از دام کوزه پر سکه و خروس طلا تا نظر قانون درباره گنج‌یابی

زمین را حفر می‌کنند، به امید آنکه عتیقه‌ای ارزشمند زندگی‌شان را تغییر دهد؛ همان‌ها که با آرزوی یک‌شبه ثروتمند شدن، سال‌هاست بیل و کلنگ از دست‌شان جدا نشده. آنها برای یافتن زیرخاکی، دفینه و هر چیز ارزشمند دیگری راهی کوه و کمر می‌شوند؛ از بیابان‌های بی‌آب و علف گرفته تا جنگل و ارتفاعات سخت و کوهستانی؛ فرقی ندارد، کجا باشد؛ نقشه گنج است که این افراد را به این طرف و آن طرف می‌کشاند.

در ادامه  روایت هایی از این افراد می خوانید.

بیشتربخوانید

• گنج فاروق راست است؟

«سلام! من سید کریم هستم. چوپانم توی روستامون. گوسفندام رو برده بودم برای چرا که یک کوزه قدیمی پیدا کردم. توش پر از سکه قدیمی بود. شماره‌تون رو استخاره کردم. پیام رو واست فرستادم. اگه می‌تونی این سکه‌ها را بفروش. نصف ما نصف شما. کاری از دستت برمیاد خبر بده. تو رو خدا بین خودمون بمونه» چند قسم و آیه هم ضمیمه می‌کند و بعد دکمه ارسال را می‌زند. این روش نخ‌نماشده چوپان‌های دروغگویی است که مدتی با این روش کلاهبرداری می‌کردند و بعد دست‌شان رو شد. گنج از گذشته چهره پرفریبی داشته و هنوز که هنوز است خیلی‌ها را به چاله و چاه می‌اندازد. جدای از این که این کار غیر قانونی بر اساس ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی جرم است، سناریوی جدید این روز‌ها برای رسیدن به گنج استفاده از فلزیاب و کاوش زمین برای پیداکردن دفینه‌های ارزشمند و گنج‌هاست. افرادی در فضای مجازی خودشان را کارشناس آثار و علایم باستانی معرفی می‌کنند، تصویر دفینه‌های عتیقه، سکه‌های طلا، قبر‌های قدیمی و نشانه‌هایی را به اشتراک می‌گذارند و ادعا می‌کنند به کمک نشانه‌ها و فلزیاب‌هایی که دارند می‌توانید به گنج برسید. بعضی چند هزار دنبال‌کننده دارند، بعضی به هیچ‌وجه تماس تلفنی را جواب نمی‌دهند و این دستگاه‌ها را با شرایط و هزینه میلیونی اجاره می‌دهند. طبق این سناریو نقشه گنج به دستگاه‌های فلزیابی تبدیل شده است که می‌تواند فلزات گران‌بها را از فاصله چندین متری تشخیص دهد، چند بوق بزند و برخلاف آن چه شاعر گفته است، نابرده رنج، گنج میسر شود، اما در پایان این سناریو تنها تن زخمی زمین می‌ماند و گور‌های شکافته شده. در واقعیت چه می‌گذرد؟ در این پرونده قرار است درباره فلزیاب‌ها و کسانی که عمرشان را به پای پیدا کردن گنج می‌گذارند، بیشتر بخوانید.

گران‌ترین فلزیاب‌مان ۷۵۰ میلیون تومان است
گفت‌وگو با یک فروشنده فلزیاب که عمری در پی گنج با زمین در جدال بوده است
خرید فلزیاب اصلا پیچیده نیست و یک جست‌و‌جوی ساده در اینترنت می‌تواند خریدار را به فروشنده برساند. بیشتر کسانی که به دنبال گنج هستند از دستگاه‌های فلزیاب و نشانه‌ها و علامت‌هایی مانند لاک‌پشت، دو کوهان شتر و ... که به گمان خودشان محل دفینه‌های باارزش قدیمی است، استفاده می‌کنند. بعضی از این فروشنده‌ها دستگاه‌ها را با، اما و اگر‌ها و قیمت‌های بالایی اجاره می‌دهند، بعضی فقط به فکر فروش آن‌ها هستند و تاکید می‌کنند اپراتوری این دستگاه‌ها به یک دوره آموزشی نیاز دارد که هزینه‌بر است. از میان تعداد فروشنده‌های بی‌شمار این دستگاه‌ها با یکی از آن‌ها تماس می‌گیرم تا درباره قیمت فلزیاب‌ها و این‌که چطور قرار است آدم‌ها را به گنج برسانند، سوال کنم. مردی که تلفن را پاسخ می‌دهد ۵۰ ساله به نظر می‌رسد و مدعی است عمرش را به پای پیدا کردن گنج گذاشته است.

