تحریم‌های غرب با موسیقی چه کرد؟/ تجربه قضاوت از سوی یک رهبر جهانی

علی رهبری آهنگساز و رهبر بین‌المللی ارکستر که طی سال‌های گذشته مدیریت هنری و رهبری دائم ارکستر سمفونیک تهران را به عهده داشته در گفتگو با خبرنگار مهر از تجربه حضور چند ماهه خود در مجموعه بین‌المللی مارینسکی سن پترزبورگ روسیه با مدیریت والری گرگیف از شناخته‌شده‌ترین رهبران ارکستر دنیا سخن گفت و توضیح داد: طی روزهای پیش رو برای چندمین بار به اپرای مارینسکی سن پترزبورگ دعوت می‌شوم تا به عنوان رهبر ارکستر دو برنامه مختلف حضور داشته باشم. اپرای مارینسکی سن پترزبورگ یکی از مشهورترین مجموعه‌های موسیقی دنیاست که من بعد از سال‌ها دوباره تجربه اجرای در این مکان ارزشمند را دارم.

وی افزود: کار ما روی صحنه رفتن است ولی یکی از نکات مهمی که برایم در اجرای مجموعه مارینسکی دارای اهمیت است، حضور در محلی است که بزرگترین آهنگسازان دنیا چه روسی و چه غربی در این مکان به اجرای برنامه پرداخته و آثارشان را به مخاطب ارائه دادند. افرادی مانند چایکوفسکی، کورساکف، راخمانینف، شوستاکوویچ و بسیاری دیگر از موزیسین‌های برتر دنیا حضور در این مکان ارزشمند را تجربه کردند. پس طبیعتاً این افتخار بسیار بزرگی برای من است که من نیز می‌توانم جزو همین افرادی باشیم که تجربه رهبری ارکستر در مجموعه ارزشمند مارینسکی را داشته‌ام.

رهبری ادامه داد: مجموعه‌ای که به اعتقاد من در دنیا نمونه ندارد و هم اکنون یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های موسیقایی دنیاست که هر هنرمندی آرزو دارد در این مکان اجرایی را تجربه کند. چرا که هم اینک مجموعه مارینسکی دربرگیرنده ۴۰۰ نوازنده ممتاز و درجه یک است که به قدری فرم پیدا کرده‌اند که وقتی شما به عنوان یک رهبر مهمان وارد تمرین می‌شوید، شگفت زده می‌شوید که با هنرمندان عالی رو به رو هستید. شرایطی که واقعاً برایم تجربه ارزشمندی است به ویژه اینکه مسئولیت و مدیریت چنین مجموعه‌ای بر عهده هنرمندی به نام والری گرگیف است که سطح رهبری او در حوزه ارکسترها اکنون در بالاترین رتبه‌هاست.

این هنرمند ایرانی در ادامه صحبت‌های خود تصریح کرد: آنچه بنده و امثال من در حوزه رهبری ارکستر انجام می‌دهیم، همواره در معرض قضاوت رسانه‌ها، مردم و هنرمندان قرار دارد براساس نوع و کیفیت اثری است که پیش روی مخاطبان گذاشته می‌شود. در واقع کار ما به مثابه کار یک قالیباف می‌ماند که هم مردم و هم قالیبافان آن را ارزیابی می‌کنند و چه زیباتر وقتی که هر دو این طیف از کار شما راضی باشند.

وی افزود: شرایطی که برای من طی این روزها پدید آمد و استاد گرگیف راجع به کار من قضاوت کرد برای من یک افتخار بزرگ محسوب می‌شود چرا که وی تصمیم گرفت زین پس از بنده به عنوان رهبر مهمان دائم کنسرت‌های اپرای مارینسکی استفاده کند. شرایطی که بعد از حدود ۴۰ سال برای اولین بار است که در زندگی هنری‌ام اتفاق افتاده و پس از توجه ویژه و محبت‌آمیز استاد هربرت فون کارایان رهبر ارکستر فیلارمونیک برلین که روی کارم قضاوت کرد دوباره تجربه مهمی را با استاد گرگیف سپری کردم.

