کارشناسان سازمان ملل:لایه اوزون تا ۵۰ سال ترمیم می‌شود اما در طرح خنک‌سازی مصنوعی زمین باید تامل کرد

اقلیم‌شناسان می‌گویند لایه محافظتی اوزون در جو زمین آرام آرام در حال ترمیم است و تا پنج دهه آینده سوراخ موجود در لایه استراتوسفر بر فراز قطب جنوب به طور کامل بسته خواهد شد.

البته متخصصان این نکته را هم یادآور شده‌اند که چالش‌های این حوزه از جمله دخالت‌های مصنوعی انسان آنچنان هم به نفع سلامت زمین نیست.

بر اساس گزارشی که توسط سازمان ملل متحد در روز دوشنبه گذشته در کنوانسیون انجمن هواشناسی آمریکا در شهر دنور ارائه گردید، آخرین ارزیابی‌های علمی نشان می‌دهد که وضعیت لایه اوزون به طور مداوم در حال بهتر شدن است.

به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

به نظر می‌رسد با گذشت ۳۵ سال از زمان تصویب «پروتکل مونترال» در سال ۱۹۸۷میلادی، رعایت قوانین مندرج در آن توسط کشورهای جهان مانع تولید و انتشار بیشتر مواد آسیب‌رسان به لایه اوزون شده است. این مواد با از بین بردن گاز موجود در لایه استراتوسفر زمین باعث ورود مستقیم تشعشعات خورشیدی و عوارضی همچون سرطان پوست، آب مروارید و نیز آسیب به محصولات کشاورزی می‌شوند.

با لازم الاجرا شدن پروتکل مونترال استفاده از نزدیک به یکصد ماده شیمیایی ساخته دست بشر قاعده‌مند شد.

با این حال، ترمیم لایه اوزون به کندی صورت می‌گیرد. به گفته پُل نیومن، رئیس پنل این پروژه ارزیابی «در لایه فوقانی استراتوسفر و در سوراخ اوزون شاهد بهبود اوضاع هستیم.»

به این ترتیب، برای اینکه میانگین حجم جهانی اوزون به میزان سال‌های قبل از ۱۹۸۰ باز گردد، می‌بایست تا سال ۲۰۴۰ صبر کرد و برای اینکه شرایط در قطب شمال نیز به حالت عادی بازگردد تا سال ۲۰۴۵ وقت لازم است.

در همین حال، در قطب جنوب - درست در جایی که لایه اوزون آنقدر نازک شده که یک سوراخ بزرگ در آن پدیدار شده است - سطح نرمال گاز اوزون تا سال ۲۰۶۶ احتمالا به طور کامل ثبات خواهد را بازخواهد یافت. 

شاهدی بر موفقیت‌آمیز بودن پروتکل مونترال

پروفسور پتری تالاس، دبیر کل سازمان جهانی هواشناسی با اشاره به پروتکل مونترال در بیانیه‌ای گفت: «این فعالیت‌ لایه اوزون می‌تواند به عنوان الگویی برای تغییرات اقلیمی محسوب ‌شود. موفقیت در حذف مواد شیمیایی از بین برنده‌ی لایه اوزون به ما نشان می‌دهد که می‌توان اقداماتی فوری در جهت حذف سوخت‌های فسیلی و کاهش گازهای گلخانه‌ای و در نهایت محدود کردن افزایش دما انجام داد.»

چهار سال پیش هم چنین گزارش‌هایی مبنی بر بهبود سطح اوزون گزارش شده بود ولی میزان آن خفیف بود. حالا بر اساس این گزارش جدید مشخص شده است که روند ترمیم لایه اوزون شدت گرفته است.

آقای نیومن از هماهنگ کنندگان این گزارش و از دانشمندان ارشد زمین‌شناسی در مرکز «گودارد» ناسا در این خصوص گقت که میزان سطح کلر از زمان اوج خود در سال ۱۹۹۳، بیش از یازده درصد کاهش یافته است. همچنین عنصر شیمیایی بُرُم - که برای اوزون مخرب است اما به میزان کمتری در هوا وجود دارد – از زمان اوج خود در سال ۱۹۹۹ بیش از ۱۴ درصد کاهش یافته است.

