تاریخ شهرستان کهن اوبه در نزدیکی هرات

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «سیری بر خطه اوبه» نوشته ناهید امان‌یار، در بهار سال ۱۳۹۹ خورشیدی در ۲۴۰ صفحه توسط نشر کام‌گار در هرات منتشر شد. این کتاب با سپاس‌نامه و مقدمه‌ایی به قلم نویسنده آغاز می‌شود و دارای هشت فصل است. هفت فصل این کتاب در مورد شهرستان اوبه است که یکی از اماکن کهن و دیرپاست در ۹۶ کیلومتری شرق شهر هرات در افغانستان.

عناوین هشت فصل این کتاب بدین ترتیب است:

فصل اوّل: گذری بر باستان‌سرای هرات؛ نگین خراسان. در این فصل به‌صورت مختصر شهر باستانی هرات به معرفی گرفته شده است. مطالب آن شامل: بنیان‌گذاری هرات، وجه تسمیه هرات، قدمت تاریخی شهر هرات و هرات زیبا و خوش آب و هوا، است.

فصل دوم در مورد اوضاع تاریخی، جغرافیایی و طبیعی اوبه بوده و عناوین آن شامل: اوبه (قصبه کهن در شرق هرات)، وجه تسمیه اوبه، موقعیت جغرافیایی اوبه، مساحت و نفوس، حدود اربعه، نگاره‌ایی از تاریخ اوبه، پیامدهای جنگ در اوبه، نژاد و زبان مردم اوبه، طرز معیشت مردم اوبه، آب و هوای اوبه، اوضاع صحی در اوبه، کوه‌های اوبه، دره‌ها و غارهای اوبه، هری‌رود و معروف‌ترین جوی‌های جدا از آن در اوبه، معادن اوبه، زراعت، باغ‌داری، مال‌داری، پیداوار زراعتی، بازار و خیابان اوبه و معرفی روستاها و محلات اوبه است.

فصل سوم: در این فصل آثار و بناهای تاریخی، اماکن تفریحی و مناظر طبیعی اوبه به معرفی گرفته شده است که آثار و بناهای آن شامل: مسجد جامع اوبه، ارگ اوبه، تاق آدم (خانه دیوان)، حوض خشتی، مسجد جامع فشفر، عمارت گناباد، قلعه سرکاری و کبوترخانه‌ها. اماکن تفریحی و مناظر طبیعی شامل: چشمه اوبه، چشمه دیه‌گل، آبشار فشفر، باغ شهر نو، باغ ملی، جوار هری‌رود، جوار پل مسافران (پل مرغچه)، دربند بیدک (جر سماقی)، جر جنگلک و قورکی را در برگرفته است.

در فصل چهارم اوضاع علمی، فرهنگی و ادبی اوبه مورد بحث و مداقه قرار گرفته که موضوعات آن شامل: تاریخچه معارف و نهادهای آموزشی در اوبه، مکاتب اوبه، دارالمعلمین‌های اوبه، مدارس دینی و کورس‌های آموزشی، انجمن ادبی اوبه و ورزش در اوبه است. در فصل پنجم به شرح زندگانی علما، متصوّفین و روحانیون اوبه پرداخته شده که از متقدم آن آغاز و تا معاصرین آن به تعداد ۲۵ تن معرفی شده است. فصل ششم در مورد شاعران و سخن‌سرایان اوبه است. در این فصل نیز از متقدم آغازیده و تا شعرای معاصر آن خطه به تعداد ۲۹ تن شرح حال و نمونه‌هایی از کلام‌شان درج شده است.

فصل هفتم درباره نویسندگان، خطاطان و حکاکان اوبه است و به ذکر حال هر کدام در بخش‌های جداگانه پرداخته شده است. فصل هشتم در مورد مزارات اوبه است، در این فصل به معرفی آرامگاه‌های اوبه پرداخته شده است و بعد از آن جهت حفظ امانت‌داری و روشن نمودن مسیر تحقیق برای دیگران، ۶۱ منبع معتبر، که در تحقیق این کتاب استفاده شده، معرفی شده‌اند و ناگفته نماند که در این کتاب از روش پاورق‌نویسی استفاده شده است.

در فرجام پیوستار کتاب است با این محتوا: تصاویر رنگی نقشه اوبه، بناهای تاریخی (تاق آدم و مسجد جامع اوبه)، چشمه اوبه، عمارت گناباد، قلعه سرکاری، نمونه‌های خط از خطاطان اوبه و تصاویری از مزارات اوبه.

این کتاب ثمره سال‌ها تلاش نویسنده است. او با تحقیق میدانی و کتابخانه‌ایی توانسته شهرستان کهن اوبه که تقریباً دوران افول‌اش را می‌گذراند به‌صورت جامع معرفی کند. اوبه یکی از قصبه‌های پرسابقه و دیرپای هرات بوده که در سمت شرق این استان موقعیت دارد و تاریخ بنای آن به قول بیش‌تر تاریخ‌نگاران پیش از بنای شهر هرات و بعد از بنای فوشنج بوده است. طوری‌که پژوهش‌گران و تاریخ‌نگاران از جمله؛ سیفی هروی در تاریخ‌نامه هرات و معین‌الدین زمچی اسفزاری در کتاب روضاه‌الجنات فی اوصاف مدینه‌الهرات درج کرده‌اند، اوبه در عهد طهمورث (پادشاه پیشدادی ایران باستان) آباد شده و دیدگاه‌های فراوانی درباره قدامت بنای اوبه وجود دارد.

هری‌رود در قلب این منطقه تاریخی و مهم هرات جریان دارد، بناهای تاریخی، اماکن تفریحی و مناظر طبیعی آن اصیل، زیبا و تماشایی است. در این خطه تعداد زیادی از علما، شعرا، نویسندگان، خطاطان و حکاکان می‌زیسته‌اند و می‌زییند و اوبه را با نام خویش غریق افتخار ساخته‌اند.

ناهید امان‌یار از نویسندگان و پژوهش‌گران جوان هرات و متولد اوبه است. او مجموعه دیگری در مورد سلطان‌علی اوبه و فرهنگ تحفه‌الاحباب را در دست کار دارد که در آینده‌ای نزدیک لباس چاپ بر تن خواهند کرد.