واکنش‌ها به کاریکاتورهای شارلی ابدو؛ از تعطیلی مرکز ایران‌شناسی فرانسه تا انتقادات و حمایت‌ها

مجله فکاهی شارلو ابدو، در تازه‌ترین جنجال خود ویژه‌نامه‌ای با موضوع اعتراضات ایران و همچنین علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی منتشر کرده که واکنش‌ها و اعتراضات بسیاری را در داخل ایران به همراه داشته است. 

انتشار تصاویری از رهبر جمهوری اسلامی باعث شد تا وزارت امور خارجه ایران بلافاصله به این مسئله واکنش نشان دهد و آن‌را «اقدامی توهین‌آمیز و خارج از نزاکت» علیه مرجعیت سیاسی و دینی خواند. حسین امیرعبداللهیان در حساب توییتری خود همچنین تهدید کرد که این اقدام مجله شارلی ابدو بدون پاسخ قاطع و موثر نخواهد ماند. 

وزارت امور خارجه ایران همچنین سفیر فرانسه در تهران را هم احضار و مراتب اعتراض و نارضایتی جمهوری اسلامی را در خصوص انتشار این آثار به سفیر فرانسه اعلام کرد. پس از آن کاترین کولونا، وزیر امور خارجه فرانسه در واکنش تاکید کرد که در فرانسه برخلاف جمهوری اسلامی آزادی مطبوعات وجود دارد و رسانه‌ها می‌توانند هر آنچه می‌خواهند منتشر کنند. خانم کولونا همچنین در پاسخ به انتقادات مقام‌های جمهوری اسلامی از تهران خواست پیش از انتقاد از دیگران، نگاهی به آنچه در درون ایران می‌گذرد بیندازد. 

انتشار این آثار حتی در آمریکا هم بدون واکنش نماند و کار به جلسه سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور با اهالی رسانه نیز رسید. در این نشست یکی از خبرنگاران از ند پرایس در خصوص واکنش تند ایران به انتشار کاریکاتورهای مجله شارلی ابدو پرسید و سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ گفت: «برای ما آزادی بیان یک ارزش است. ما فقط آزادی بیان را در نظر می‌گیریم. این یک حق جهانی است که باید از آن محافظت کنیم و این کار را هم انجام می‌دهیم. ما این حمایت خود را در سراسر جهان انجام می‌دهیم، چه در فرانسه باشد و چه در ایران.» 

در مقابل اما در ایران واکنش‌های تند نسبت به این کاریکاتورها ادامه دارد. عبدالله گنجی، عضو شورای اطلاع رسانی دولت رئيسی در حساب توییتری خود خواستار اخراج سفیر فرانسه از ایران شد. مدیرمسئول پیشین روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران نوشت: «ارتباط با فرانسه چه آورده‌ای برای ما دارد؟ اخراج سفیر فرانسه کف توقع از دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی است.ما هم دوست داریم تعریف خودمان از آزادی را اعمال کنیم مهم نیست که با استانداردهای آنان هماهنگ باشد یا نباشد.» 

گنجی در پایان هم هشتگ شارلی ابدو را برای این توییت خود استفاده کرده است. 

در ادامه این واکنش‌ها همچنین وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که مرکز ایران‌شناسی فرانسه در تهران را تعطیل می‌کند. در بیانیه تند وزارت امور خارجه ایران در این خصوص، مقام‌های جمهوری اسلامی انتشار کاریکاتور در شارلی ابدو را نشانه‌ای از «دست‌اندازی صهیونیسم بر عرصه رسانه در جهت ترویج اسلام ستیزی» دانسته‌اند. 

همچنین وزارت خارجه تاکید کرده که به دلیل عدم پاسخگویی مقام‌های فرانسوی در این خصوص تهران تصمیم گرفته که انجمن ایران شناسی در تهران را تعطیل کند. مقام‌های ایرانی البته اشاره‌ای نکرده‌اند که این مرکز که بیشتر در تکریم فرهنگ ایرانی فعالیت کرده چه ارتباطی با کاریکاتورهای مجلسه شارلی ابدو دارد. 

انجمن ایران‌شناسی فرانسه در سال ۱۹۴۷ میلادی با مشارکت ژاک دو مورگان و هانری کربن که از ایران‌شناسان و ایران دوستان برجسته فرانسوی بودند در تهران تاسیس شد و در طول این سالها تلاش کرده فرهنگ و تمدن ایرانی را به جامعه جهانی معرفی کند. 

در میان کارتونیست‌های ایرانی نام کسانی چون توکا نیستانی، ساناز باقری، آرش دهداری، قلمفرسا و رضا جوزانی در میان برندگان این مسابقه شارلی ابدو دیده می‌شود. 

ساناز باقری یکی از برندگان این مسابقه در حساب توییتری خود با انتشار مجموعه تصاویری که در این ویژه‌نامه منتشر شده از برنده شدنش در این مسابقه ابراز خوشحالی کرده است. 

در میان کاربران فارسی زبان، برخی هم نسبت به زن‌ستیزانه بودن کاریکاتورهای شارلی ابدو انتقاد کرده‌اند. کسانی که معتقدند نفس جنبش اعتراضی ایران که با شعار «زن، زندگی، آزادی» شناخته می‌شود در جهت حمایت از حقوق زنان شکل گرفته اما کاریکاتورهای شارلی ابدو با استفاده از کلیشه‌های جنسیتی و زن ستیزانه خواسته علی خامنه‌ای را به سخره بگیرد. 

برخی از کابران با یادآوری سابقه کاریکاتورهایی که این مجله فکاهی منتشر کرده تاکید کرده‌اند که شارلی ابدو همواره رویکردی زن‌ستیزانه داشته و انتشار تصاویر جدید در ویژه‌نامه تازه خود چندان جای تعجب ندارد. 

در مقابل هم البته برخی معتقدند که ماجرا ربطی به جنبه‌های زن ستیزانه ندارد و بیشتر بر وجه ستیز با ملاها در جمهوری اسلامی تاکید دارد. این گروه از کاربران در پاسخ به انتقادات منتقدان استدلال می‌کنند کاریکاتور معروف علی خامنه‌ای که با الهام از ژست معروف مرلین مونرو، بازیگر مشهور هالیود طراحی شده و در واقع کسانی که این طرح را زن‌ستیزانه دانسته‌اند پیام اصلی این کاریکاتورها را درک نکرده‌اند. 

بخش دیگری از حامیان این مجله فکاهی معتقدند که حوزه طنز و کاریکاتور فراتر از مفاهیم ساده و عامیانه است و باید پیام پنهان یک طرح را درک کرد. این گروه استدلال می‌کنند که در واقع هدف اصلی شارلی ابدو به چالش کشیدن جمهوری اسلامی از همان طریقی است که حقوق زنان را زیر پا گذاشته است. 

مجله شارلی ابدو در سال ۲۰۱۵ و در پی انتشار کاریکاتوری از پیامبر اسلام در ۷ ژانویه ۲۰۱۵ مورد حمله تروریستی قرار گرفت که طی تیراندازی دو مرد مسلح مسلمان ۱۲ نفر در این مجله کشته و ۱۰ نفر دیگر نیز زخمی شدند. بعد از آن شارلی ابدو شهرتی جهانی پیدا کرد و کاریکاتورهای آن بیش از گذشته مورد توجه رسانه‌ها و افکار عمومی جهان قرار گرفت. 

به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید