رمزگشایی رسانه از هزارتوی روابط راهبردی ایران و چین

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ محمدعلی تخت‌رونده: در پی تصمیمات اتخاذ شده در بیستمین کنگره حزب کمونیست چین، پکن پیامی روشن را به جهان دال بر این‌مساله می‌رساند که قصد دارد راهی را که در طی یک دهه گذشته آغاز کرده، همچنان با قدرت ادامه دهد. راهی که مبتنی بر توسعه همکاری‌های اقتصادی در ابعاد جهانی است. راهی که در قالب آن چین عملاً جایِ آمریکا به عنوان شریک اصلی تجاری اغلب کشورهای جهان را خواهد گرفت.

چین همچنین این پیام را نیز مخابره کرده که به دنبال مدرنیزه کردنِ توانمندی‌ها و قدرت نظامی خود در پاسخ به رویه‌ها و اقدامات غیرسازنده آمریکا (در قبال خود) است. در این رابطه، به طور خاص آمریکایی‌ها اقدامات تحریک آمیز زیادی را علیه چین در قالب مساله تایوان انجام می‌دهند و البته که تشکیلات ناتو نیز جوسازی‌های تبلیغاتی فراوانی را علیه چین انجام داده و می‌دهد و مدام تاکید دارد که چین بزرگترین تهدید علیه امنیت جهانِ غرب است.

خلاف آنچه که برخی در چین امید داشتند، این‌طور به نظر می‌رسد که آمریکا، غرب و ناتو، اجازه ظهور و اوج‌گیری مسالمت آمیز قدرت چین در جهان را نمی‌دهند. در واقع آنها به چین اجازه نمی‌دهند که به مهمترین قدرت اقتصادی جهان بدون جنگ و درگیری‌هایی که توسط غرب تحریک می‌شود، تبدیل گردد. در این راستا، به طور خاص آمریکایی‌ها از نیروهای نظامی خود در کشورهای شرق آسیا نظیر کره جنوبی و ژاپن استفاده می‌کنند و عملاً این کشورها را فدای منافع و جاه طلبی‌های خود علیه چین می‌کنند. دقیقاً مشابه این رویکرد آمریکایی‌ها را در مورد جنگ اوکراین نیز شاهد هستیم. جایی که آمریکا به هزینه اوکراین و نابودی این کشور، در حال تقابل با روسیه است.

از این رو، برنامه «اینسایت» شبکه پرس تی وی که چندی است توسط اتحادیه اروپا تحریم شده، در گفتگو با چانگ هوآ، سفیر جمهوری خلق چین در ایران، به بررسی و ارزیابی روابط راهبردی ایران و چین در جهان آشفته و مملو از تغییراتِ کنونی پرداخت. جهانی که در قالب آن رقابت‌ها و منازعات بیش از هر زمان دیگری در حال برجسته شدن هستند.

مرور مطالبی که سفیر چین در این‌برنامه مطرح کرد، می‌تواند برای افرادی که طی روزهای گذشته به سم‌پراکنی در فضای مجازی و رسانه‌ها مشغول‌اند و کسانی که مخاطب این‌سم‌پراکنی بوده‌اند، مفید به فایده باشد.

چانگ هوآ در ابتدای برنامه مورد اشاره، با اشاره به بیستمین کنگره حزب کمونیست چین به طور خاص به این نکته اشاره کرد که این نشست توجهات زیادی را از اقصی نقاط جهان به خود جلب کرد. رویدادی که مهمترین اتفاقِ عرصه سیاسی چین در سال جاری میلادی قلمداد می‌شود. رئیس جمهور چین در جریان این کنگره سخنرانی مهمی را انجام داد و در عین حال شاهد اِعمال برخی بازنگری‌ها در منشور حزب کمونیست چین نیز بودیم. البته که اعضای کمیته مرکزی حزب کمونیست چین نیز انتخاب شدند.

انتخابت شیء جین پینگ به عنوان دبیر کل حزب کمونیست چین برای دوره سوم را می‌توان یکی از مهمترین اتفاقاتی دانست که در قالب بیستمین کنگره حزب کمونیست چین شاهد آن بودیم. چین در سال‌های اخیر موفقیت‌ها و دستاوردهای قابل توجهی را کسب کرده که همگی آنها تحت رهبری شیء جین پینگ رئیس جمهور و دبیر کل کل حزب کمونیست چین به دست آمده است. در جریان نشست اخیر کنگره حزب کمونیست چین اجماعی جدی در این رابطه که "ایدئولوژی سوسیالیستی با ویژگی‌های چینی" باید چراغ راهنمای چین و رویکردهای کلان آن در عصر جدید باشد ایجاد شد. در عین حال، مفهوم مدرنیزاسیونِ چینی نیز از جمله مفاهیمی بود که در جریان بیستمین نشست کنگره حزب کمونیست چین بر آن تاکید شد.

باید توجه داشت که مدرنیزاسیون گزینه مطلوب بسیاری از کشورها و ملت هاست با این حال راه‌های رسیدن به آن از یک ملت به ملت دیگر متفاوت است. در جهان، یک مدل واحد از مدرنیزاسیون وجود ندارد که این بدان معنا باشد که همه کشورها باید خود را با آن هماهنگ کنند. از این رو، چین بر گزاره مدرنیزاسیون چینی تاکید دارد که ۵ مشخصه محوری دارد. اول، مدرنیزاسیون چینی، مدرنیزه شدن را برای طیف عظیمی از انسان‌ها به ارمغان می‌آورد. چین جمعیتی بیش از ۱.۴ میلیارد نفر دارد و اینکه دولت چین بتواند مدرنیزاسیون را برای آنها به ارمغان بیاورد یک رویداد بی سابقه در تاریخ است. دوم اینکه مدرنیزاسیون چینی به معنای رونق و رفاه اقتصادی برای تمامی مردم چین است.

در واقع چین می‌خواهد که همه مردم در این کشور زندگی خوبی داشته باشند و شکاف میان ثروتمندان و فقرا را بر نمی تابد. سوم اینکه مدرنیزاسیون چینی متضمن نوعی "هارمونی" میان زندگی مادی و فرهنگی انسان‌ها است. در واقع چین نمی‌خواهد که همچون کشورهای حوزه سرمایه داری، صرفاً معطوف به رشد و رفاه مادی انسان‌ها باشد و زندگی روحانی و معنوی آنها را نیز مورد توجه دارد. چهارم اینکه مدرنیزاسیون چینی به معنای هارمونی میان انسان و طبیعت است.

در واقع چین در این رابطه به این مساله تاکید می‌کند که بشر باید ملاحظات زیست محیطی را نیز محترم بشمارد و محیط زیست را به مثابه سرمایه‌ای ذیقیمت برای بشریت در نظر گیرد. و در پایان اینکه مدرنیزاسیون چینی به معنای در پیش گرفتن سیاست توسعه مسالمت آمیز از سوی پکن است. چین هیچگاه به توسعه‌طلبی و برهم زدن صلح و ثبات در جهان فکر نمی‌کند.

چانگ هوآ سفیر چین در ایران همچنین مساله تایوان را یک موضع مهم و حیاتی برای چین برشمرد و گفت: اخیراً رئیس مجلس نمایندگان آمریکا نانسی پلوسی از تایوان بازدید کرد. پس از این رویداد، شماری از نمایندگان زن و مرد کنگره آمریکا نیز از تایوان بازدید کردند. این اقدام نمودی عینی از اراده آنها جهت دخالت در امور داخلی چین است و در عین حال نقض سیاست "چین واحد" است که آمریکا خود سال هاست آن را پذیرفته و مدعی است که به آن پایبند است.

شیء جین پینگ رئیس جمهور چین در جریان بیستمین کنگره حزب کمونیست چین به صراحت اعلام کرد که چین الحاق دوباره تایوان به سرزمین مادری یعنی چین را با استفاده از راهبردِ "یک کشور-دو سیستم" دنبال می‌کند. چین به هیچ عنوان اجازه نمی‌دهد که تایوان از خاک آن جدا شود و به کشوری مستقل تبدیل گردد. چین مایل نیست که از ابزارهای نظامی جهت الحاق مجدد تایوان به خاک خود استفاده کند و بیش از همه بر راه‌های مسالمت آمیز در این رابطه تاکید دارد.

چانگ هوآ در ادامه در مورد تحریکات ناتو علیه چین گفت: ناتو سازمانی است که برای مقابله با شوروی تأسیس شد و اکنون بیش از ۳۰ سال است که از فلسفه ابتدایی تشکیل خود تهی شده است. اکنون ناتو به موجودیتی تبدیل شده که به طرح تهدید علیه دیگر کشورها می‌پردازد. مثلاً شاهدیم که ناتو در حوزه آسیای جنوب شرقی تحرکات گسترده‌ای را علیه چین انجام می‌دهد. چین قویاً این رویه‌ها را محکوم می‌کند و خواستار احترام همه کنشگران بیت المللی به صلح و ثبات است.

چین به کشوری حمله نکرده و در برابر جاه طلبی‌های تشکیلاتی نظیر ناتو کاملاً می‌ایستد و در رابطه با امنیت خود با هیچ طرفِ بین المللی تعارف ندارد. در مورد جنگ اوکراین نیز چین معتقد است که هم حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها باید مورد احترام قرار گیرد و هم دغدغه‌های مشروع و درستِ امنیتی آنها. چین همواره طرفدار گزینه‌های مسالمت آمیز در مواجهه با بحران‌های بین المللی بوده است. در مورد جنگ اوکراین نیز چین به رایزنی‌های خود هم با اوکراین و هم روسیه ادامه می‌دهد و خواستار دستیابی به یک راهکار مسالمت آمیز برای بحران مذکور است.

در ادامه چانگ هوآ تاکید کرد که راهبرد کلان چین مبتنی بر توسعه همکاریهای اقتصادی و غیره با دیگر کشورها در حوزه‌های مختلف است. دراین چهارچوب چین هم منافع خود و هم کشورهای دیگر را به صورت همزمان مورد نظر قرار می‌دهد. در عین حال، در جریان بیستمین کنگره حزب کمونیست چین یکی از نکاتی که به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت، "مدرنیزاسیون و توسعه ارتش چین" بوده است.

چین کشوری بزرگ است و به ارتشی مدرن نیاز دارد. وسعت چین و در عین حال تهدیداتی که علیه آن مطرح می‌شوند، گزاره ایجاد یک ارتش بزرگ و مدرن برای این کشور را به یک الزام تبدیل کرده اند و اگر چنین نشود اساساً چین قادر نخواهد بود که از مردم خود و یکپارچگی اش به بهترین نحو دفاع کند.

چانگ هوآ سفیر چین در تهران همچنین در مورد تحرکات امنیتی قدرت‌های غربی و ناتو در حوزه آسیای شرقی گفت: چین همواره متعهد به این بوده که یک همسایه خوب برای کشورهای حوزه آسیای جنوب شرقی باشد. چین برخی مناقشات مرزی را با همسایگانش دارد اما همواره آماده بوده تا از طریق مذاکره و راه‌های مسالمت‌آمیز این مناقشات را حل و فصل کند. اکنون چین با اغلب همسایگان خود روابط خوب و رو به رشدی را از حیث مراودات اقتصادی دارد. با این حال، قدتر های غربی و به ویژه آمریکا مایل به استقرار صلح و ثبات در منطقه شرق آسیا نیستند.

