نشست اضطراری ابوظبی پرده از روابط مکدر کشورهای عربی برداشت

عبد الباری عطوان تحلیلگر سرشناس عرب با اشاره به نشست اضطراری ابوظبی که با حضور سران چهار کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس و سران مصر و اردن برگزار شد و سران سعودی و کویت از شرکت در آن خودداری کردند، نوشت: بحران شدید پولی و اقتصادی مصر که موجب سقوط بی سابقه ارزش پول این کشور در برابر دلار شده و مصر را در آستانه فروپاشی اقتصادی قرار داده است، از مهم‌ترین موضوعات مطرح شده در این نشست بود.

عطوان که سردبیر روزنامه اینترنتی رأی الیوم است یادداشت خود را در خصوص نشست دیروز ابوظبی با این پرسش‌ها آغاز کرد: چرا شاهزاده بن سلمان و همتای کویتی اش در نشست مشورتی و اضطراری ابوظبی شرکت نکردند؟ سه احتمالی که موجب شد این نشست با این عجله برگزار شود چیست؟ آیا نشست ابوظبی، مصر را از بحران‌های بسیار بدی که درگیر آنهاست خارج خواهد کرد و آیا پول مصر را که ارزش آن سقوط کرده است و وضع وخیمی دارد نجات خواهد داد؟

وی نوشت: امارات عربی متحده و پایتخت آن ابوظبی دیروز میزبان نشست مشورتی کوچکی بود که با عجله ترتیب داده شده بود و در آن سران چهار کشور از کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس یعنی سلطان نشین عمان، قطر، بحرین و امارات حضور داشتند و در کنار سران این کشور‌ها نیز عبد الفتاح السیسی رئیس جمهور مصر و عبدالله دوم شاه اردن شرکت کرده بودند، اما شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد سعودی که عملا حاکم عربستان است و نواف احمد امیر کویت یا مشعل احمد ولیعهد او در این نشست حضور نداشتند که شرکت نکردن آن‌ها سؤال برانگیز بود و هیچ اظهار نظر رسمی یا مطلبی که در این خصوص به مطبوعات درز کرده باشد، حد اقل تا لحظه نوشتن این یادداشت وجود ندارد.

نشست اضطراری ابوظبی و موضوعات مطرح شده در آن

این نشست غیر منتظره و غافلگیرانه پس از نشست سه جانبه روز سه شنبه این هفته که در آن رئیس جمهور مصر، شاه اردن و محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین حضور داشتند، برگزار شد و پس از آن شاه اردن به ابوظبی رفت و حامل پیامی به محمد بن زاید رئیس امارات بود که او را بر آن داشت فورا به نشست مشورتی کوچک دعوت کند که بدان معناست مجموعه‌ای از علل اضطراری موجب شد نشست ابوظبی برگزار شود.

به احتمال قوی چندین احتمال موجب شد کشور‌های شرکت کننده در نشست ابوظبی به این تحرک سریع اقدام کنند که می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

۱-وخیم شدن اوضاع اقتصادی مصر پس از سقوط ارزش پول این کشور به پایین‌ترین سطح آن در تاریخ (هر لیر مصر معادل ۳۲ دلار آمریکا) و افزایش میزان تورم در مصر و شروط سخت صندوق بین المللی پول که شناورسازی پول ملی و کاستن از فعالیت شرکت‌های خصوصی وابسته به ارتش مصر در زمینه پیمانکاری و تجارت به پایین‌ترین حد؛ از جمله این شروط است و خبر‌هایی نیز وجود دارد که حاکی است صندوق بین المللی پول از کشور‌های عربی خلیج فارس خواسته است فورا به مصر ۴۰ میلیارد دلار کمک کنند در غیر این صورت فروپاشی اقتصادی مصر قریب الوقوع و حتمی است.

۲-افزایش نگرانی‌ها از بابت تصمیمات خطرناکی که شاید کابینه فاشیست اسرائیل به ریاست بنیامین نتانیاهو بگیرد و برجسته‌ترین این تصمیمات نیز هتک حرمت مسجد الاقصی و لغو عملی قیمومیت اردن بر مسجد الاقصی و ملحق کردن کرانه باختری و آواره سازی صد‌ها هزار نفر از ساکنان کرانه باختری و کوچ اجباری آن‌ها به اردن است.

۳-هشدار‌های چند روز پیش حمد بن جاسم نخست وزیر سابق قطر به کشور‌های عربی خلیج فارس درباره جنگ در منطقه که امکان دارد امنیت و ثبات این کشور‌ها را متزلزل کند.

بیشتر بخوانید:

نقش «مرد در سایه» رژیم صهیونیستی در توافقنامه ابراهیم

اقتصاد مصر در معرض خطر فروپاشی قرار دارد

عطوان افزود: خطر فروپاشی اقتصادی مصر چه بسا مهم‌ترین و ضروری‌ترین موضوع در دستور کار نشست مشورتی ابوظبی بود چرا که کمک‌های مالی کشور‌های عربی خلیج فارس به قاهره کلاً متوقف شده است و حتی اگر ادامه یابد دیگر در قالب بخشش و سپرده‌های بدون پیش شرط نخواهد بود و این خط مشی همچنانکه محمد بن جدعان وزیر دارایی عربستان دیروز در مجمع اقتصادی داووس گفت تغییر کرده است و رئیس جمهور مصر قبلا در سخنانش تأیید کرده بود این کمک‌ها متوقف شده است و کشور‌های عربی خلیج فارس کمکهایشان را کلا متوقف کرده اند.