بر اساس پروتکل مونترال استفاده از مواد شیمیایی کلروفلوئوروکربن که اغلب در یخچال‌ها و هواپخش‌ها (مانند خوشبوکننده‌ها و حشره‌کش‌ها) کاربرد دارند، ممنوع می‌باشد، موضوعی که دانشمندان و حامیان محیط زیست در سرتاسر جهان از آن به‌عنوان یکی از بزرگترین پیروزی‌های اکولوژیکی برای بشریت یاد می‌کنند.

به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید

آقای نیومن در این باره تصریح می‌کند که میزان رشد سطح برم و کلر متوقف شده و رو به کاهش است، و این شاهد و گواهی واقعی بر اثربخشی پروتکل مونترال است.

در سال‌های بین ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰، مردم به راحتی می‌توانستند قوطی‌های هواپخش‌ حاوی کلروفلوئوروکربن را خریداری کنند. دهه‌ها بعد، نه تنها این مواد ممنوع شدند، بلکه دیگر در منازل یا خودرو‌های مردم وجود ندارند و با مواد پاک‌تر جایگزین شده‌اند. سازمان ملل متحد بر این باور است که اقدام جهانی برای بازسازی لایه اوزون سالانه حدود دو میلیون نفر را از سرطان پوست نجات می‌دهد.

باید مراقب فناوری‌های مصنوعی خنک‌کننده زمین بود

با این حال، این گزارش این هشدار را نیز می‌دهد که خنک کردن مصنوعی سیاره زمین از طریق پخش ذرات معلق در جو به منظور ایجاد مانع در برابر نور خورشید، می‌تواند لایه اوزون را تا ۲۰ درصد در قطب جنوب نازک کند.

همزمان با افزایش انتشار گاز کربن و از دست رفتن فرصت‌ برای جلوگیری از تأثیرات منفی گرم شدن زمین، طرح‌های بحث‌برانگیز مهندسی آب‌وهوا موسوم به ژئومهندسی به کانون بحث‌های مربوط به سیاست‌های تغییرات اقلیمی بدل شده‌اند.

منظور از طرح‌های مهندسی آب‌وهوا طرح‌هایی است که برای کاهش گرمایش جهانی تزریق ذرات گوگردی در جو فوقانی زمین را توصیه می‌کنند. دانشمندان هشدار داده‌اند که این موضوع می‌تواند به شدت روند بازیابی لایه اوزون را معکوس کند. از طرح موسوم به تزریق هواپخش‌ در استراتوسفر (SAI) به عنوان یک راه چاره موقتی ولی کاربردی برای مقابله با مشکل گرم شدن زمین یاد می‌شود.

رویدادهای طبیعی نشان داده‌اند که این مکانیسم جواب داده‌ است چرا که مثلا فوران کوه پیناتوبو در فیلیپین در سال ۱۹۹۱  که موجب ورود میلیون‌ها تن ذرات معلق گرد و غبار به جو شد، دمای جهانی را حدود یک سال کاهش داد.

• چرا علی‌رغم آتش‌فشان‌ها و یخبندان‌های عظیم، حیات در زمین تا کنون از بین نرفته است؟
• چگونه می‌توان با دی‌اکسیدکربن به جنگ گرمایش زمین رفت؟

تزریق هشت تا ۱۶ میلیون تن دی اکسید گوگرد به لایه استراتوسفر در هر سال - تقریباً معادل خروجی فوران پیناتوبو - دمای زمین را حدود یک درجه سانتیگراد کاهش می‌دهد.

با این حال این طرح و ایده مضرات خاص خود را دارد و آن این است که با این عمل (تزریق هواپخش‌ در استراتوسفر)، سطح لایه اوزون به پایین‌ترین میزان خود در سال ۱۹۹۰ باز می‌گردد و مجددا سیاره زمین شاهد تخلیه مداوم اوزون خواهد بود و آنگاه است که مدیریت پرتوهای خورشیدی مجددا به یک مشکل جدی تبدیل خواهد شد.