مهم‌ترین کشفیات پزشکی سال ۲۰۲۲ چه بود؟

به گزارش «تابناک» به نقل از ایسنا از نیو اطلس، علم اغلب یک فرآیند تکه‌تکه است که از طریق انباشت تدریجی دانش، به کندی پیشرفت می‌کند. این امر به ویژه در دنیای علم پزشکی مشهود است زیرا یافته‌های تحقیقاتی هدفمند و کوچک ممکن است به ارائه درمان‌های جدید و تغییردهنده زندگی بیانجامند.

دیدن پیشرفت‌های پزشکی اغلب مانند تلاش برای دیدن جنگل از روی درختان، سخت است اما اگر کمی جزئی‌تر نگاه کنیم و ۱۲ ماه گذشته را مورد بررسی قرار دهیم، به سرعت مشخص می‌شود که پیشرفت‌های باورنکردنی در دنیای علم پزشکی رخ داده‌اند. برخی از این پیشرفت‌ها مانند نقشه‌برداری از ژنوم کامل انسان، آکادمیک هستند و برخی دیگر مانند واکسن‌های سرطان مبتنی بر آران‌ای پیام‌رسان که به مراحل آزمایشی پیشرفته انسانی می‌رسند، در نتیجه سال‌ها کار و تلاش ارائه شده‌اند. همه این نتایج، لحظات شاخصی به شمار می‌روند که قرار است آینده پزشکی را شکل دهند.

داستان همه‌گیری بزرگ/تکامل همگرای اُمیکرون

سال سوم همه‌گیری کروناویروس برای بسیاری از مردم نشان‌دهنده بازگشت به نوعی عادی ‌بودن پس از موج بزرگ سویه «اُمیکرون» (Omicron) کروناویروس در آغاز سال ۲۰۲۲ بود. در هر حال، ما تصمیم نمی‌گیریم که همه‌گیری چه زمانی تمام شود زیرا این موضوع به ویروس بستگی دارد. طی ۱۲ ماه گذشته همچنان شاهد افزایش میزان بستری شدن و مرگ و میر بوده‌ایم زیرا کروناویروس همچنان میلیون‌ها نفر را برای بار دوم، سوم یا چهارم آلوده می‌کند.

شاید مهم‌ترین داستان همه‌گیری سال ۲۰۲۲، روشی بود که کروناویروس به واسطه آن به ده‌ها زیرشاخه گوناگون تقسیم شد که همگی جهش‌های مشابهی داشتند. روند درک رخ دادن این اتفاق و معنای آن برای آینده همه‌گیری، داستان عجیبی است و از زمانی آغاز شد که گروهی از پژوهشگران متوجه الگوهای عجیبی در فاضلاب شدند.

یک عفونت ویروسی عامل ایجاد ام‌اس است

پژوهشگران برای چندین دهه مشکوک بودند که بیماری عصبی ام‌اس ممکن است توسط یک عفونت ویروسی ایجاد شود اما یک پژوهش منحصربه‌فرد که طی یک دوره ۲۰ ساله روی ۱۰ میلیون نفر از پرسنل ارتش آمریکا انجام شد، قانع‌کننده‌ترین شواهد علت و معلولی را ارائه کرد که تا به امروز ارائه شده‌اند. این پژوهش نشان داد که ابتلا به «ویروس اپشتین بار» (EBV) اساسا با پیشروی ام‌اس مرتبط است.

یافته‌های این پژوهش بدان معنا نیست که ابتلا به ویروس اپشتین بار تنها علت ام‌اس است، بلکه نشان می‌دهد احتمالا تعدادی از عوامل ژنتیکی یا محیطی وجود دارند تا شخص، مستعد ابتلا به بیماری عصبی شود اما به نظر می‌رسد ابتلا به ویروس اپشتین بار می‌تواند یک محرک حیاتی باشد و این بدان معناست که شاید واکسن ضد این ویروس بتواند از پیشروی ام‌اس در وهله اول جلوگیری کند.

تلاش جهانی برای درک نخستین توالی کامل ژنوم انسان

پروژه ژنوم انسانی دهه‌ها در حال اجرا بوده و معروف است که نخستین پیش‌نویس آن در سال ۲۰۰۰ و یک ژنوم کامل در سال ۲۰۰۳ منتشر شد اما این نسخه فقط شامل مناطقی است که حدود ۹۲ درصد از کل ژنوم را در بر دارند. اکنون، با دو دهه کار بیشتر و پیشرفت‌ در حوزه فناوری پزشکی، کل ژنوم انسان با حدود سه میلیارد پایه در نهایت بدون هیچ شکافی توالی‌یابی شده است.

در میان سایر اخبار مربوط به پژوهش‌های ژنتیکی سال ۲۰۲۲، یکی از بزرگترین و طولانی‌ترین تحقیقات جهان سرانجام نتایج ۲۰ سال کار را منتشر کرد. همه ۱۲ هزار گونه ژنتیکی که بر قد انسان تأثیر می‌گذارند، پس از بررسی DNA پنج میلیون نفر منتشر شدند.

نتایج چشمگیر آزمایش واکسن سرطان پوست

به دنبال موفقیت باورنکردنی واکسن‌های کووید-۱۹ مبتنی بر «آران‌ای پیام‌رسان» (mRNA) در سال ۲۰۲۰، پژوهش در مورد این فناوری به سرعت تغییر کرد تا پتانسیل آن برای درمان سرطان کشف شود. مشخص شد که ملانوما نخستین هدف اصلی حوزه سرطان برای این فناوری است و هر دو شرکت بزرگ «بایواِن‌تِک» (BioNTech) و «مدرنا» (Moderna) در مراحل پایانی آزمایش‌های انسانی هستند.

