد به امارات

پس از آغاز بحران سوریه، بشار اسد در نخستین سفر خود به امارات عربی متحده راهی دبی شد و با محمد بن راشد آل مکتوم دیدار و گفت‌وگو کرد. رئیس جمهور سوریه سپس در دیداری رسمی با محمد بن زائد آل‌نهیان فصلی جدید در روابط دمشق- ابوظبی را آغازکرد. این سفر در حالی صورت گرفت که امارات از ابتدای بحران داخلی در سوریه رویکردی دوگانه در قبال دمشق و معارضان دولت سوریه داشته است. ابوظبی با هدف مشارکت در فرآیند بازسازی سوریه و ایجاد توازن در برابر ایران- ترکیه در منطقه شامات سفارتخانه خود را در دمشق بازگشایی کرد. همچنین عبدالله بن زائد در نوامبر ۲۰۲۱ راهی دمشق شد تا جزو نخستین کشورهای عربی باشد که مسیر بازگشت سوریه به جهان عرب را تسهیل می‌کند.

حمله به پایگاه آمریکا

در هفتم آوریل ۲۰۲۲ نیروهای وابسته به مقاومت بار دیگر پایگاه اشغالگران آمریکایی را در میدان نفتی العمر هدف قرار داد. در این حمله چندین موشک کاتیوشا از صحرای المیادین و القوریه به سمت این پایگاه غیرقانونی شلیک کردند که منجر به آتش سوزی بزرگ شد. پس از این حمله نیروهای آمریکایی خبر از زخمی شدن دو تن از نیروهای خود دادند.

روز یازدهم آوریل روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی فاش کرد در جریان حملات آمریکا به حومه حلب و رقه در سال‌های ۲۰۱۶ الی ۲۰۱۷ میلادی ۱۳۹ غیرنظامی سوری کشته شدند. این مقاله با عنوان «اسناد محرمانه پنتاگون» خبر از پنهان کاری ارتش آمریکا در اعلام تعداد واقعی کشته شدگان غیرنظامی در جریان حملات هوایی می‌دهد.

سیگنال‌های متضاد از سوی آنکارا

در بیست و یکم آوریل مولود چاووش اغلو وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد که میان دمشق- آنکارا همکاری‌هایی در سطح اطلاعاتی وجود دارد اما همچنان بحث درباره آنچه «گروه‌های تروریستی شمال سوریه»، «بازگشت آوارگان» و … میان دو دولت برقرار است. این اظهار نظر در حالی صورت گرفت که چند روز قبل روزنامه «حریت» در مقاله‌ای از احتمال کاهش تنش‌ها و عادی‌سازی روابط میان سوریه و ترکیه خبر داده بود. ترکیه قرار است با هدف کاهش فشار مهاجران و ایجاد پایگاه نفوذ در سوریه اقدام به احداث صدها هزار واحد مسکونی برای بازگشت یک میلیون مهاجر به سوریه کند. در سوی مقابل مقامات سیاسی و رسانه‌های سوری ادعاهای طرف ترک را رد و اعلام کردند که هیچ‌گونه ارتباطی با دولت حامی تروریسم (یعنی ترکیه) ندارند. در اواخر ماه مه شدت درگیری میان «قوات تحریر عفرین» و نیروهای ارتش ترکیه و شبه‌نظامیان وابسته به آن شدت گرفت و منجر به کشته و زخمی شدن نیروهایی از هر دو طرف شد.

در ۲۴ ماه مه بار دیگر ترکیه و تروریست‌های وابسته به آن از طرح خود برای اشغال خاک این کشور تا عمق ۳۰ کیلومتری سوریه گفته و برای آغاز عملیات نظامی علیه نیروهای کردی اظهار آمادگی کرده است. در سوی مقابل ایران، روسیه و سوریه در موضع‌گیری یکپارچه با آغاز هرگونه عملیات نظامی از سوی ترکیه مخالفت کردند. در تیرماه ۱۴۰۱ در جریان دیدار سران ایران، سوریه و ترکیه در تهران، مقام معظم رهبری در دیدار با رجب طیب اردوغان هرگونه عملیات نظامی در شمال سوریه را قطعاً به ضرر ترکیه، سوریه و منطقه و به نفع تروریست‌ها دانستند. ایشان در ادامه خواستار اخراج نیروهای آمریکایی از کرانه روز فرات شدند.