آن‌ها دست به همه نوع تنش‌زایی علیه چین می‌زنند و سپس ادعا می‌کنند که این چین است که تهدیدی علیه منافع و امنیت آنها است. آنها در کشورهای مختلفی در شرق آسیا پایگاه‌های نظامی دارند و اقدام به تنش‌زایی می‌کنند اما همچنان با تبلیغات رسانه‌ای گسترده خود انگشت اتهام را به سمت چین می‌گیرند و آن را متهم ردیف اول تنش زایی در شرق آسیا و به طور کلی در جهان معرفی می‌کنند. در این شرایط هیچ تردیدی وجود ندارد که ملت چین نیز حق دفاع از خود را برای خودشان محفوظ می‌دارند. چین با همسایگان خود نظیر هند که البته اختلافات تاریخی نیز با این کشور دارد، در سال‌های اخیر روابط نزدیک و خوبی را به ویژه در حوزه اقتصادی تعریف کرده است. با این حال، کشورهای غربی حتی این موضوع را نیز تحمل نمی‌کنند و به دنبال بحران‌زایی علیه چین هستند.

در ادامه چانگ هوآ تصریح کرد که چین در مورد معادلات امنیتی شرق آسیا نظیر مسائل مطرح میان کره جنوبی و کره شمالی نیز همواره سعی داشته تا فضایی از صلح و دوستی را میان دو طرف ترویج کند. توجه داشته باشیم که هم کره شمالی و هم کره جنوبی کاملاً به چین نزدیک هستند و چین روابط نزدیک و خوبی با هر دو کشور دارد. با این حال حضور نظامی نیروهای آمریکایی به ویژه در کره جنوبی عملاً به دنبال برهم زدن فضای آرامش در منطقه است و اساساً آمریکایی‌ها با حضور نظامی خود در کره جنوبی، نه فقط معطوف به کره شمالی بلکه عمدتاً متمرکز بر چین هستند.

پکن بارها تاکید کرده که راه حل اساسی و محوری برای مسائل و چالش‌های مختلف نظیر بحران هسته‌ای در شبه جزیره کره، از طریق مذاکره و تعاملات دیپلماتیک است. از این منظر، چین بر خلاف کنشگران غربی بیش از آنکه به دنبال تحریکِ به تنش باشد، دنبال استقرار صلح و ثبات است.

چانگ هوآ در ادامه در مورد ایده‌های انتقال گاز از ایران به چین از طریق پاکستان و همچنین احداث راه آهن میان کنشگران مذکور گفت: پاکستان همسایه مهمی برای چین است و پکن با این کشور توافق مشارکت راهبردی دارد. در مورد ایران نیز چین به این کشور به مثابه یک همکار و شریکِ نزدیک به خود می‌نگرد. از این رو، هر سه کشورِ ایران، چین و پاکستان ظرفیت‌های فراوانی جهت توسعه روابط دارند. بدون تردید پیشبرد پروژه‌هایی نظیر خط راه آهن و یا خطوط انتقال نفت و گاز میان این کشورها، جدای از اینکه برنامه ریزی های فراوانی را طلب می‌کند، نیازمند منابع مالی قابل توجهی نیز است.

ایران، چین و پاکستان هر سه عصو سازمان همکاریهای شانگهای هستند. در قالب این سازمان نیز کشورهای مذکور ظرفیت‌های فراوانی جهت توسعه همکاریهای اقتصادی خود دارند. البته که ابتکارهای مهمی نظیر "یک کمربند یک جاده" نیز وجود دارند که تا حد زیادی حافظ منافع سه کشور ایران، چین و پاکستان هستند. چین علاقه فراوانی جهت توسعه روابط اقتصادی خود با کشورهای نظیر ایران و پاکستان دارد و در این رابطه کاملاً مصمم است. از این رو در مورد قضیه اتصال ریلی، نه فقط ایران و چین و پاکستان بلکه حتی دیگر کشورها نظیر ترکیه نیز می‌توانند وارد میدان شوند و جزئی از یک ابتکار اقتصادی باشند که می‌تواند حامل مزایا و منافع قابل توجهی برای کشورهای منطقه باشد.