با خرید فلزیاب کار تمام نمی‌شود

فردی که پشت خط است حوصله سوال کردن ندارد و بیشتر دوست دارد درباره فلزیاب‌ها توضیح دهد. می‌گوید: «فعلا چند نوع فلزیاب داریم. تصویری یا همان مگنومترها، ردیاب‌ها و نقطه‌زن‌های صوتی که نمی‌تواند بیشتر از ۳ متر ردیابی کند. گران‌ترین فلزیاب‌مان یک دستگاه آلمانی تصویری ۷۵۰ میلیونی است. نرم‌افزار بسیار به‌روز و پیشرفته‌ای دارد و با دقت بالا، قدرت تشخیص و تفکیک فلز باارزش و بی‌ارزش را دارد. فلز‌یاب ارزان هم داریم. این دستگاه تحت لیسانس آلمان است، ۱۵ متر حفره‌یابی و ۱۲ متر فلزیابی می‌کند. چهار فلز طلا، نقره، برنز و مفرغ را دنبال می‌کند، قدرت تفکیک فلزات باارزش و بی‌ارزش را دارد و قیمتش ۴۹ میلیون تومان است. ارزان‌تر‌ها هم ردیاب‌ها هستند که فیلتر ذرات دارند و می‌توانند فلزات باارزش را هم رد بزنند. البته همه این دستگاه‌ها به آموزش نیاز دارند. حتی با یک گوشی معمولی هم چند روز باید کار کنید تا قلق آن دست‌تان بیاید این دستگاه‌ها که جای خودش را دارد. هم سی‌دی دارد هم خودمان آموزش داریم. اگر فلزیاب را از خودمان بخرید هزینه آموزش‌ها کمتر است. آموزش اپراتوری فلزیاب‌های تصویری ۵ تا ۶ میلیون، نقطه‌زن‌ها و ردیاب‌ها ۵/۲ تا ۵/۳ میلیون است. البته فکر نکنید وقتی فلزیاب را از ما خریدید کار ما و شما تمام می‌شود. شما باید یک مدت با دستگاه‌ها کار کنید تا اپراتوری‌تان را قوی کنید. در این صورت حتی گاهی نصف‌شب هم به ما زنگ می‌زنید و از ما راهنمایی می‌خواهید ما مثل بعضی شرکت‌ها که چند جنس را سمبل می‌کنند و به اسم فلزیاب خارجی می‌دهند دست مردم نیستیم!»

به دلیل گنج‌یابی حبس تعلیقی دارم

«دایی من همیشه دنبال گنج بود. من از بچگی با او سر این زمین و آن زمین می‌رفتم. یک بار سر گنج‌یابی بازداشتم کردند و حبس تعلیقی دارم. اگر دوباره بازداشت شوم باید هم حبس تعلیقی و هم حبس جدید بکشم و به همین دلیل هشت سال است که دیگر دنبال گنج نرفتم، ولی مشتری‌هایی داشتیم که با همین فلزیاب‌ها موفق شدند چیز‌هایی پیداکنند. بعضی از مشتری‌ها هم حرفی نمی‌زنند. اصلا کسی که گنج پیدا کند به هیچ‌کس نمی‌گوید یا شانس‌تان زیاد است و می‌توانید آن را به پول تبدیل کنید یا آن را می‌دزدند یا بد می‌آورید و گیر می‌افتید. این را هم بگویم هیچ فلزیابی در دنیا صددر‌صد نیست. فلزیاب وسیله‌ای است که فقط شما را به هدف نزدیک می‌کند. فکر نکنید یک فلزیاب دست‌تان گرفتید امشب یا فردا شب به گنج می‌رسید، خیر! چنین چیزی نیست. باید روی مکان انتخاب شده حداقل ۵۰-۵۰ مطمئن باشید که آن جا دفینه‌ای هست. هر فلزیابی که داشته باشید این موارد مهم است. خیلی‌ها هم فکر می‌کنند این چیز‌ها الکی است، اما به نظر من طبیعی است که هر طرف ایران پر از گنج باشد، حتی جا‌هایی که فکرش را نمی‌کنید. فقط مطمئن شوید فلزیاب‌تان وارداتی است و اپراتوری آن را بلد باشید. اگر اپراتوری آن را بلد نباشید مثل این است که یک خودروی بنز ۲۰۲۲ در پارکینگ خانه‌تان باشد و شما نتوانید با آن رانندگی کنید.» این صحبت‌های فروشنده فلزیاب درباره روز‌هایی ا‌ست که به طور غیرمجاز بار‌ها دل زمین را برای رسیدن به گنج شکافته است.