دیدار بشار اسد با مقام معظم رهبری

۷ مه ۲۰۲۲ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه و هیأت همراه وی در تهران دیدار و گفتگو کرد. در این دیدار مقام معظم رهبری مقاومت و ایستادگی ملت و نظام سوریه در یک جنگ بین‌المللی را زمینه‌ساز افزایش اعتبار و سرافرازی سوریه دانستند و تاکید کردند که با توجه به روحیه، نشاط و اراده بالا در شخص رئیس جمهور و دولت ایران برای گسترش همکاری‌ها با سوریه، باید تلاش کرد که روابط بین دو کشور بیش از گذشته ارتقا یابد. در ادامه مقام معظم رهبری با اشاره به جایگاه روز قدس در میان ملت‌های منطقه، گفتند: «برخی از سران کشورهای همسایه ما و شما با سران رژیم صهیونیستی نشست و برخاست دارند و با یکدیگر قهوه می‌نوشند اما مردم همین کشورها در روز قدس خیابان‌ها را از جمعیت و شعارهای ضدصهیونیستی پر می‌کنند.» در سوی مقابل بشار اسد رئیس جمهور سوریه با اشاره به جایگاه انقلاب اسلامی و مردم ایران در دمیدن روح مقاومت در سراسر منطقه، به ویژه سوریه افزودند: «آنچه باعث شد رژیم صهیونیستی نتواند بر منطقه حاکم شود، روابط راهبردی ایران و سوریه است که باید با قدرت ادامه یابد.»

اختلاف در جهان عرب بر سر بازگشت سوریه به اتحادیه عرب

در ماه نوامبر نشست دوره‌ای اتحادیه عرب در حالی در الجزایر برگزار شد که برخی کشورها همچون امارات، عمان، مصر و اردن خواهان بازگشت دولت قانونی اسد به این اتحادیه بودند و در سوی مقابل پادشاهی سعودی و قطر همصدا با آمریکا مخالفت جدی خود را با این اتفاق ابراز داشتند. در همین رابطه الجزایر به عنوان میزبان این نشست از تمایل خود برای حضور سوریه در نشست اتحادیه عرب سخن گفته بود. این کشور علت تمایلش برای حضور اسد یا نمایده وی را در راستای هدف اصلی این نشست یعنی توافق و انسجام کشورهای عربی در برابر چالش‌های منطقه‌ای عنوان کرده بود.

عادی سازی روابط سوریه و حماس

دیگر اتفاق مهم سال ۲۰۲۲، اعلام عادی سازی روابط سوریه و گروه حماس در ماه سپتامبر، پس از جریان «بیداری اسلامی» در سال ۲۰۱۱ بود. دو مقام ارشد حماس از دمشق دیدار کردند. به نظر می‌رسد این دیدار که پس از میانجی‌گری چند ماهه تهران و حزب‌الله لبنان صورت می‌گیرد، نخستین گام در جهت برقراری مجدد روابط صلح‌آمیز میان حماس و دمشق باشد. خلیل الحیه، نفر دوم حماس و اسامه حمدان به همراه هیأتی از نماینده‌های جناح‌های مختلف فلسطینی با بشار اسد دیدار و گفتگو کردند.

جنبش حماس در بیانیه‌ای با تاکید بر روابط مستحکم حماس و سوریه، این اقدام را در راستای خدمت به آرمان والای فلسطین عنوان کرد. در ادامه این بیانیه حماس در اظهارنظری بی‌سابقه از بازگشت دمشق به جمع کشورهای عربی- اسلامی استقبال کرد.

بهره سخن

پس از فروکش کردن آتش جنگ درگیری‌ها در سوریه و کنترل دمشق بر بیشتر مناطق این کشور، شمال، شمال غرب و جنوب سوریه دستخوش دست اندازی و رقابت کشورهای ترکیه و آمریکا بر مناطق نفت خیز این کشور شد. با وجود مشی میانجی‌گرایان تهران- مسکو برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها و میانجی‌گری میان آنکارا- دمشق اما به نظر می‌رسد تحولات همچون حمله تروریستی منتسب به گروه‌های کردی در استانبول، مقدمه‌ای برای آغاز درگیری در این منطقه باشد. البته به صورت هم‌زمان ایده‌هایی مبنی بر دیدار سه‌جانبه رؤسای جمهور سوریه، ترکیه و روسیه از سوی اردوغان می‌تواند فضای سیاسی حاکم در منطقه را تغییر دهد.