انستیتو واشنگتن: چگونه می‌توان حمایت ایران از روسیه را پر هزینه‌تر کرد؟

روابط تهران-مسکو از زمان تهاجم به اوکراین چه از لحاظ همکاری‌های نظامی و چه از نظر اعزام هیات‌های دیپلماتیک و تجاری به طور قابل توجهی گسترش یافته است. این موضوع سبب شده تا در داخل ایران زمزمه‌هایی مطرح شود مبنی بر اینکه مبادا تهران در این مسیر مرتکب اشتباه شده باشد؛ چرا که به اعتقاد این افراد روسیه اساسا نمی‌تواند یک شریک قابل اعتماد باشد.

هر چند این صداهای منتقد هم اکنون ممکن است کم‌شمار باشند اما به اعتقاد یک تحلیل‌گر آمریکایی، دولت‌های غربی باید تلاش کنند تا ضمن ادامه دادن به راهبرد خود در جهت محدود کردن ارسال کمک‌های نظامی ایران به روسیه، موجباتی را فراهم کنند تا به تردیدهای ایران نسبت به همکاری با مسکو دامن بزنند و این کشور را نسبت به عواقب ادامه اینگونه سیاست‌ورزی آگاه سازد.

از اصطکاک تا حمایت

«انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» با انتشار مقاله‌ای به قلم کارشناس خود، هنری رُم، تحت عنوان «پرهزینه کردن حمایت ایران از روسیه» ضمن اشاره به پنج قرن رابطه متلاطم بین ایران و روسیه، جنگ‌های چندباره بین طرفین، و دخالت‌های مسکو در امور ایران (از جمله مخالفت با انقلاب مشروطه، حمایت از جنبش‌های تجزیه‌طلب و کمونیستی، و اشغال بخش‌هایی از قلمرو ایران)؛ به نزدیک‌تر شدن روابط پس از سال‌های پایانی دهه ۱۹۸۰ میلادی اشاره می‌کند. هر چند او معتقد است که دو کشور در این مدت نیز بر سر موضوعات مختلف از جمله جاه‌طلبی‌های مسکو در سوریه، تمایل مسکو برای ایجاد موازنه در روابط با اسرائیل و عربستان سعودی، حمایت از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران و سرعت آهسته آن در گسترش روابط تجاری و همکاری‌های حوزه انرژی با یکدیگر اختلاف نظر داشتند.

در این مقاله که در تاریخ ۵ ژانویه ۲۰۲۳ منتشر شده، آمده است که مسکو در مواجهه با انزوای دیپلماتیک و تحلیل‌رفتن در میدان جنگ، به حمایت سیاسی و نظامی نیاز داشت؛ حال آنکه تهران نیز فرصت را غنیمت شمرده و احتمالا سعی کرده تا «خود را برای بزرگترین قدرت هسته‌ای جهان مهم جلوه دهد و از این طریق به دستاوردهایی در زمینه‌های اقتصادی، فن‌آوری، سیاسی و نظامی» دست یابد.

به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

در چند ماه گذشته ایران بارها از سوی رسانه‌ها و مقامات غربی و اوکراینی به تجهیز نیروهای روسی به پهپاد و موشک متهم شده است. تا جایی که واشنگتن پست یک‌بار گزارش داد که «مستشاران نظامی ایران» برای هدایت ارتش روسیه در استفاده از پهپادهای بی‌سرنشین به جبهه‌های جنگ با اوکراین اعزام شده‌اند. البته وزیر خارجه ایران روز ۱۴ آبان (۵ نوامبر)‌ گفت: «در مورد هیاهویی که برخی کشورهای غربی به راه انداخته‌اند که ایران برای کمک به روسیه در جنگ اوکراین، پهپاد و موشک در اختیار این کشور قرار داده است؛ بخش موشک کاملا غلط است. در مورد پهپاد، ماه‌ها قبل از جنگ اوکراین تعداد محدودی پهپاد را در اختیار روسیه قرار دادیم.»

آقای هنری رُم در این خصوص می‌نویسد که تا کنون «هر دو طرف سعی کرده‌اند این کمک‌ها را مخفی نگه دارند. ممکن است ایرانی‌ها برای ساخت پهپاد در داخل روسیه و همچنین فروش موشک‌های بالستیک کوتاه برد به ارتش [روسیه] به توافق رسیده باشند.» او البته این را هم می‌افزاید که معلوم نیست در ازای این معامله، ایران چه چیزی دریافت کرده است.

مقاله ضمن اشاره به تفاهم‌نامه گازی ایران و روسیه که در اواخر تیرماه به ارزش ۴۰ میلیارد دلار به امضا رسید و ورود هیات تجاری ۱۲۰ نفری روسیه به ایران در آبان ماه امسال و همچنین مراودات مقامات بانکی دو کشور معتقد است که این مسیر با «چالش‌های اجرایی» فراوانی روبروست و تغییر عمده‌ای در روابط تجاری دو کشور را به دنبال نخواهد داشت «چه بسا که دو کشور به رقابت اقتصادی در بازارهای کالا» نیز ادامه خواهند داد.

اختلاف نظرهای داخلی در ایران و فرصتی برای بهره‌برداری غرب

مقاله ضمن اشاره به هشدار ۳۵ نفر از دیپلمات‌های سابق ایران مبنی بر اینکه مبادا جمهوری اسلامی با جهت گیری‌های خود در موضوع جنگ اوکراین، مرتکب اشتباهی فاحش در این برهه تاریخی شود؛ می‌نویسد که اگرچه این قبیل مخالفت‌ها «تا به امروز کمرنگ بوده و محدود به چهره‌های خارج از جناح تندرو بوده است، اما فرصتی را به وجود می‌آورد که غرب می‌تواند از آن بهره‌برداری کند.» مضافا اینکه در ایران تردیدهایی در مورد عواید روابط تجاری با روسیه نیز ابراز شده است.

تجویزهای سیاستی به مقامات آمریکایی

در انتهای مقاله، برای تشدید اختلاف نظرهای نهفته در ایران در خصوص روابط با مسکو پیشنهاد شده است که ایالات متحده باید بر روی دو نکته تاکید کند: یکی اینکه نشان دهد که هزینه‌های فزاینده‌ایی برای همسویی تهران با مسکو مترتب خواهد بود و دیگر آن که روسیه ممکن است در نهایت به ایران خیانت کند. برای رسیدن به این مهم، هنری رُم چهار تجویز سیاستی را برای واشنگتن بر می‌شمارد.

• افشاگری اسناد بی‌اعتمادی طرفین

در وهله اول مقاله پیشنهاد می‌کند که علاوه بر گوشزد کردن خطرات گسترش روابط و اعمال تحریم‌ها و فشارهای سیاسی جدید بر تهران، می‌بایست واشنگتن بر «پتانسیل اصطکاک و بی‌اعتمادی» بین دو کشور تاکید ورزد. برای مثال، «جزئیات مربوط به معاملات محرمانه و/یا تردیدهای طرفین در مورد یکدیگر» را افشا کند. مقامات همچنین باید بر این نکته تاکید کنند که ایران و روسیه همچنان در جبهه اقتصادی به شدت با هم رقیب هستند.

• انتشار اطلاعات در مورد پهپادهای ساخت ایران:

دوم، واشنگتن باید برخی از اطلاعاتی را که متحدان غربی در مورد توانایی‌های پهپادهای ایران در اوکراین در اختیار دارند - از جمله نحوه ساخت، نحوه عملکرد در نبرد و نحوه رهگیری پهپادها - منتشر کند. در انجام این کار، مقامات آمریکایی باید تاکید کنند که چگونه این یافته‌ها باعث شده تا ایالات متحده و شرکای منطقه‌ای آن به سمت تقویت بنیه دفاعی خاورمیانه گام بردارند.

• تحمیل فشار اقتصادی به ایران توسط محدود کردن فروش یا قاچاق نفت

سوم، واشنگتن باید هزینه اقتصادی بیشتری را به خاطر حمایت از روسیه بر تهران تحمیل کند و از این طریق به ایرانی‌ها نشان دهد که چنین کمکی به آنها نه تنها سودی ندارد بلکه به آن‌ها آسیب نیز می‌رساند. اگرچه دولت ایالات متحده قبلا برخی تحریم‌ها را در پاسخ به ارسال پهپاد اعمال کرده است، اما باید با تلاش کند تا درآمدهای حاصل از فروش انرژی توسط ایران کاهش یابد. برای انجام این کار، باید گفته شود که هر بشکه نفتی که ایران قاچاق می‌کند و یا می‌فروشد به جنگ روسیه در اوکراین کمک می‌کند.

• تشویق به بازتحریم نهادهای ایرانی توسط متحدان اروپایی

این مقاله به عنوان آخرین راهکار تجویزی معتقد است که «واشنگتن باید اتحادیه اروپا و بریتانیا را تشویق کند تا تحریم‌های جدیدی را علیه نهادهای ایرانی درگیر در برنامه هواپیماهای بدون سرنشین اعمال کنند - به‌ویژه نهادهایی که قبلاً تحت تحریم‌های تسلیحات کشتار جمعی قرار داشتند» چرا که این تحریم‌ها به خودی خود در ماه اکتبر سال جاری میلادی طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل قرار است لغو شوند.

• اوکراین می‌گوید به دنبال توسعه پهپادهای رزمی برای مقابله با پهپادهای انتحاری «ایران» است
• مقام اوکراینی خواستار «نابودی» کارخانه‌های تولید پهپاد در ایران شد
• رئیس اطلاعات اوکراین: روسیه علاوه بر پهپادهای انتحاری به موشک‌های ایرانی چشم دوخته است

در ادامه به نام برخی از این نهادهای نیز اشاره شده که از جمله می‌توان به سپاه پاسداران، سازمان صنایع هوافضا، شرکت صنایع هواپیماسازی ایران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، صنعت هوایی و مواد ترکیبی فجر، یاس ایر (که به پویا ایر تغییر نام داده است) و انجمن هوانوردی پارس اشاره کرد.

هنری رُم می‌نویسد: «دولت‌های اروپایی پیشتر تحریم‌های لایه‌ای مشابهی را اعمال کرده‌اند و باید دوباره این کار را انجام دهند. واشنگتن همچنین باید از اتحادیه اروپا و بریتانیا بخواهد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به فهرست سازمان های تروریستی خود اضافه کنند.»