برگزاری مراسم هشتمین سالگرد حمله به دفتر شارلی ابدو همزمان با خشم تهران از کاریکاتورهای خامنه‌ای

شهر پاریس، پایتخت فرانسه روز شنبه ۷ ژانویه میزبان مراسم گرامیداشت یاد قربانیانی بود که هشت سال پیش (۲۰۱۵ میلادی) در جریان حملۀ اسلامگرایان تندرو به دفتر نشریه طنز «شارلی ابدو» کشته شده بودند.

در روز حادثه، دو فرد مسلح به نام‌های سعید و شریف کواشی، با اسلحه‌های اتوماتیک به سمت نگهبانان ساختمان همچنین حاضران در دفتر نشریه شلیک کردند و در مجموع ۱۲ کشته و ۱۰ زخمی برجای گذاشتند. 

علاوه بر این، مهاجم دیگری به نام امدی کولیبالی که گفته می‌شود او نیز انگیزه‌های افراطی اسلامگرایانه داشته، یک افسر پلیس را در شهرستان مونتروژ در حومۀ پاریس کشت و به یک فروشگاه مواد غذایی متعلق به یهودیان در شرق پاریس به نام «کشر» حمله کرد و عده‌ای را به گروگان گرفت که درنهایت نیز چهار گروگان کشته شدند.  

هرسۀ این ضاربان درنهایت در جریان عملیات ضدتروریستی پلیس کشته شدند.

در هشتمین سالگرد این حمله، امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه در یک پیام توییتری اسامی همه قربانیان این حملات، از جمله ۱۲ نفری که در دفتر شارلی ابدو کشته شدند را منتشر کرد. 

او همچنین یکی از کاریکاتورهای پلانتو، کاریکاتوریست معروف فرانسوی را ضمیمه توئیت خود کرد و نوشت: «ما هرگز شما را فراموش نخواهیم کرد.»

واکنش دیگر مقامات فرانسه

الیزابت بورن، نخست‌وزیر فرانسه همزمان با هشتمین سالگرد این حملات مرگبار در توییتر خود نوشت: «جمهوری [فرانسه] بخاطر خانواده‌ها، ارزش‌ها و آزادی، در مواجهه با تروریسم اسلام‌گرایانه همچنان استوار خواهند ماند: ما فراموش نمی‌کنیم.»

ریما عبدالملک، وزیر فرهنگ فرانسه نیز در توئیتی نوشت: «طنز و کنایه، سنت جمهوری‌خواهانه کاریکاتور مطبوعاتی، به عنوان بخش ذاتی مردم‌سالاری ماست. ما به دفاع از آن‌ [ارزش‌ها] ادامه می‌دهیم.»

مراسم یادبود با حضور وزیر کشور و شهردار پاریس

روز شنبه در جریان در مراسم یادبود قربانیان حملات تروریستی ۲۰۱۵ میلادی، ژرار درمنن وزیر کشور فرانسه و آن ایدالگو، شهردار پاریس در دفتر سابق شارلی ابدو در منطقه یازدهم پاریس حاضر شدند.

در این مکان بود که هشت سال پیش، حملات برادران کواشی روی داد و چند متر جلوتر در همان خیابان نیز یک پلیس در حالی که سعی داشت جلوی فرار مهاجمان را بگیرد، توسط قاتلان کشته شد.

در آن زمان، عاملان این تیراندازی خود را عضو گروهک «القاعدۀ شبه‌جزیره عربستان» معرفی کرده و در زمان حمله فریاد «الله اکبر و انتقام بخاطر پیامبر» مسلمانان را سر داده بودند. منظور آنها از «انتقام»، مجازات شارلی ابدو برای انتشار کاریکاتوری بود که پیش‌تر با موضوع پیامبر مسلمانان منتشر شده بود.