گنج و جن‌ها و طلسم‌ها!

داستان‌ها و افسانه‌های زیادی درباره گنج وجود دارد و برخی با تکیه بر این داستان‌ها جیب کسانی را که به دنبال گنج هستند، خالی می‌کنند. محمود هم یکی از آن هاست. او همیشه به دنبال گنج بود. یک گروه سه نفره که با فلزیاب، زمین‌های زیادی را حفر کردند تا به گنج برسند. یک‌بار به او گفتند یک جن مراقب این گنج است و باید طلسمش شکسته شود. چند میلیون داد تا جن برود و دستش به گنج برسد، اما نشد و چند روز بعد جسد بی‌جانش را در کنار یک حفره بزرگ پیدا کردند و امید همه، ناامید شد. بعد از این اتفاق، خانواده با هر بدبیاری به یاد گنج می‌افتند و می‌گویند به نفرین گنج دچار شده‌اند! سوءاستفاده‌چی‌ها شگرد‌های زیادی دارند. دکتر حامد وحدتی‌نسب باستان‌شناس در گفتگو با فرارو درباره وجود یک شبکه مافیایی در این زمینه اظهار می‌کند: «افرادی هستند که نقشه گنج می‌فروشند و اگر از خودشان پرسیده شود که چرا خودت سراغش نمی‌روی، بهانه‌های خرافاتی می‌آورند. مثلا می‌گویند به من نمی‌افتد یا موکلم اجازه نمی‌دهد. معمولا وقتی فرد پول دستگاه و کارشناس را هم پرداخت می‌کند جایی را که اعلام‌شده حفر می‌کند، اما به جایی نمی‌رسد. دوباره به همان کارشناس مراجعه می‌کند و او این بار باز هم از خرافه استفاده می‌کند. می‌گوید جن مراقب این گنج است یا جن آن را جابه‌جا کرده است. با این روش از مردم پول می‌گیرند و پوچ‌بودن این مسئله را این گونه توجیه می‌کنند.»

افسانه گنج دست از سر مردم برنمی‌دارد
ناآگاهی باعث شده است تا دلالان گنج‌یابی، مردم را تلکه کنند و قاچاقچیان سودش را ببرند

دکتر میترا شاطری | باستان شناس و دانشیار دانشگاه شهرکرد
واضح است که با فلزیاب‌ها نه تنها گنجی آشکار نمی‌شود بلکه در اغلب موارد مکانی هم خراب می‌شود. فرض کنید در زمین یک میخ باشد، ولی فرد برای رسیدن به آن عرصه را خراب می‌کند برای این که بداند شیء باارزشی در آن‌جا هست یا نیست. متاسفانه همه این کار‌ها یک‌جور دستبرد به گنجینه و اندوخته ملی همه ماست که از گذشته‌ها به ما رسیده است و از این به بعد باید از آن محافظت کنیم که نمی‌کنیم.

