ناکارآمدی سیاست مهار سوریه از سوی آمریکا

خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: عبدالله بن زائد آل نهیان، وزیر امور خارجه امارات در ۱۴ دی ماه برای دومین، با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در دمشق دیدار کرد. بشار اسد و عبد الله بن زائد همکاری موجود میان دو کشور در زمینه‌های مختلف و توسعه روابط تجاری و اقتصادی میان ابوظبی و دمشق را مورد بررسی قرار دادند. آل نهیان در این جلسه، حمایت امارات از راه حل سیاسی برای پایان دادن به درگیری‌ها در سوریه را اعلام کرد.

این دومین سفر وزیر خارجه امارات به سوریه طی ۱۰ سال اخیر می‌باشد. این سفر چند روز پس از نشست سه جانبه روسیه، ترکیه و سوریه در مسکو انجام شد.

این سفر، پیروزی باشکوه برای سوریه محسوب می‌شود زیرا این کشور راه استقامت در پیش گرفت و ماندگار شد و کشورها و سازمان‌های تروریستی مخالف، شکست خوردند و نتوانستند به تمامیت ارضی و یکپارچگی یا رئیس جمهور و ملت آن آسیبی بزنند.

همچنین در راستای تداوم سیکنال های مثبت میان امارات و سوریه، لانا زکی نسیبه نماینده امارات در سازمان ملل از ادامه سیاسی کاری در پرونده شیمیایی سوریه در شورای امنیت انتقاد کرد و در واقع جانبداری خود را از دمشق نشان داد.

راز روی آوردن اعراب به دمشق

پس از آنکه بیش از یک دهه روابط دیپلماتیک و اقتصادی بین سوریه و برخی کشورهای عربی متوقف شده بود، اخیراً برخی کشورهای عربی روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود با سوریه را به تدریج از سرگرفتند.

دولت سوریه اکنون بعد از یک چالش ۱۱ ساله تقریباً به یک ثبات رسیده و توانسته است در برابر گروه‌های تکفیری و تروریستی به پیروزی‌های خوبی دست پیدا کند و بخش اعظم سوریه را تحت حاکمیت خود قرار دهد، این تثبیت نظام سیاسی در سوریه باعث شده است که برخی از کشورهای عربی تلاش کنند که به نوعی بار دیگر به دولت مستقر در سوریه نزدیک شده است و روابط خود را با این کشور ترمیم کنند. بنابراین برخی کشورهای عربی تلاش دارند با توجه به مؤلفه‌های هویتی خود و همچنین تثبیت نظام سیاسی سوریه، هر چه بیشتر به این کشور و دولت مستقر در آن نزدیک شوند.

همگرایی امارات با سوریه

امارات یکی از کشورهایی بود که در بحران به وجود آمده در سوریه از گروه‌های تکفیری و مخالف دولت بشار اسد حمایت می‌کرد. امارات جز کشورهایی بود که از ایجاد بحران و جنگ در سوریه به نوعی حمایت کرد و زمینه را برای خروج این کشور از اتحادیه عرب با همکاری تعدادی دیگر از کشورهای عربی فراهم کرد. در واقع امارات هم مانند دیگر کشورهای عربی که به دنبال براندازی نظام سوریه بودند هنگامی که دست خالی برگشتند و مشاهده کردند که دولت سوریه به کمک متحدان خود سرپا مانده است راه دیگری در پیش گرفتند. امارات از نخستین کشورهایی است که سفارت خود در دمشق را برای احیا و از سرگیری ارتباط بین سوریه با سایر کشورها، بازگشایی کرد.

نقش موضوعات اقتصادی

با نگاهی به موضع گیری های مقامات امارات پس از ناامید شدن از تحرکات ضد دمشق، می‌توان به خوبی ردپای عوامل اقتصادی را در این زمینه مشاهده کرد. باید به این موضوع نیز توجه داشت که روابط سوریه و امارات یک روابط تاریخی است و قبل از بحران به وجود آمده در سوریه، امارات متحده عربی جز کشورهای عربی بود که رابطه خوبی با دمشق داشت.

امارات پیش از سال ۲۰۱۱، دومین سرمایه گذار بزرگ در میان کشورهای عربی در سوریه به ویژه در بخش املاک و مستغلات و گردشگری بود. گزارش‌ها حاکی از آن است که ارزش کل سرمایه گذاری‌های امارات در سوریه در ابتدای ۲۰۱۱، بیش از ۲۰ میلیارد دلار بوده است.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که امارات بزرگترین منبع سرمایه گذاری خارجی مستقیم در سوریه طی دهه نخست قرن کنونی میلادی بوده به گونه‌ای که حجم تجارت بین دو کشور در سال ۲۰۰۹ نزدیک به ۳۳۲ میلیون دلار بوده است.

هرجا که پای سرمایه گذاری اقتصادی و پول باشد، امارات هم در آنجا حضور دارد. در واقع می‌توان گفت که عمده ترین دلیل روی آوردن امارات به سوریه عامل اقتصادی باشد و بوی سرمایه گذاری به مشام مقامات امارات رسیده است.

همانطور که در بالا گفته شد، حجم تجاری و سرمایه گذاری میان سوریه و امارات قبل از جنگ سوریه بسیار بالا بود. در حال حاضر سوریه بعد از یک بحران بیش از یک دهه، وارد مرحله بازسازی شده و برای بازسازی نیازمند کمک‌های بین المللی است. کشوری چون امارات با توجه به حجم صندوق سرمایه گذاری خود و داشتن شهروندانی سرمایه گذار و توانمند از نظر مالی می‌خواهد از فضای موجود در سوریه برای سرمایه گذاری استفاده کند و زودتر از کشورهایی همچون قطر و ترکیه بخشی از پروژه‌های بازسازی سوریه را براساس منافع اقتصادی اش به دست آورد.

اهداف پنهان ابوظبی از نزدیکی با دمشق چیست؟

از جمله دلایل سیاسی سفر وزیر امور خارجه امارات متحده عربی به سوریه، اذعان به ماهیت عربی سوریه و نقش آفرینی مهم و دائمی آن و جایگاه راهبردی این کشور در منطقه است که هیچ کسی نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. برخی از کشورهایی چون امارات با تقویت بستر عربی بودن سوریه تلاش دارند که به زعم خود مانع نزدیکی هرچه بیشتر سوریه به ایران شوند و به عبارت دیگر ارتباط دمشق با تهران را قطع کنند که البته این تلاش‌های مذبوحانه هیچگاه نتوانسته است که خللی در روابط مستحکم و رو به رشد ایران با سوریه ایجاد کند.

از دیگر دلایل سیاسی می‌توان به ضدیتی که امارات با گروه‌هایی همانند اخوان المسلمین دارد و شاید امارات تصور می‌کند که دمشق هم دیدگاهی مشابه در این زمینه دارد و می‌تواند با نزدیکی با آن در مسیر مقابله با این گروه‌ها گام بردارد. ابوظبی تمایل دارد تا بشار اسد در رویکرد ضد اخوانی امارات با این کشور همراه باشد، ابوظبی همچنین به دنبال ایفای نقش در آینده میان سوریه و اسرائیل است.

ردپای عادی سازی روابط ترکیه با سوریه

به نظر می‌آید آنکارا و دمشق در مساله همگرایی به میانجیگری‌ها و وساطت‌های بین‌المللی تکیه دارند؛ میانجیگری‌هایی که از طرف روسیه آغاز شد و پیش‌بینی می‌شود کشورهای دیگر نظیر امارات وارد این عرصه شوند.

تحلیلگران سفر عبدالله بن زائد، وزیر امور خارجه امارات به دمشق و دیدار با «بشار اسد»، رئیس جمهور سوریه را به تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط با ترکیه ربط می‌دهند و رسانه‌های روسی هم در این باره اعلام کرده‌اند دیدار سه طرفه میان وزرای امور خارجه ترکیه، سوریه و روسیه در ابوظبی، پایتخت امارات برگزار خواهد شد.

ناظران معتقدند که تحرکات دیپلماتیک ترکیه و امارات نشانگر نقش ابوظبی در مساله عادی‌سازی روابط میان ترکیه و سوریه است و «مولود چاووش اوغلو»، وزیر امور خارجه ترکیه یک روز پیش سفر اعلام نشده بن زائد به دمشق با وی گفت‌وگوی تلفنی انجام داد. از طریق میانجیگری‌ها در منطقه به دنبال کسب جایگاه و نفوذ در منطقه است.

تلاش ترکیه برای گشودن کانال گفت‌وگو با دمشق در سایه مخالفت علنی آمریکا و عدم استقبال عربستان و قطر و تمایل شدید روسیه نیازمند پوشش عربی است تا گام‌های سیاسی و مالی را از طریق تأمین پول لازم برای برخی پروژه‌های بازگرداندن آوارگان به شمال سوری یا مناطق تحت سلطه دولت انجام دهد. تماس وزیر امور خارجه امارات با همتای ترکیه‌ای خود ۸ ساعت پیش از ورود وی به دمشق می‌تواند دلیلی بر تمایل مشترک دو طرف برای برگزاری نشست قریب الوقوع میان وزرای امور خارجه سه کشور در ابوظبی باشد.

واکنش آمریکا چه خواهد بود؟

روند گرایش اعراب و متحدان واشنگتن به دمشق، نگرانی آمریکا را به دنبال داشته است. برخی نمایندگان حزب جمهوریخواه از اینکه بایدن اهتمام زیادی به سوریه ندارد و مشغول جنگ اوکراین است دچار سرخوردگی شده اند. از نگاه آنها ادامه روند اوضاع یعنی عادی سازی روابط ترکیه و کشورهای عربی با دمشق، کار را برای دولت بایدن سخت خواهد کرد به ویژه که برگه‌های زیادی هم در دست ندارد که با آنها بازی کند. تنها برگه واشنگتن اعمال تحریم است.

در واقع بایدن که به شدت غرق جنگ اوکراین است سیاست مهار اوضاع در سوریه را در پیش گرفته است اما تحولات اخیر منطقه و تحرکات دیپلماتیک به ویژه جهان عرب و ترکیه این اوضاع را برهم زده است و این سیاست آمریکا با توجه به رویکرد دیگران در سوریه، کارساز نیست. آمریکا در برابر متحدانش مانند امارات و ترکیه می‌خواهد چه رویکردی در پیش بگیرد آیا باید آنها را تحریم کند؟