خشم تهران از دولت فرانسه به‌خاطر شارلی ابدو

هشت سال پس از این حملۀ تروریستی، رویدادی دیگر غضب یک کشور مسلمان را برانگیخته است و این‌بار مقامات رسمی ایران به دلیل انتشار کاریکاتورهایی از علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در شماره اخیر شارلی ابدو، به شدت از مقامات فرانسه خشمگین هستند.

این کاریکاتورها، حاصل فراخوان اخیر شارلی ابدو بود که از کاریکاتوریست‌های جهان دعوت کرده بود آثار خود را با موضوع علی خامنه‌ای، با توجه به اعتراضات ضدحکومتی ایران و با تمرکز بر موضوع زنان به تصویر بکشند.

در حالیکه بسیاری از کاریکاتورهای این شماره به استفاده مقامات از مجازات اعدام به عنوان تاکتیکی برای سرکوب اعتراضات اشاره داشتند، وجود صراحت جنسی در تصویر روی جلد این شماره از سوی برخی در تهران به عنوان نوعی توهین به روحانیت و از سوی برخی دیگر از جمله برخی کنشگران، به عنوان توهین به زنان تلقی شد.

فراخوان شارلی ابدو برای مسابقه کاریکاتورهای انتقادی از عملکرد رهبری جمهوری اسلامی در مواجهه با اعتراضات، تنها نمونه از واکنش این نشریه فکاهی به جریانات اخیر ایران نبوده است. 

در روزهای ابتدایی پس از مرگ مهسا امینی یعنی ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۲ نیز این نشریه کاریکاتوری از ابراهیم رئیسی منتشر کرد که در آن، یک دست رئیس جمهور ایران «آلوده به خون» بود و روی عبا و عمامه‌‌اش نیز آرم تجاری «نایک» دیده می‌شد و در کنار آن نوشته شده بود: «تجدد در محضر آخوندها.» 

همزمان نیز روی سینه او، شعار کمپانی آمریکایی نایک یعنی «فقط انجامش بده» نقش بسته بود و در واقع به طنز، سرکوب گسترده منتقدان توسط رئیس جمهوری ایران همزمان با تلاش‌هایش برای بیان سخنان دموکرات و پیشرو در سازمان ملل، در یک تصویر ساده منتشرشده بود.

تاکید فرانسه بر آزادی بیان

در پاسخ به انتشار این کاریکاتورها، ایران سفیر فرانسه را احضار کرد و از دولت متبوعش خواست تا «مؤلفان نفرت» را مورد بازخواست قرار دهد.

وزارت امور خارجه ایران همچنین انتشار تصاویری از رهبر جمهوری اسلامی را «اقدامی توهین‌آمیز و خارج از نزاکت» علیه مرجعیت سیاسی و دینی خواند.

حسین امیرعبداللهیان در حساب توییتری خود تهدید کرد که این اقدام مجله شارلی ابدو بدون پاسخ قاطع و موثر نخواهد ماند.

• واکنش‌ها به کاریکاتورهای شارلی ابدو؛ از تعطیلی مرکز ایران‌شناسی فرانسه تا انتقادات و حمایت‌ها
• احضار کاردار سفارت فرانسه در تهران در واکنش به کاریکاتور ابراهیم رئیسی در شارلی ابدو

پس از آن کاترین کولونا، وزیر خارجه فرانسه در واکنش تاکید کرد که در فرانسه برخلاف جمهوری اسلامی «آزادی مطبوعات وجود دارد» و رسانه‌ها می‌توانند هر آنچه می‌خواهند منتشر کنند. خانم کولونا همچنین در پاسخ به انتقادات مقام‌های جمهوری اسلامی از تهران خواست پیش از انتقاد از دیگران، نگاهی به آنچه در درون ایران می‌گذرد بیندازد.

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز گفت: «فرانسه حق ندارد به بهانه آزادی بیان به مقدسات سایر کشورها و ملت‌های مسلمان توهین کند.»

وزارت امور خارجه ایران همچنین «مرکز ایران‌شناسی فرانسه در تهران» را تعطیل کرد.