چانگ هوآ سفیر چین در ایران در ادامه در مورد افغانستان و تحولات این کشور و تأثیرات آن در بُعد منطقه‌ای و بر کشورهایی نظیر چین و ایران و نقشی که این دو کشور می‌توانند در کمک به افغانستان و بهبود شرایط آن داشته باشند گفت: شرایط افغانستان برای چین بسیار مهم است زیرا این کشور تأثیرات قابل ملاحظه‌ای را بر ایران و چین به عنوان همسایگان خود خواهد داشت (به ویژه در صورتی که وضعیت نامساعدی در آن برقرار شود). متأسفانه سال‌ها حضور نیروهای خارجی در افغانستان نه تنها این کشور را به پیش نبرده بلکه آن را تضعیف نیز کرده است. البته که در مدت اخیر شاهد اوج گیری برخی گروه‌های تروریستی در افغانستان نظیر داعش و یا جنبش ترکستان شرقی نیز بوده ایم. باید توجه داشته باشیم که افغانستان به مردم خود تعلق دارد و بهتر است راهکارهایی در مورد این کشور مورد توجه قرار گیرند که مبتنی بر خودِ مردم افغانستان و نه بر مبنای آنچه کشورهای غربی دیکته می‌کنند باشد. چین در ماه‌های اخیر تلاش‌های زیادی را جهت کمک به مردم افغانستان انجام داده و سعی کرده در روند گفتگوهای سیاسی این کشور نیز کنشگری مؤثری را داشته باشد.

قابل ذکر است که پیش شرط توسعه روابط اقتصادی با افغانستان، ایجاد ثبات در این کشور است. از این رو افغانستان اکنون باید یک دولت فراگیر داشته باشد که در آن حقوق همه افراد از جمله زنان و کودک نیز محترم شمرده شود. مقام‌های کنونی افغانستان باید با تروریسم بجنگند و اجازه ندهند که در خاک کشورشان تهدیداتی علیه دیگران مطرح شود. ایران و چین در مدت اخیر رایزنی‌های فراوانی را در مورد مساله افغانستان انجام داده‌اند و کاملاً به آن توجه داشته اند. هم تهران و هم پکن بر اساس آنچه تاکنون مشاهده شده آمادگی لازم و کافی جهت بازسازی افغانستان و کمک به مردم این کشور جهت مقابله با مشکلاتشان را دارند.

سفیر چین در تهران در گفت‌وگو با پرس تی‌وی در مورد روابط ایران و چین نیز گفت: خوشبختانه در ماه‌های اخیر شاهد تشدید رایزنی‌های مقام‌های ایرانی و چینی به ویژه در سطح رؤسای جمهور دو کشور بوده ایم که این نکته بسیار مثبتی است. هم رئیس جمهور ایران ابراهیم رئیسی و هم رئیس جمهور چین شیء جین پینگ بر این نکته تاکید کرده اند که روابط دو کشور را از منظری راهبردی و بلندمدت ارزیابی می‌کنند. چین خواستار توسعه همکاریها با ایران در ابعاد مختلف و به ویژه در چهارچوب مقابله با یکجانبه گرایی غرب و حمایت از چند جانبه گرایی است.

چین و ایران باید در تمامی سطوح روابط دوستانه و خوب خود را ارتقا دهند. فراموش نکنیم که چین و ایران منافع مشترک زیادی دارند. توافق مشارکت راهبردی میان دو طرف نیز وارد مرحله اجرایی شده است. ما خواهان پیشرفت بیشتر در قالب توافق مذکور هستیم. به نظر من در سال آینده شاهد پررنگ شدن بیش از پیش دستاوردهای توسعه همکاریها میان ایران و چین خواهیم بود و سطح همکاریها میان تهران و پکن ارتقا جدی پیدا می‌کند. البته که موانع بیرونی نیز جهت توسعه همکاریهای ایران و چین وجود دارند که در نوع خود سرعت توسعه روابط را از سطح مورد انتظار پایین‌تر آورده و می‌آورند. با این حال، هم چین و هم ایران جهت تعمیق هر چه بیشتر روابط و برداشتِ محصول و ثمره این رابطه باید صبورتر باشند.