این آهنگساز و رهبر ارکستر در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر اینکه آیا تحریم‌های اخیر غرب علیه روسیه روی فعالیت‌های هنری این هنرمند و اپرای مارینسگی تأثیر منفی گذاشته یا خیر، بیان کرد: به هیچ وجه تحریم‌ها نه تنها در این جریان هنری تأثیر منفی نداشته است، بلکه موجب افزایش مخاطبان فعالیت‌های اپرای مارینسکی هم شده است. به اعتقاد من تحریم‌های غربی باعث شدند که مجموعه‌های موسیقی در مونیخ، برلین، وین، پاریس، نیویورک و بسیاری از شهرهای دیگر از نعمت حضور گرگیف بی‌بهره بمانند. در عوض خود شاهد بودم که مردم روسیه اکنون از هر جایی حتی غرب به سمت سن پترزبورگ می‌آیند تا شاهد رهبری گرگیف در اپرای مارینسکی باشند. به نظر من تحریم‌های غرب هدیه‌ای به مردم روسیه بود تا بتوانند شاهد هنرنمایی هنرمندی باشند که همواره در سفر برای اجرای برنامه بود و اکنون به واسطه تحریم‌های غرب می‌تواند شرایطی را فراهم کند تا مردم روسیه بیشتر از هنر او لذت ببرند.

وی در رابطه با واکنش‌هایی که پس از حضور وی در روسیه با آن رو به رو شد، توضیح داد: با توجه به اینکه بنده مدت‌ها پیش افتخار حضور در کشور اوکراین را هم داشتم، طی روزهای گذشته صحبت‌ها و انتقاداتی مطرح شد که چرا در حین جنگ روسیه و اوکراین بنده در روسیه حضور پیدا کردم که باید در جواب منتقدان بگویم اولاً شغل من رهبری ارکستر است و اساساً هم با هیچ تحریمی در دنیا موافق نیستم. چرا که تحریم فقط ضرر به جایی زده که هدف نبوده است. بر همین اساس تحریم یک ورزشکار یا یک موسیقیدان در این وانفسا بسیار ناعادلانه است. البته که بنده می‌دانم بسیاری از هنرمندان در کشورهای اروپایی به آقای گرگیف حسادت می‌ورزند و دوست ندارند هم وطنان آن با هنرمندی این استاد ممتاز موسیقی بیشتر آشنا شوند. به هر حال همان گونه که بنده چندی پیش به اوکراین دعوت شدم، به دعوت مجموعه مارینسکی در روسیه حضور پیدا کردم. ضمن اینکه من به روسیه نرفتم، من نزد گرگیف یکی از استادان مسلم موسیقی رفتم، من به شهر چایکوفسکی و کورساکف رفتم که در این شهر بزرگترین آثار موسیقی را خلق کردند.

وی درباره رپرتوار اجرای آثاری که به واسطه رهبری او در اپرای مارینسکی روی صحنه رفته و خواهد رفت، توضیح داد: همواره در برنامه‌های مختلفی که به عنوان آهنگساز و رهبر ارکستر حضور داشتم تمایل داشتم علاوه بر اجرای رپرتوار آثار آهنگسازان غربی از آثار آهنگسازان شرقی هم استفاده کنم که خوشبختانه در مجموعه مارینسکی با این پیشنهاد من موافقت شد. نکته جالب توجه اینکه شخص آقای گرگیف ایران و فرهنگ ایرانی را بسیار دوست دارد و پس از اینکه در کنسرت قبلی به او گفتم تصمیم به اجرای پروژه «چنین گفت زرتشت» به زبان فارسی را دارم از آن استقبال کرد. این در حالی است که تصمیم داریم در کنسرت‌های پیش که نیمی از آثار از آهنگسازان غربی و نیمی دیگر از آهنگسازان شرقی استفاده خواهد شد، آثار هنرمندانی از هندوستان، تاجیکستان و کشورهای شرقی را نیز پیش روی مخاطبان قرار دهیم.