در دام کوزه پر سکه و خروس طلا
در علم باستان‌شناسی اصلا چیزی شبیه علامت لاک‌پشت و خرگوش و... نشانه دفینه نیست. از هر ۱۰۰ هزار مورد یک نفر را نمی‌توان پیدا کرد که به گنج رسیده باشد. خیلی‌ها به دنبال گنج هستند و از روی ناآگاهی با این مسیر همراه می‌شوند و به تخریب بیشتر آثار کمک می‌کنند. اگر دقت کنید در صفحه‌های گنج‌یابی در فضای مجازی هر کسی برای این که نشان دهد دانای کل است علامتی را نشانه وجود گنج می‌داند. اصلا اگر این نشانه‌ها در علم باستان‌شناسی بود استادان خیلی زودتر آن‌ها را به سازمان میراث فرهنگی می‌دادند تا قبل از قاچاقچیان به این دفینه‌ها و گنجینه‌ها برسند. بیشتر مردم گنج و یک کوزه پر از سکه طلا و خروس طلا برایشان جذابیت دارد و ناآگاهی مردم باعث شده است عده‌ای از این قضیه سوءاستفاده کنند. حتی گاهی همکاران تحصیل‌کرده و فرهیخته ویدئو‌هایی را می‌فرستند که «ای وای چه نشسته‌اید که گور یک شاهزاده هخامنشی پیدا شد و آن را به تاراج بردند»، ولی وقتی ویدئو را باز می‌کنم متوجه می‌شوم ویدئو مربوط به یک شاهزاده مصری است و صفرتاصد نشانه‌ها در ویدئو نشانه‌های مصر باستان است. مردم هم از روی ناآگاهی به این قضیه دامن می‌زنند، غافل از این که گنجینه‌های ما به تاراج می‌روند، اما نه به این شکل!

کمک خرافات
به کلاهبرداران گنج‌یابی
خرافاتی درباره گنج‌ها وجود دارد که هیچ مبنای علمی ندارد. کلاهبرداران از این موضوع سوءاستفاده می‌کنند و به فرد جوینده می‌گویند اجنه از محل گنج‌ها با خبر هستند، ما می‌توانیم با اجنه در تماس باشیم تا بتوانید به فلان گنج برسید. البته بابت این کار پول می‌گیرند و بعد دوباره بهانه جدیدی می‌آورند، اما قصد آن‌ها فقط تلکه‌کردن مردمی است که در ذهن‌شان داستان‌ها و افسانه‌هایی می‌سازند که واقعی نیست. حتی بعضی دانشجو‌ها و همکاران درباره بعضی گنج‌ها سوال می‌کنند و بر این باورند که با نشانه‌ها به این گنج‌ها خواهند رسید. باید آموزش‌هایی به تناسب در سطوح مختلف جامعه داده شود و پررنگ و تاثیرگذار باشد. اگر این آموزش‌ها را از کودکان شروع کنیم، یک سری اطلاعات در اختیارشان بگذاریم و آگاهی در ذهن‌شان ایجاد کنیم شاید در تغییر روند آینده موثر باشد. رسانه‌ها نیز برای آموزش و اطلاع‌رسانی در قسمت‌های مختلف برنامه‌ریزی کنند تا آگاهی مردم در این‌باره تغییر کند. در شرایطی که هنوز برخی مسئولان که انتظار داریم با ذهنیت روشن کار کنند راجع به مسائل باستان‌شناسی اطلاعات نادرست و استنباط‌های اشتباه دارند نباید انتظار بیشتری از مردم داشت.

نظر قانون درباره گنج‌یابی چیست؟
آبان ماه ۹۲ سال پیش برای اولین بار قانون آثار فرهنگی-تاریخی به نام قانون عتیقات در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. پیش‌نویس اولیه آن را باستان‌شناسی به نام هرتسفلد تهیه کرده بود. این قانون در طول این سال‌ها تغییراتی داشته است. براساس تعریف قانون، هر شیء که بیش از ۱۰۰ سال قدمت داشته باشد از نظر میراث فرهنگی عتیقه محسوب می‌شود و تعریف ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی که مربوط به کاوش‌های غیرمجاز است، می‌گوید: «هر گونه حفاری و کاوش به قصد به دست آوردن اموال تاریخی - فرهنگی ممنوع بوده و مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و ضبط اشیای مکشوفه به نفع سازمان میراث فرهنگی کشور و آلات و ادوات حفاری به نفع دولت محکوم می‌شود. چنان چه حفاری در اماکن و محوطه‌های تاریخی که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است یا در بقاع متبرکه و اماکن مذهبی صورت گیرد علاوه بر ضبط اشیای مکشوفه و آلات و ادوات حفاری، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر محکوم می‌شود. به‌طور کلی هرگونه تخریب، تغییرات، حکاکی روی آثار تاریخی، بر هم‌زدن وضعیت تپه‌ها و آثار تاریخی، مرمت و تعمیر بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی از ۶ ماه تا ۳سال حبس دارد. در این میان اگر دستگاه حفاری یا گنج‌یاب بدون همکاری با سازمان میراث فرهنگی باشد به نفع دولت ضبط می‌شود.»

منبع: 

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی