نیاز خراسان شمالی به انتقال آب از خلیج فارس یا خزر / برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای برای استفاده از آب ارتفاعات گلیل و سرانی

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * آب و هوا در شمال شرق کشور تنوعی بیش از حد انتظار دارد. به ویژه در خراسان شمالی هم آب و هوای مدیترانه‌ای مشاهده می‌شود هم آب و هوای خشک؛ ۶۸ درصد از ۲۸ هزار هکتار مساحت این استان، نیمه خشک است؛ ۲۲ درصد خشک بیابانی، ۸ درصد مدیترانه ای، یک و نیم درصد مرطوب و نیم درس خیلی مرطوب است.

 

این آمار را شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی منتشر کرده که به گفته مدیرعامل آن کمبود آب در این استان می‌تواند تنش آبی را به دنبال داشته باشد. براساس این آمار میانگین بارش اگرچه در سال‌های آبی ۹۸-۹۷ و ۹۸-۹۹ بیشتر از میانگین استان بوده، اما امسال باران و برف بسیار کمتر از میانگین استان باریده است. اگر میانگین بارش‌ها در خراسان شمالی ۲۷۲ و ۷ دهم میلیمتر باشد، در ۲ سال آبی گذشته ۴۵۲ و ۷ دهم میلیمتر و ۳۴۶ و ۷ دهم میلیمتر باریده و امسال بارش‌ها به ۱۹۴ میلیمتر هم نرسیده است.

 

ذخیره آبی پشت سدها: ۲۳ درصد

سیدعقیل مرتضوی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار ما، به این موضوع اشاره می‌کند که طی ۲ سال گذشته به دلیل بارش‌های بهتر، وضعیت سد‌های استان بهتر بودند، اما امسال که بارش کمتری در سطح استان رخ داده، آب ذخیره شده در سد‌های استان به بیشتر از ۲۳ درصد از ظرفیت سد‌ها نمی‌رسد.

 

شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی برنامه‌ای برای انتقال آب از مناطق کوهستانی گلیل و سرانی دارد. منطقه‌ای مرزی که منابع آبی زیرزمینی آن تقریبا دست نخورده است. برخی می‌گویند که از سفره‌های آب زیرزمینی این مناطق در کشور ترکمنستان بهره برداری می‌شود و در این شرایط چرا آب این کوهستان‌ها خرج مصرف مردم کشور خودمان نشود؟

 

مرتضوی توضیح می‌دهد که بحث انتقال موضوعی است که چند سال اخیر مطرح شده است، به دلیل اینکه خشکسالی که در همه نقاط کشور دیده می‌شود و بسیاری از دشت‌ها منابع آب زیرزمینی را از دست داده اند و دچار بحران هستند. البته تغییر اقلیم و تغییر الگوی بارش باعث شده تا آب‌های سطحی که وابستگی شدید به رواناب و سیلاب دارند، کاهش چشمگیر داشته باشند.

 

او به این نکته اشاره می‌کند که اقلیم استان خراسان شمالی تا ۹۰ درصد خشک و نیمه خشک است و همین کاش بارش‌ها باعث شده منابع آبی زیرزمینی به شدت تحت تأثیر قرار گیرد و تنش آبی را در استان رقم بزند.

 

نیاز خراسان شمالی به آب خلیج فارس!

به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی همه مسئولان آبی در استان‌های مختلف مطالعاتی برای طرح تأمین آب با توجه به نرخ رشد جمعیت و افزایش سرانه مصرف برای بلندمدت درنظر می‌گیرند. در خراسان شمالی نیز از چند سال گذشته برنامه‌هایی در سه سطح برای این منظور داشته ایم؛ استفاده از منابع آبی زیرزمینی، انتقال آب از خلیج فارس و دریای خزر.

 

او ادامه می‌دهد: بحث انتقال آب از دریای خزر یا خلیج فارس در دولت برای صنایع مصوب شد و استان‌هایی مانند خراسان شمالی که از صنایع بهره کمتری برده اند، از این منبع آبی بی بهره ماندند؛ بنابراین باید منتظر باشیم که یا صنایع استان توسعه یابند یا پروژه بزرگی تعریف شود که از محدوده استان ما بگذرد. به همین دلیل ما در طرح‌های انتقال آب از دریا‌ها در انتهای جدول نوبت قرار داریم. از طرفی بخش خصوصی هم نداریم که بتواند در این طرح‌ها برای ما سرمایه گذاری کند.

 

مرتضوی می‌گوید که برنامه‌های آبرسانی پیشین در خراسان شمالی به افق پیش بینی شده خود رسیده اند و اکنون باید برای تأمین منابع آبی جدید برنامه ریزی کنیم.

 

بنابراین در خراسان شمالی نیاز به تعریف برنامه‌های جدید است و انتظار برای بهره گیری از آب دریای خزر یا خلیج فارس منطقی به نظر نمی‌رسد. به همین دلیل بهره گیری از منابع آبی منطقه گلیل و سرانی در دستور کار قرار می‌گیرد.

 

برداشت آب از گلیل و سرانی 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی می‌گوید که برداشت آب از منطقه شمال شرق استان برای کوتاه مدت و میان مدت درنظر گرفته شده است. این منابع هم جزو آب‌های عمیق محسوب نمی‌شوند و با حفر چاه می‌توان از این آب‌ها استفاده کرد.

 

او توضیح می‌دهد که این پروژه هنوز در مرحله اجرا نیست. مطالعات آن صورت گرفته و مصوبات مربوط به آن هم صادر شده است. به لحاظ محیط زیستی و فنی هم مطالعات انجام شده و همه این مطالعات به سازمان برنامه و بودجه ارسال شده تا مجوز ماده ۲۳ نیز صادر شود.

 

به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی آبی که قرار است از منطقه گلیل و سرانی استخراج شود، صرفا برای شرب مورد استفاده قرار می‌گیرد و شهر‌های در مسیر خود را سیراب خواهد کرد.

 

اولین منطقه شهری نزدیک به این منطقه، شیروان است که حدودا ۸۰ کیلومتر با آن فاصله دارد. فاصله این منطقه کوهستانی تا بجنورد هم حدود ۲۳۰ کیلومتر است.

 

۵۰۰۰ میلیارد تومان برای انتقال آب 

مرتضوی توضیح می‌دهد که بودجه مورد نیاز برای اجرای این پروژه را حدود پنج هزار میلیارد تومان اعلام کرده ایم. چون پروژه در منطقه کوهستان قرار دارد، نیازمند دستگاه‌های پمپاژ بزرگی است. به همین دلیل بودجه مورد نیاز برای اجرای آن، رقم بالایی می‌شود.

 

او با اشاره به اینکه از این آب صرفا برای مصرف شرب استفاده می‌شود، می‌گوید: برای این طرح افق ۱۵ تا ۲۰ ساله تعریف شده است.

 

براساس توضیحات مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی طرح آبرسانی پیشین به شهر بجنورد از سد شیرین دره بوده که مطالعات آن مربوط به سال ۸۲ و ۸۳ بوده و اجرای آن در ۹۲ صورت گرفته است. افق درنظر گرفته شده برای تأمین آب از این سد تا سال ۱۴۱۰ بوده که با توجه به تغییرات اقلیمی احتمال دارد این سد نتواند تا سال ۱۴۱۰ برای آبرسانی به بجنورد و نواحی مسکونی اطراف آن مورد استفاده قرار گیرد. به همین دلیل طرح انتقال آب از ارتفاعات گلیل و سرانی برنامه ریزی شده تا در آینده بجنورد با مشکل بی آبی مواجه نشود.

 

او تأکید می‌کند که سد‌ها برای تأمین ذخیره آبی نیاز به بارندگی دارند. اگر زمستان یا بهار بارندگی سیلابی رخ ندهد، سد‌ها نمی‌توانند انتظارات آبی را برآورده کنند.

 

اگرچه نیاز مردم خراسان شمالی به آب‌های گلیل و سرانی، مشهود است، اما به نظر می‌رسد طرح‌هایی برای آبخیزداری و حفظ آب‌های حاصل از بارش‌ها در سفره‌های آب زیرزمینی و جلوگیری از تبخیر این آب‌ها نیز باید صورت گیرد. چراکه با ادامه روند بهره برداری از سفره‌های آب زیرزمینی، احتمال دارد در آینده‌ای نه چندان دور، خشکی سراسر کشور را دربرگیرد.