سالگرد عاشورای ۸۸؛ روزی که تهران «در آستانه سقوط» بود و معترضان به خانه رفتند

سالگرد عاشورای ۸۸؛ روزی که تهران «در آستانه سقوط» بود و معترضان به خانه رفتنداطلاعات مقاله

• نویسنده, پویا قربانی
• شغل, بی‌بی‌سی
• ۱۸ دقیقه پیش

منبع تصویر، Getty Images

۱۳ سال از ششم دی، عاشورای ۸۸ می‌گذرد. همزمان با گذشت صد روز از اعتراضات جاری در ایران، یادآوری‌ها و ارجاعات به این روز برای «درس‌ گرفتن، انتقال تجربه و اهمیت وجود رهبری اعتراضات» در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. 

روزی که به گفته گروهی از شاهدان عینی، مرکز تهران «در دست» معترضان و پایتخت ایران «در آستانه سقوط» بود، با وجود کشته شدن ده‌ها معترض در تهران و سراسر ایران، نیروهای امنیتی مجبور به عقب‌نشینی شده بودند. اما معترضان شب‌هنگام به خانه برگشتند.

سه روز بعد در ۹ دی حکومت با فراخواندن حامیانش به خیابان‌ها، راه‌پیمایی برگزار کرد و مدعی «پایان» جنبش سبز شد؛ پایانی که البته یک سال بعد و در پی تجمعات معترضان در ۲۵ بهمن ۱۳۸۹ و آغاز حصر خانگی موسوی، رهنورد و کروبی رقم خورد.

بنابر گزارش‌ها ۶ دی ۸۸ خونین‌ترین روز اعتراضات به نتیجه انتخابات بحث‌برانگیز ۱۳۸۸ و آخرین روزی بود که جمعیتی میلیونی از معترضان سبز به خیابان‌ها آمدند.

با وجود گذشت ۱۳ سال از آن روز، هنوز تعداد دقیق کشته، زخمی و دستگیرشدگان آن روز مشخص نیست. گفته می‌شود که چند هزار معترض بازداشت شدند، صدها معترض زخمی و در تهران دست‌کم ۱۱ نفر و در شهرهای دیگر از جمله تبریز، شیراز و اصفهان بیش از ۳۰ نفر کشته شدند.

از جمله کشته‌شدگان عاشورای ۸۸، علی حبیبی موسوی، خواهر زاده میرحسین موسوی، کاندیدای معترض و از رهبران جنبش سبز بود که در مقابل منزل مسکونی‌اش ترور شد. 

منبع تصویر، Getty Images

امیرارشد تاجمیر، فرزند ۲۵ ساله شهین مهین‌فر، گوینده رادیو و سه معترض دیگر در میدان ولیعصر تهران توسط وانت هایلوکس نیروی انتظامی زیر گرفته شدند و مصطفی کریم بیگی، ۲۶ ساله با اصابت گلوله به سرش در حوالی خیابان نوفل لوشاتو کشته شد.

بازداشت‌های فله‌ای هم از آن روز با هدف «جمع کردن» اعتراضات در برنامه نیروهای امنیتی قرار گرفت.

گفته می‌شود در آن روز «حدود چهار هزار نفر» از معترضان، شامل فرزندان چهره‌های نزدیک به رهبران جنبش سبز، اعضای خانواده‌‌ اعدام‌شدگان ۱۳۶۷، فعالان دانشجویی، شهروندان بهایی و چندین چهره سیاسی و هزاران معترض در خیابان دستگیر شدند.

اما عاشورای ۸۸ نمود وجه کمتر روایت‌شده جنبش سبز هم هست، جایی که معترضان در مقابله به مثل با نیروهای امنیتی و «اراذل و اوباش» که سرتیپ حسین همدانی بعدها اذعان کرد برای مقابله با اعتراضات سامان داده بود، دست به خشونت متقابل زدند. صحنه‌هایی از خلع سلاح و محاصره نیروهای ضد شورش، تا سالها در رسانه‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان سانسور شد.

مقایسه آنچه در ۶ دی ۸۸ و روزهای منتهی به ۹ دی رخ داد، بسیاری از فعالان نسل ۸۸ را بر آن داشته تا از آنچه در آن روزها دیدند و تجربه کردند را برای دهه هشتادی‌های اعتراضات ۱۴۰۱ روایت کنند.