نتایج حاصل از فاز دوم آزمایش، پیشرفته‌ترین زاویه دید را در مورد اثربخشی واکسن سرطان آران‌ای پیام‌رسان تا به امروز ارائه می‌دهند. این داده‌های چشمگیر نشان دادند که افزودن درمان مبتنی بر آران‌ای پیام‌رسان به ایمنی‌درمانی مرسوم، نتایج بیماران را تا ۴۴ درصد بهبود می‌بخشد.

ثبت فعالیتی شبیه به رویا در مغز انسان در حال مرگ

در حالی که پزشکان با استفاده از نوار مغزی، امواج مغزی یک مرد ۸۷ ساله مبتلا به صرع را تحت نظر داشتند و مراقب تشنج بودند، بیمار ناگهان دچار حمله قلبی شد و درگذشت. این موضوع باعث شد تا پژوهشگران، ۱۵ دقیقه فعالیت مغزی را در زمان مرگ ثبت کنند.

آنها روی ۳۰ ثانیه از زمانی تمرکز کردند که قلب از تپش باز ایستاد و توانستند افزایش فعالیت امواج مغزی به نام نوسانات گاما را تشخیص دهند. این امواج در فرآیندهایی مانند رویاپردازی، مدیتیشن و بازیابی حافظه نقش دارند و نگاهی اجمالی را در مورد آن چیزی ارائه می‌دهند که شخص ممکن است در آخرین لحظات زندگی خود تجربه کند.

تبدیل پیوند مدفوع به یک داروی رسمی

«اداره کالاهای درمانی استرالیا» (TGA) برای نخستین بار در جهان، درمان پیوند مدفوع را که برای هدف قرار دادن یک عفونت باکتریایی جدی طراحی شده بود، تأیید کرد. این تاییدیه به شرکت زیست‌فناوری «بیوم‌بانک» (BiomeBank) برای ارائه یک محصول درمانی مبتنی بر میکروبیوم با نام «بیومیکترا» (BIOMICTRA) رسید. این محصول فقط به طور ویژه برای درمان عفونت‌های ناشی از باکتری «کلستریدیوم دیفیسل» (C. diff) تأیید شده است.

اندکی پس از اعطای این مجوز در استرالیا، «سازمان غذا و داروی آمریکا» (FDA) نیز تأییدیه مشابهی را ارائه داد. این سازمان، درمان پیوند مدفوع شرکت داروسازی «فرینگ فارما» (Ferring Pharmaceuticals) را که به منظور هدف قرار دادن همان نوع عفونت ارائه شد، برای استفاده در آمریکا تأیید کرد.

نخستین پیوند قلب خوک به انسان در جهان

بیمار دریافت‌کننده قلب پیوندی، مردی ۵۷ ساله به نام «دیوید بنت» (David Bennett) بود که از بیماری قلبی لاعلاج رنج می‌برد. درمان آزمایشی پیوند قلب خوک به انسان، به عنوان آخرین راه حل به بنت پیشنهاد شد که وضعیت مناسبی برای پیوند قلب معمولی نداشت.

بنت نزدیک به دو ماه با قلب خوک زنده ماند اما در نهایت به دلیل نارسایی قلبی از دنیا رفت. پژوهشگران هنوز در حال بررسی دقیق چگونگی مرگ بنت هستند زیرا بررسی‌های اولیه هیچ نشانه سنتی را مبنی بر رد عضو نشان ندادند.

تبدیل ژن‌درمانی‌های جدید به گران‌ترین داروها

۱۲ ماه گذشته به رژه تاییدیه‌های ژن‌درمانی گران‌قیمت تبدیل شد. ابتدا، یک روش ژن‌درمانی با هدف درمان یک بیماری خونی نادر توانست مجوز سازمان غذا و داروی آمریکا را دریافت کند و با قیمت ۲.۸ میلیون دلار وارد بازار شد. سپس، ژن‌درمانی دیگری وارد بازار شد که هموفیلی را هدف گرفت و قیمت آن ۳.۵ میلیون دلار بود.

هزینه این روش‌های ژن‌درمانی، به مراقبت‌های بهداشتی در طول عمر بستگی دارد. شرکت‌های داروسازی ادعا می‌کنند که این روش‌ها نهایتا در مقایسه با درمان‌هایی که صدها هزار دلار در سال برای چندین دهه هزینه دارند، ارزان‌تر هستند. در هر حال، هنوز پرسش‌هایی در مورد این موضوع وجود دارد که بیمه‌گران سلامت چگونه این پرداخت‌های هنگفت را انجام می‌دهند و اینکه آیا این ژن‌درمانی‌های چند میلیون دلاری قرار است تنها به عنوان یک درمان برای افراد ثروتمند باقی بمانند.

انگشت کردن در بینی باعث بیماری آلزایمر نمی‌شود

شاید مهم‌ترین خبر پزشکی در سال جاری، تحقیقات انحصاری در مورد بحث‌برانگیزترین پژوهش سال ۲۰۲۲ بود. پس از اینکه گزارش‌های پژوهشی مبنی بر این موضوع ارائه شدند که انگشت کردن در بینی می‌تواند باعث بیماری آلزایمر شود، نیواطلس با چندین متخصص مغز و اعصاب صحبت کرد تا از این پژوهش به ظاهر برجسته آگاه شود.

نهایتا مشخص شد که حال همه ما خوب است و بعید است که انگشت کردن در بینی، ارتباطی با آغاز زوال عقل داشته باشد اما داستان پیش آمده، نمونه کاملی از این بود که چگونه اخبار علمی اغراق‌آمیز می‌توانند گمانه‌زنی‌های اثبات‌نشده را تقویت کنند.