شعر اجتماعی همچنان در ادبیات انقلاب زنده و پرتپش است

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست بررسی «نقش شعر در وقایع اجتماعی»، دیروز یکشنبه ۴ دی‌ با حضور علی‌محمد مؤدب و علیرضا قزوه در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

علیرضا قزوه در این نشست گفت: شعر فارسی در طول تاریخ شکل‌گیری و بلوغ خود، خیلی زود جلوه‌های بلوغ اجتماعی را نشان داد و یکی از نخستین اشعار تاریخ ادبیات ما به شعری از زبان کودکان ختلان خطاب به اعراب مرتبط است «از ختلان آمذیه / برو تباه آمذیه / آوار باز آمذیه / بی دل فراز آمذیه» که یک شعر اجتماعی و اعتراضی بوده است.

این شاعر آئینی با بیان اینکه شعر بیشتر بزرگان ادبیات ایران، مضامین بلند اجتماعی داشته، افزود: اصطلاح حکیم که برای شاعرانی همچون فردوسی، رودکی، نظامی و سنایی به‌کار می‌رفته به دلیل توجه آنها به مسائل اجتماعی و سیاسی بوده است. می‌توان گفت در طول تاریخ ادب فارسی، شاعران بیش از هر موضوعی ازجمله فلسفه، عشق و طبیعت، شاعر اجتماعی بوده‌اند و می‌توان شعر اجتماعی را سنگ‌بنای ادب فارسی دانست.

وی با تأکید بر غلبه شعر اجتماعی از دوران کهن تا امروز در شعر فارسی، گفت: حبسیه‌های سبک خراسانی در شعر امثال ناصرخسرو نمونه بارز و موفق شعر اجتماعی است. در دوره غلبه شعر عراقی نیز که دوران طلایی ادبیات فارسی به‌شمار می‌رود، می‌بینیم که اشعار حافظ، سعدی، نظامی و مولانا مملو از مضامین اجتماعی است. اشعار سبک هندی نیز مملو از مضامین اجتماعی بوده و می‌توان این سبک ادبی را به‌نوعی مردمی و نقد اجتماعی دانست. در دوره بازگشت ادبی نیز شاعران به شعر اجتماعی روی آوردند و در دوران مشروطه تمام شاعران، اجتماعی‌سرا بودند. شعر انقلاب اسلامی نیز فرزند ادبیات مشروطه است و شاهدیم که شعر اجتماعی همچنان در ادبیات انقلاب زنده و پرتپش است و شاعران انقلاب اسلامی در عین جدال با قدرتمندان ظالم از مظلومیت انقلاب اسلامی دفاع می‌کنند.

قزوه با اشاره به گسترش شعر در فضای مجازی طی سال‌های اخیر، افزود: بزرگان شعر و ادب فارسی که پاک و خالص شعر می‌سرودند، همیشه ماندگار می‌مانند و کسانی که قدرت زبانی و اندیشه عمیقی ندارند، ماندگار نخواهند شد. حافظ و مولانا شعرشان را با نام خدا و نعت پیامبر اسلام و مولا علی (ع) آغاز می‌کردند و شاعرانی در دهه ۶۰ شکوفا شدند که پیرو و یادگار شاعران بزرگ کهن ما بوده‌اند. متأسفانه قدر شاعران بزرگ اوایل انقلاب را ندانستیم و از کنارشان گذشتیم که این امر سبب شد در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ شعر افول کند و بیشتر شاعران جوان تنها دنبال بازی‌های زبانی و نه اندیشه‌های بلند باشند. شاعران بزرگ انقلاب اسلامی شهره نمی‌شوند و دیگرانی که اشعارشان عمق و ظرافت نداشت، مورد توجه قرار گرفتند.

مدیر دفتر شعر و موسیقی و سرود صداوسیما، گفت: ما در طول تاریخ روزهای خوب و بد زیادی را دیده‌ایم و تاریخ انقلاب اسلامی نیز خاطرات تلخ و شیرین بسیاری را پشت‌سر گذاشته است. شاعری که متعهد باشد، همیشه به انقلاب و جمهوری اسلامی وفادار می‌ماند و مانند حاج قاسم این شعر سعدی را از عمق جان خطاب به رهبرش تأکید می‌کند «ما را سری‌ست که گر خلق روزگار / دشمن شوند و سر برود هم بر آن سریم».

امتیاز شعر فارسی در گره‌خوردن آن با حکمت، دانش و قرآن است

علی‌محمد مؤدب نیز در این نشست گفت: امتیاز شعر فارسی در گره‌خوردن آن با حکمت، دانش و قرآن است. زمانی که فلسفه پیوندی با مردم نداشت و فقط برای خواص قابل‌فهم بود، شعر فارسی جای آن را در ارتباط با اقشار مختلف پر کرد و امثال فردوسی و حافظ میدان‌دار خلق و آفرینش اندیشه‌های ناب و عام‌فهم شدند. گره خوردن و اتصال شعر فارسی با حکمت و اندیشه آن را قابل‌فهم کرده و ایرانیان درونشان با شعر و ظاهرشان با شرع آراسته است.

این شاعر آئینی افزود: با وجود اینکه فیلسوفان زیادی در ایران داشته‌ایم، اسکلت فرهنگی ما را شاعران شکل داده‌اند. شاعران ایران‌زمین در قالب شعر مشکلات اجتماعی را بیان کرده و در تمام ادوار ادبیات فارسی، رد پای اشعار اجتماعی را می‌توان دید.

وی با انتقاد از غلبه تفکر اقتصادی بر فرهنگی در سال‌های اخیر، گفت: دشمنان تلاش کرده‌اند که به ما القا کنند بحران اصلی اقتصاد است نه فرهنگ و تا اندازه‌ای موفق شده‌اند، به‌گونه‌ای که امروز بیشتر ما انسان را وسیله سود می‌دانیم و شعر انقلاب جای خود را به اشعار ضعیف و تبلیغاتی سطح پایین داده است. مسئولان از شعر انقلاب غافل شده‌اند و ادبیات بازاری جای ادبیات و شعر سیاسی و اجتماعی را گرفته است.

مؤدب افزود: غفلت نهادهای فرهنگی از برنامه‌ریزی برای تربیت نسل جدید شاعران متعهد، سبب شده گوهر اصلی انقلاب رها شود و شاعران متعهد دلسرد شوند. امروز ما با بحران ادبیات مواجه شده‌ایم و فراموش کرده‌ایم که شعر وفادارترین هنر به انقلاب و اسلام است که تنها به شاعر، کلمه و کاغذ نیاز دارد.

مدیرعامل مؤسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب با اشاره به برگزاری ۱۰ دوره آموزش شعر در این مؤسسه در قالب شعر جوان آفتابگردان‌ها، گفت: شاعرانی که در این ۱۰ دوره تربیت شدند، پیشگام در بصیرت‌سازی در زمان اغتشاشات اخیر بوده‌اند و در آینده نزدیک نیز تلاش داریم دوره آموزشی شعر آفتابگردان‌ها را به یک دوره دانشگاهی تبدیل کنیم.