حضور نداشتن امیر کویت در نشست مشورتی ابوظبی چه بسا قابل فهم بود و بخشی از علتش آن بود که مجلس کویت در مصوبه‌ای اعلام کرد دولت این کشور حق ندارد حتی یک دلار هم به مصر به عنوان کمک بدهد و بین دولت و مجلس کویت یک بحران داخلی شدیدی این روز‌ها جریان دارد علاوه بر اینکه روابط بین مصر و کویت به علت اخراج کارگران مصری از کویت وخیم شده است، اما شرکت نکردن شاهزاده بن سلمان ولیعهد سعودی در نشست مشورتی اضطراری ابوظبی قابل فهم نیست.

روابط بحرانی امارات و عربستان بر سر یمن

روابط بین کشور‌های عربی خلیج فارس این روز‌ها خوب نیست و اگرچه استقبال گرم محمد بن زاید رئیس امارات از تمیم بن حمد امیر قطر در نشست ابوظبی موجب شد امید‌ها برای کاهش تنش بین دو کشور افزایش یابد، اما برخی خبر‌های درز یافته تأیید می‌کند روابط سعودی و امارات به علت اختلافات بر سر پرونده یمن و برخی مسائل دیگر منطقه‌ای بحرانی است و شاید همین بحران در روابط بین ابوظبی و ریاض موجب گشایش در روابط قطر و امارات شده است.

اما اگر به روابط مصر و سعودی بپردازیم روابط این دو کشور سالهاست که به صورت بی سابقه‌ای تیره است و بازتاب این تیرگی در روابط را می‌توان در برخی خبر‌های مندرج در مطبوعات غرب (پایگاه اینترنتی آمریکایی اکسیوس) ملاحظه کرد. اکسیوس نوشته بود مقامات مصری اقدامات عملی برای انتقال مالکیت جزایر تیران و صنافیر را به حاکمیت سعودی متوقف کرده اند ضمن آنکه رسانه‌های رسمی مصری به شبکه ام. بی. سی سعودی – مصر و مجری آن یعنی عمر ادیب که هر روز برنامه‌ای درباره مصر پخش می‌کند به شدت حمله و او را به مزدوری برای سعودی متهم کرده اند و حتی بیم آن وجود دارد که این شبکه که از مصر پخش می‌شود تعطیل شود.

نقشه‌های کابینه نتانیاهو بر مشکلات منطقه می‌افزاید

تمرکز ما روی ابعاد اقتصادی، اختلافات، کشمکش‌ها و روابط متزلزل بین کشور‌های عربی خلیج فارس به معنای نادیده گرفتن برخی مسائل مهم دیگر نیست که مهم‌ترین آن‌ها نیز تنش ناشی از اقدامات دولت فاشیست نتانیاهو و نقشه هایش و جلوگیری از حضور سفیر اردن در مسجد الاقصی است و چنین اقدامی نیز نخستین گام برای لغو قیمومیت اردن هاشمی بر مسجد الاقصی است.

درست است که دعوت نکردن از محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین برای شرکت در نشست ابوظبی از اهمیت بحث درباره این تهدید در نشست ابوظبی کاست (امارات با حضور محمود عباس مخالف بود)، اما بعید نمی‌دانیم نگرانی‌ها از بابت اردن که هم اکنون با فشار‌های آمریکا و اسرائیل برای شرکت در دومین نشست نقب در مغرب روبروست با جدیت در نشست ابوظبی بررسی شده و شاه اردن کشور‌های سازشکار خلیج فارس با دولت اشغالگر را به استفاده از نفوذشان ترغیب کرده است تا اسرائیل به فشارهایش به امان ادامه ندهد، زیرا امکان دارد به واکنش‌هایی منجر شود که شاید اردن و ثبات آن را تهدید کند.

همه کشور‌های شرکت کننده در نشست مشورتی کوچک ابوظبی به استثنای سلطان نشین عمان و قطر با کابینه اشغالگر توافقنامه عادی سازی روابط امضا کرده اند و جای تعجب دارد سعودی و کویت در این نشست حضور نداشتند و حد اقل تا الان روابط خود را با کابینه اشغالگر عادی نکرده اند؛ آیا شرکت نکردنشان تصادفی بود یا عمدی؟

عطوان در پایان نوشت: نشست کوچک اضطراری در ابوظبی چند ساعت بیشتر طول نکشید آیا این نشست از شدت اختلافات عربی و مشخصا خلیجی کاست یا آن را پیچیده‌تر کرد؟ آیا میلیارد‌ها دلار به مصر سرازیر خواهد شد تا آن را از بحران مالی خارج کند؟ (کشور‌های عربی خلیج فارس از ژانویه سال ۲۰۱۱ میلادی تاکنون ۹۲ میلیارد دلار به مصر داده اند) یا آنکه اوضاع به همان منوال باقی خواهد ماند؟ روز‌های آینده و حوادث به این پرسش‌ها و پرسش‌های فرعی دیگر پاسخ خواهد داد و چاره‌ای جز انتظار نداریم.

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل خاورمیانه